Bát nhang là biểu tượng tâm linh linh thiêng trên bàn thờ. Đây là cầu nối thể hiện tấm lòng tưởng niệm, tưởng nhớ cũng như ước nguyện của gia chủ với các vị thần linh, gia tiên.
Thông thường, có 3 loại bát hương.
Thờ Phật: Cầu mong sự bình an thanh thản đến với gia đình, giải thoát tai ương.
Thờ Thần: Thờ thổ công, long mạch, thần tài, tiền chủ những vị cai quản mảnh đất mình cư ngụ, cầu giúp gia đình ăn ở yên ổn.
Thờ gia tiên: Thờ những người đã khuất trong gia đình hoặc dòng họ.
Các gia đình thường làm lễ quan soái (sửa bát hương) cùng với ngày cúng ông Công ông Táo.
Đối với lễ quan soái thì cần phải làm trước khi làm lễ ông Công, ông Táo.
Đây là thời điểm quét dọn bàn thờ, lau chùi đồ thờ cúng để ban thờ được sạch sẽ, gọn gàng và nghiêm trang đón năm mới. Có quan niệm cho rằng, chỉ được phép di chuyển các đồ đạc khác, nhưng bát hương thì không được phép di chuyển.
Rút chân nhang vào lúc nào chuẩn nhất
Theo ông Nguyễn Mạnh Cường, nhà nghiên cứu Phật học (Viện Nghiên cứu Ứng dụng Tiềm năng con người), theo quan niệm dân gian, trước lễ cúng Táo quân hàng năm là dịp gia chủ sẽ bao sái ban thờ, tỉa chân hương để sửa soạn đón năm mới.
Có nhiều tập tục để bao sái ban thờ cuối năm, nhưng ngày nay do cuộc sống bận rộn nên nhiều tập tục không còn phù hợp.
Những việc cần làm
- Thay tro bát hương: Bạn chỉ nên thay tro khi tàn hương đã phủ quá đầy bát hương.
+ Trước khi thay tro bát hương cần thắp hương báo cáo ông bà tổ tiên.
+ Việc thay tro phải do người đứng đầu trong nhà làm hoặc người chỉn chu, có tâm trong việc thờ cúng.
+ Ở các miền quê, mỗi khi đến mùa gặt, các gia đình thường chọn một ít rơm tươi (thường là rơm gạo nến) để phơi ở nơi sạch sẽ. Rơm này sẽ được đốt để lấy tro thay vào bát hương dịp cuối năm. Còn ở các thành phố lớn không sẵn rơm như quê, các gia đình có thể mua tro ở một số cửa hàng bán đồ thờ cúng. Tuy nhiên, do không biết nguồn gốc tro này có thực sự sạch không vì vậy bạn nên hạn chế thay tro bát hương.
+ Khi thay tro bát hương thì lấy một mảnh vải (hoặc giấy) sạch, trải trên bàn rồi nhấc dứt khoát 1 lần bát hương ra, sau đó đổ hết chân hương và tro ra mảnh vải (giấy). Lấy khăn sạch bao soái bát hương.
+ Tro mới được bỏ vào bát hương cần ấn chặt để khi cắm hương, que hương không bị nghiêng ngả. Tro mới nên để khoảng ½ bát hương, bởi nếu cho quá nhiều thì tàn hương rơi xuống sẽ khiến bát nhang nhanh đầy, còn cho quá ít thì khi cắm hương sẽ không chắc chân.
