Giữa hai cách dạy con — “mẹ hiền lành, cha nghiêm khắc” và “mẹ nghiêm khắc, cha hiền lành” — đâu mới là lựa chọn tốt hơn?
Sau khi lắng nghe quan điểm của Giáo sư Lý Mai Cận (Li Meijin) và suy ngẫm lại kinh nghiệm thực tế, nhiều người nhận ra câu trả lời rất rõ ràng: mô hình giáo dục lý tưởng trong xã hội hiện đại là “mẹ nghiêm khắc, cha yêu thương”.
Theo bà, người mẹ cần đóng vai trò nghiêm khắc và nguyên tắc, bởi nếu đứa trẻ quá gần gũi, được nuông chiều bởi mẹ, chúng dễ trở nên ỷ lại, bướng bỉnh và thiếu tự lập. Mẹ cần kiên định, dám nói “không” khi cần thiết và giúp con hiểu ranh giới của đúng – sai.
Ngược lại, người cha nên thể hiện sự yêu thương và bao dung, bởi hình ảnh người cha dịu dàng, điềm tĩnh sẽ tạo cho con cảm giác an toàn và vững vàng. Khi cảm thấy được thấu hiểu và bảo vệ, trẻ sẽ dễ tiếp nhận lời dạy của cha hơn.
Trong xã hội truyền thống, mẹ thường được xem là biểu tượng của sự dịu dàng và hy sinh. Tuy nhiên, tình yêu thương quá mức đôi khi lại khiến trẻ mất khả năng tự lập hoặc trở nên kiêu ngạo, quen với việc được chiều theo ý mình.
Người mẹ nghiêm khắc và quyết đoán sẽ giúp con hiểu tầm quan trọng của kỷ luật và trách nhiệm. Ví dụ:
-
Khi con trì hoãn làm bài tập, người mẹ hiền lành có thể bỏ qua, nhưng người mẹ nghiêm khắc sẽ yêu cầu con hoàn thành đúng hạn.
-
Khi con giao tiếp với người khác, người mẹ nghiêm khắc sẽ dạy con trung thực, lễ phép, biết tôn trọng và khoan dung.
Chính sự nghiêm khắc đúng mực ấy giúp trẻ học được cách kiểm soát bản thân, sống có nguyên tắc và trở thành người có trách nhiệm.
Tất nhiên, mỗi gia đình có hoàn cảnh và tính cách riêng, vì vậy không có công thức cố định nào là hoàn hảo. Dù lựa chọn “mẹ nghiêm khắc – cha hiền lành” hay “mẹ hiền lành – cha nghiêm khắc”, điều quan trọng nhất là cha mẹ phải hiểu con, thống nhất cách dạy và linh hoạt điều chỉnh để phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ.
Hãy cùng xem xét một số điểm quan trọng sau đây:
1. Phát huy thế mạnh của cha mẹ, làm điều phù hợp với bản chất của mình
Trong việc nuôi dạy con, điều quan trọng là cha mẹ phải hành động theo đúng tính cách và năng lượng tự nhiên của bản thân. Khi làm điều gì đó trái với con người thật của mình, cha mẹ sẽ dễ cảm thấy gò bó, miễn cưỡng — và điều này sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục con cái.
Nếu người cha vốn điềm đạm, nhẹ nhàng thì không nhất thiết phải cố gắng trở nên nghiêm khắc. Thay vào đó, sự quan tâm, chăm sóc và yêu thương sẽ giúp tạo ra bầu không khí ấm áp, gắn kết trong gia đình. Việc chia sẻ công việc nhà, chơi cùng con hay thể hiện tình cảm với vợ con cũng là cách dạy con bằng hành động — giúp trẻ học được sự tử tế, chu đáo và yêu thương.
Tương tự, người mẹ nếu có tính cách mạnh mẽ, quyết đoán thì hoàn toàn có thể giữ vai trò định hướng, thiết lập nguyên tắc cho con. Cha mẹ chỉ thực sự là “người thầy đầu tiên” khi họ sống đúng với bản thân, khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần. Khi con nhìn thấy những điều tốt đẹp ấy, chúng sẽ tự nhiên học theo, trở nên tự tin và có động lực phát triển.
2. Dạy con theo đặc điểm và giai đoạn phát triển của trẻ
Trước 3 tuổi, trẻ đang trong giai đoạn hình thành cảm giác gắn bó. Đây là lúc cha mẹ nên dành cho con tình yêu thương, sự quan tâm và chăm sóc nhiều nhất — để trẻ cảm nhận được an toàn, tin tưởng vào thế giới xung quanh.
Khi trẻ bước sang tuổi thứ ba, bắt đầu có khả năng hiểu và biểu đạt, cha mẹ cần dần đặt ra các quy tắc để hướng dẫn con trong hành vi hằng ngày:
-
Biết chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi.
-
Không tùy tiện chạm vào đồ vật nguy hiểm.
-
Ăn uống ngoan ngoãn, đúng giờ.
-
Tuân thủ khi qua đường, lễ phép khi giao tiếp.
Những quy tắc này không nhằm trói buộc, mà giúp con hiểu rằng yêu thương đi cùng với trách nhiệm. Khi trẻ biết tự chăm sóc bản thân, biết quan tâm người khác, chúng sẽ học được cách sống hạnh phúc và hòa hợp.
3. Kết hợp giữa “tình yêu” và “kỷ luật” – nuôi con bằng cả trái tim và lý trí
Nhà văn Astrid Lindgren từng nói: “Trẻ em cần được hướng dẫn, nhưng nếu mọi thứ trong đời chúng đều bị kiểm soát, chúng sẽ không bao giờ học được cách tự chủ.”
Do đó, khi đặt ra quy tắc, cha mẹ không nên chỉ áp đặt, mà nên để con tham gia vào việc xây dựng các nguyên tắc đó. Hãy trao đổi cởi mở, thống nhất cả phần thưởng lẫn hình phạt, và quan trọng là cha mẹ cũng phải làm gương trong việc tuân thủ.
Giáo dục không chỉ là dạy con nghe lời — mà là giúp con phát triển toàn diện, cảm nhận được tình yêu thương, sự tôn trọng và hiểu rằng tự do luôn đi cùng trách nhiệm. Khi “tình yêu” và “kỷ luật” được cân bằng, con sẽ trưởng thành một cách tự tin, biết yêu thương và sống có nguyên tắc.
