Khi còn trẻ cần phải “giới” sắc dục và không tham lam vô độ; lúc trưởng thành thì “giới” tranh đấu đến khi về già thì “giới” những điều đắc được, không nên ôm giữ quá nhiều.
Bên cạnh đó, đời người cũng có ba loại “úy” cần phải ghi nhớ, đó chính là ba điều cần phải tôn kính. Thứ nhất là tôn kính Thiên mệnh; thứ hai là tôn kính tổ tiên và ông bà cũng như những người lớn tuổi; thứ ba là phải biết tôn kính các bậc Thánh nhân.
Ba “giới” của đời người cần ghi nhớ
Khi còn trẻ, bởi vì khí huyết chưa ổn định nên mọi người cần phải “giới” ở phương diện sắc dục. Đến khi trai tráng, trưởng thành, khí huyết đã mạnh mẽ và đầy đủ nên cần phải “giới” ở tranh đấu. Khi về già, khí huyết đã suy yếu nên cần “giới” ở những điều đã có được, không nên ôm giữ quá nhiều. Nghe thoáng qua, vấn đề này tưởng chừng như chỉ liên quan đến vấn đề sức khỏe nhưng thực tế, nó còn hàm chứa cả phương diện đạo đức con người; là vấn đề lớn của văn hóa các quốc gia cũng như các thời đại.
Cuộc đời của mỗi con người sẽ trải qua 3 giai đoạn, thiếu niên, trung niên và lão niên. Vì thế, ba giai đoạn này tương ứng với những “giới” khác nhau. Thời niên thiếu, mọi người nên “giới” ở phương diện sắc dục. Có rất nhiều người khi đến tuổi trung niên và lão niên bệnh tật đầy người, sức khỏe suy yếu và giảm sút là do khi còn trẻ đã không tiết chế về vấn đề sắc dục, tham lam vô độ khiến bệnh tật ngày càng nhiều.
Khi đến giai đoạn tráng niên cần phải “giới” ở tranh đấu. Việc tranh đấu không đơn thuần chỉ là đánh lộn hay cãi vã, đó còn bao hàm mọi suy nghĩ và tư tưởng mang tính cạnh tranh, tranh giành. Nếu như một người trong cuộc sống và sự nghiệp luôn muốn ganh đua, thực hiện mọi thủ đoạn để có thể vượt qua người khác, trong đối nhân xử thế luôn mất bình tĩnh, lúc nào cũng muốn đánh lộn cãi cọ với người khác không chỉ rước họa vào thân mà còn dẫn đến nhiều vấn đề, bệnh tật về tâm lý khi đến tuổi trung niên; đến khi về già dễ hối hận, sống trong đơn độc và buồn rầu.
Đến độ tuổi lão niên, mọi người cần “giới” ở những điều mình có, không nên ôm giữ quá nhiều. Rất nhiều người sống kiểu khi còn trẻ thì “trọng nghĩa, khinh tài”, tiêu xài hoang phí nhưng đến tuổi về già, tiêu một đồng cũng cảm thấy tiếc. Đối với công danh sự nghiệp, họ lại càng cảm thấy luyến tiếc hơn mà không thể buông tay. Người không thể buông tay và chỉ muốn ôm giữ, cuộc sống sẽ vô cùng mệt mỏi và áp lực, khó mà có thể thoải mái hay ung dung tự tại.
Ba “úy” của người trí tuệ gồm những gì?
Trong “Luận ngữ” có viết: “Quân tử hữu tam úy: Úy thiên mệnh, úy đại nhân, úy thánh nhân chi ngôn”. Ý nghĩa của câu nói này có nghĩa là: Người quân tử kính sợ luật lệ của trời đất, kính nể lời nói của những người đức cao vọng trọng, người lớn tuổi và cả bậc thánh nhân. Cái được gọi là “úy” ở đây chính là sự tôn kính, kính trọng và kính sợ. Phía sau của sự tôn kính này chính là tâm thái khiêm tốn và nhẫn nhường.
Những người quân tử sở hữu trí tuệ cao sẽ luôn cố gắng và nỗ lực làm việc theo đúng tiêu chuẩn của đất trời. Đồng thời, họ cũng sẽ noi theo cũng như học tập nhân cách của những người đức cao vọng trọng và bậc thánh nhân. Vì biết tôn kính, những người quân tử sẽ luôn nỗ lực và cố gắng hết mình để tu dưỡng, phát triển bản thân, để từ đó đạt được đến cảnh giới cao hơn. Với những người không biết tôn kính ai hay tôn kính điều gì, đây mới là vấn đề vô cùng nguy hiểm.
Điều tôn kính đầu tiên chính là kính sợ Thiên mệnh, chính là số trời và mệnh trời định. Theo như tin tưởng của người xưa, mọi chuyện dù là xấu hay tốt nhưng đã định sẵn ở trong mệnh. Bởi vì, có nhân từ mình làm ra thì mới có được thành quả được an bài sau đó. Đúng như câu nói của người xưa “Sinh tử có mệnh, phú quý tại Trời” hay “Đắc được là may mắn của ta, mất đi là số mệnh của ta”.
Cái tôn kính thứ hai ở đây là tôn kính những người lớn tuổi, tổ tiên, ông bà và cha mẹ. Những người lớn tuổi, người già cả đã sống gần như một đời, có những việc họ đã hiểu rõ và nắm rõ từ lâu, có những sự việc chỉ cần nhìn vào sẽ đưa ra được những lời khuyên cho người trẻ tuổi. Chính vì thế, những người có đạo đức và học vấn họ đều biết tôn kính những người lớn tuổi, tôn kính ông bà và cha mẹ, nhờ đó họ ngày càng tiến xa hơn và có được những thành tựu lớn trong cuộc đời.
Cái tôn kính thứ ba cần nhớ chính là tôn kính bậc Thánh nhân. Thông thường, một nhân vật thành công và được lưu danh sử sách là một người có đức tin, có tín ngưỡng, hoặc họ đã lấy một mục đích cao cả nào đó làm trung tâm của cuộc đời mình. Kẻ kém cỏi trong cuộc đời này dù tri thức hạn hẹp nhưng luôn tự “vỗ ngực” cho mình là tài giỏi hơn người, thậm chí còn coi thường, chỉ trích lời nói của bậc thánh hiền. Thế nên Khổng Tử viết: “Tiểu nhân không hiểu mệnh trời nên không biết sợ, khinh mạn bậc đại nhân, coi thường lời nói của Thánh nhân”.
