Dân gian quan niệm mỗi năm đều có một vị thần cai quản riêng. Hết năm, các vị thần năm cũ sẽ bàn giao công việc lại cho vị thần mới. Khi đó, người dân làm lễ cúng Tất niên để đưa tiễn thần cũ, đón thần mới đến.
Ngoài ra, Tất niên cũng là dịp để các thành viên trong gia đình tụ họp với nhau, chia sẻ những gì đã trải qua trong năm, tưởng nhớ tới ông bà tổ tiên, cảm tạ trời đất đã phù hộ gia đình có một năm bình an.
Cúng Tất niên trong nhà hay ngoài trời?
Trước lễ cúng Tất niên, gia chủ chú ý dọn dẹp nhà cửa, sân vườn, quan trọng nhất là bàn thờ gia tiên.
Nếu có điều kiện, gia chủ có thể làm một mâm cúng ngoài trời. Tuy nhiên, không nhất thiết phải làm điều này. Gia đình chỉ cần một mâm cúng trong nhà, đặt trên bàn thờ gia tiên là được.
Phong tục cúng Tất niên chủ yếu tạo điều kiện để gia đình sum vầy, cung kính với tổ tiên, không cần chuẩn bị quá cầu kỳ. Gia đình chỉ cần đảm bảo sự trang nghiêm và thể hiện tấm lòng thành kính của mình với tổ tiên, thần linh là được.
Ngày giờ cúng Tất niên
Thông thường, lễ cúng Tất niên được làm vào chiều hoặc tối 30 tháng Chạp với tháng đủ hoặc 29 Tết với tháng thiếu, trước lễ cúng giao thừa. Tuy nhiên, gia đình cũng có thể làm lễ cúng Tất niên sớm hơn, phù hợp với điều kiện riêng.
Tùy vào từng gia đình, khung giờ làm lễ cúng Tất niên cũng linh hoạt. Lưu ý, nếu làm lễ cúng thần linh thì gia chủ cần phải cúng ngoài trời trước, cúng ông bà tổ tiên trong nhà sau.
Tháng Chạp năm Canh Tý, có một số ngày tốt có để làm lễ cúng lễ Tất niên gồm:
- Ngày 28 Tết (9/2/2021 dương lịch): Ngày Mậu Tý, Lục nhâm Tốc hỷ.
- Ngày 29 Tết (10/2/2021 dương lịch): Ngày Kỷ Sửu, Lục nhâm Xích khẩu.
- Ngày 30 Tết (11/2/2021 dương lịch): Ngày Canh Dần, Lục nhâm Tiểu cát.
Bài cúng Tất niên theo "Văn khấn cổ truyền Việt Nam"
Nam mô A-Di-Đà Phật! (3 lần)
- Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần.
- Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
- Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ, Long Mạch, Tài Thần, Bản gia Táo Quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
- Con kính lạy chư gia Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, tiên linh nội ngoại họ: ...
Hôm nay là ngày 30, tháng Chạp, năm: ...
Tín chủ (chúng) con là: ...
Ngụ tại: ...
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.
Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án toạ, phủ thuỳ chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khoẻ, gia đình hoà thuận.
Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-Di-Đà Phật (3 lần, 3 lạy).
* Thông tin mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.
