Tồn tại hàng trăm năm giữa cánh đồng ngô mía của xã Vĩnh Đồng, huyện Kim Bôi, Hòa Bình. Từ lâu nay, khu mộ đá cổ Đống Thếch vẫn luôn là một điều bí ẩn với những người đã từng được “mục sở thị”. Nhiều người nói rằng đây chính là khu địa linh, chôn cất thân xác của dòng họ “danh gia vọng tộc” Đinh Công của xứ Mường. Khi tiến hành mai táng, những quan lang đã cho người sử dụng trinh nữ để yểm bùa và tẩm thuốc độc khiến những kẻ trộm mộ phải chịu sự trừng phạt đau đớn.
Khu địa linh của những quan lang xứ Mường
Vượt qua những con đường dốc ngoằn nghèo, gửi lại chiếc xe bên ngoài tại một ngôi nhà sàn của người dân, thêm gần 1 tiếng đi bộ, cuối cùng tôi cũng tìm được đến khu mộ cổ bằng đá ở xã Vĩnh Đồng, huyện Kim Bôi, Hòa Bình với sự dẫn đường của ông Bùi Văn Hoàn (70 tuổi) một người dân bản địa.
Ông Hoàn cho tôi biết đây chính là khu địa linh với hàng trăm ngôi mộ bằng đá của dòng họ Đinh Công, một dòng họ thuộc hàng “danh gia vọng tộc” rất có uy quyền ở xứ Mường ngày xưa. Tất cả các ngôi mộ đều được chôn tạo hình với những cột đá cao từ 1 đến 3 m, phía đầu mộ đá to, chân mộ chôn đá nhỏ.
Hai bên cũng được bao bọc bởi hàng rào đá xếp ken dày. Số lượng cột đá được chôn xuống nhiều hay ít tỉ lệ với danh tiếng, uy quyền của người quá cố. Những khối đá cẩm thạch nhẵn bóng, tuyệt đẹp, vững chãi có nguồn gốc ở tận Thanh Hóa, thể hiện sự bề thế và quyền lực của các dòng họ quan lang ở xứ Mường.
Cũng theo ông Hoàn, ở xứ Mường Động ngày xưa, các vị quan lang ở đây đã chọn khu vực núi non hình miệng rồng này làm nơi yên nghỉ vĩnh hằng nhằm giữ long mạch cho con cháu đời sau mãi được thịnh vượng.
 |
| Từ lâu nay, khu mộ đá cổ Đống Thếch vẫn luôn là một điều bí ẩn với những người đã từng được “mục sở thị”. |
Mỗi bản Mường thường có một bà mỡi (tương tự như thầy mo, thầy cúng) và các bà mỡi có quyền lực rất lớn trong bản. Điều đặc biệt là các bà mỡi đều thờ Vua Hùng. Để quyền năng của mình cao hơn, các bà mỡi thường sắm lễ mang vào rừng mộ đá cúng bái.
Tương truyền, người đầu tiên đặt chân đến vùng đất này là bà vợ thứ ba của vua Hùng, dời bỏ hoàng cung, dắt theo hai người con lên đây khai hoang lập bản, tạo nên vùng đất mới trù phú.
Khi mất, ba mẹ con đã hóa thành ba ngọn núi dáng rồng chầu và cùng hướng về kinh đô. Vì thế hàng năm, vào dịp Tết, các bản Mường dắt trâu, bò lên núi ở khu vực Đống Thếch mổ thịt làm lễ cúng.
Người đặt nền móng cho sự phồn thịnh của dòng họ Đinh Công của xứ Mường Động là ông Đinh Văn Cương, vốn người Ngọc Lặc, Thanh Hóa. Ông Cương mồ côi cha, từ nhỏ đã đam mê võ thuật, đánh trận. Một lần khi vua Lê hành quân qua đây bị giặc phục kích, đang lúc nguy khốn, ông Cương “múa giáo, phò vua”.
Để ghi nhớ công trạng, nhà vua phong công thần và ban cho ông chữ Công, đổi tên đệm từ Đinh Văn thành Đinh Công và giao trấn giữ vùng đất Kim Bôi, Hòa Bình ngày nay.
Khi ông chết, người ta phải dùng hàng chục con voi về Thanh Hóa chuyển đá ra làm mộ, ròng rã nhiều tháng trời mới xong. Con trai ông là Đinh Công Kỷ, một tướng giỏi được phong đến chức Quận công.
Trên một cột đá mộ ông Kỷ còn ghi văn tự: Đinh Công Kỷ, tước Uy lộc hầu, thổ tù kiêm cai quản vùng Mường Động. Sinh năm 1582, mất giờ Sửu, ngày 13 tháng 10 năm Đinh Hợi (1647). Khi chết được ban tước Chưởng vệ đề đốc uy quận công.
Đến ngày 22 tháng 2 năm Canh Dần (1650) được đưa về huyệt trên núi bằng 15 xe tang, 7 con voi, 5 con ngựa, đoàn người đưa tiễn có đến hàng ngàn, tiếng than khóc, tiếng cồng chiêng vang dội cả một vùng rộng lớn.
Từ đó, dòng họ Đinh Công ngày càng phát triển. Chỉ những người làm quan trong dòng họ Đinh khi chết mới được chôn trong khu mộ Đống Thếch và quanh năm có người trông coi cẩn thận. Khi một vị quan lang hoặc gia tộc có người chết thì cả vùng Mường Động làm đại tang.
Dùng trinh nữ để yếm bùa mộ cổ
 |
| Những phiến đá trên mộ cổ được khắc bằng chữ Hán |
Dưới những ngôi mộ cổ, ngoài những đồ dùng, vật dụng sinh hoạt hàng ngày, những vị quan lang xứ mường khi chết còn di chúc cho người hầu chôn sống cả các cô gái xinh đẹp còn trinh theo mình.
Những trinh nữ được chôn sống này ngoài nhiệm vụ để hầu hạ cho chủ nhân, còn được xem như thần giữ của. Trước khi chôn, các cô gái được cho tắm rửa sạch sẽ, ăn của ngon vật lạ và được ngậm sâm khi chôn.
Sau này khi khai quật mộ, người ta phát hiện ra rất nhiều hình nộm người mà theo truyền thuyết, các hình nộm này đều được yểm bùa, ngâm trong chất độc, ai chạm vào chất độc sẽ ngấm vào người cho đến chết.
Gắn liền với khu mộ cổ là những câu chuyện mang đầy màu sắc liêu trai, huyền bí được lưu truyền hàng mấy trăm năm qua. Người ta kể rằng, ngày trước, nơi đây còn là một thung lũng ít người sinh sống, xung quanh cây cối um tùm, ánh nắng không bao giờ lọt tới.
Vào những đêm sáng trăng, ánh trăng nhảy múa trên các thân cột đá tạo ra vô vàn hình thù kỳ quái, chẳng thể phân biệt đâu là cột đá, đâu là cây cối. Cộng với tiếng gió thổi ù ù từ trên đỉnh núi tràn xuống khu mộ đá, nghe như tiếng tù và rúc thổi lúc gần, lúc xa, đêm trời càng gió, trăng càng sáng thì tiếng tù và càng to, giống như tiếng hú.
Khu mộ cổ được xem như vùng đất thiêng, ai vào đây trót lấy dây quấn xung quanh hoặc dùng dao chém vào các cây cột đá sẽ bị thánh thần làm cho mê mẩn đầu óc không biết đường ra. Nếu không có người khác phát hiện và tìm cách “giải cứu” thì sẽ vĩnh viễn biến mất một cách khó hiểu trong khu mộ rộng chỉ “một tầm tiếng hú”.
Có lần, một đoàn người ngựa nghỉ đêm bên những cột đá, đến sáng hôm sau người ta chỉ còn thấy hành lý và những con ngựa nhẩn nha gặm cỏ, tuyệt nhiên không thấy một bóng người. Đến khi dân bản đánh liều vào xem thì phát hiện hành lý của đoàn người toàn là cuốc thuổng. Hóa ra bọn chúng là lũ trộm chuyên đào mồ trộm đồ cải táng.
Người dân ở đây còn đồn rằng, có gia đình liều mạng đưa hài cốt người thân táng vào khu mộ địa này, lập tức cả nhà phát điên. Chỉ đến khi một bà mỡi lập đàn cúng tế, sai gia đình đưa hài cốt người thân ra chỗ khác, mọi người mới lại được yên.
Không rõ những câu chuyện được truyền tai đó là thực hay hư, nhưng nó đã biến khu mộ này chìm nghỉm vào rừng thẳm. “Thánh địa” mộ đá này chỉ được đánh thức khi đám đào mồ cuốc mả tìm vào đào bới tan tác khu mộ để tìm cổ vật.
Nguy cơ biến mất của mộ đá cổ
Theo những người dân sống quanh khu mộ cổ, trong khi các nhà khảo cổ chưa vào cuộc thì những tên trộm bạo gan đã ra tay. Khu mộ cổ Đống Thếch mang giá trị văn hoá, khảo cổ lớn lao như thế nhưng trong suốt một thời gian dài đã bị bọn trộm không tiếc tay đào bới tìm cổ vật.
Năm 1974, Viện Khảo cổ đã khảo sát, nghiên cứu, khu mộ cổ hầu như vẫn còn nguyên vẹn với hơn 100 ngôi mộ và hàng ngàn phiến đá có khắc chữ. Nhưng phải đến năm 1984, công việc khai quật mới được tiến hành.
Lúc này, hầu hết các ngôi mộ đã bị đào bới, nhiều hiện vật bị lấy trộm, rơi vào tay các nhà sưu tầm đồ cổ, thậm chí bị tuồn ra nước ngoài. Trước kia, khu vực Đống Thếch có hơn 100 ngôi mộ với hàng ngàn cột đá sừng sững, uy nghiêm, giờ chỉ còn lại hơn chục ngôi mộ nằm rải rác trong vuông đất rộng chừng 2ha.
Có nhiều ngôi mộ giờ chỉ còn lại đống đất trống trơn, cột đá bị vứt chỏng chơ, ngô mía mọc lút đầu người. Mộ bị phá, người dân vào đây canh tác cho đỡ… phí đất!
Đến cả những tấm bia khắc văn tự bằng chữ Hán, ghi lại thân thế, công lao của người chết cũng bị lấy cắp. Trong hơn chục ngôi mộ nằm rải rác ở khu A và khu B, ngôi lớn nhất còn đến 18 cây cột đá xung quanh, ngôi nhỏ còn vài ba cột.
Tình trạng đào trộm mộ tìm cổ vật diễn ra mạnh nhất vào đầu những năm 80 thế kỷ trước. Lúc ấy, cả quần thể mộ giống như một công trường ngổn ngang. Dân buôn đồ cổ từ Bắc tới Nam kéo nhau về đây ăn dầm ở dề hàng tháng trời chờ mua cổ vật. Từ âu, ang, ly, cốc… đến trống đồng Ngọc Lũ cũng bị bán cho bọn thương lái.
Mãi đến năm 1984, Viện Khảo cổ, Bảo tàng lịch sử Việt Nam phối hợp với Sở VH-TT Hòa Bình khai quật một số những ngôi mộ còn sót lại để phục vụ nghiên cứu văn hóa Mường. Lúc này, hầu hết các ngôi mộ đã bị đào bới, nhiều hiện vật bị lấy trộm, rơi vào tay các nhà sưu tầm đồ cổ.
Theo lời ông Bùi Minh Lợi, nguyên Trưởng Ban Văn hóa xã Vĩnh Đồng, hai năm 1988 và 1989 là thời điểm bọn đào mồ cuốc mả hoạt động mạnh nhất. Chúng không chỉ tự cầm cuốc thuổng vào đào bới ở quy mô lớn, mà còn thuê một số kẻ cứng đầu cứng cổ trong vùng vào đào thuê cho chúng.
Chính mắt ông nhìn thấy đám người này đánh ra cả xe thồ, xe ba gác ăm ắp cổ vật quý. Giới mua bán, săn lùng cổ vật tìm về Vĩnh Đồng tấp nập. Các đại gia cưỡi ô tô lên thu mua cổ vật. Theo ước đoán của ông Lợi, đã có hàng vạn món cổ vật, trong đó có hàng trăm chiếc trống đồng quý bị quật lên từ khu mộ và rơi vào tay giới sưu tầm, buôn bán.
Ngậm ngùi nhìn kho báu vật đang “ngủ quên” bên đại ngàn trước mặt, chỉ mong sao một ngày gần nhất khu mộ cổ Đống Thếch sẽ sớm được sự quan tâm của các nhà khảo cổ, khoa học cũng như chính quyền các cấp để có biện pháp bảo vệ kịp thời những giá trị cổ của dân tộc Việt cổ xưa.
- Tùy Phong
[links()]
