Người xưa dạy rằng“Thà cho mượn nhà làm đám tang, chứ không cho mượn làm đám cưới.” Nghe qua có vẻ trái lẽ thường, tưởng nghịch lý vì cưới thì vui vẻ may mắn, tang thì u ám buồn tẻ, sợ hãi. Nhưng hiểu kỹ thì lời dạy của người xưa lại rất thâm sâu, cao dày. Đằng sau lời răn dạy ấy là những bài học về phong thủy, tín ngưỡng, đạo lý sống và sự gìn giữ sự an lành cho gia chủ.
1. Quan niệm tâm linh và phong thủy trong văn hóa người Việt
Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, ăn nhà là tài sản quan trọng và ở đó có yếu tố phong thủy và tâm linh liên quan tới vận mệnh gia chủ. Căn nhà không chỉ là nơi cư ngụ mà còn là mảnh đất kết nối với tổ tiên, âm dương và vận khí của gia chủ. Bất kỳ sự kiện nào diễn ra trong nhà đều được xem là có ảnh hưởng trực tiếp tới vận mệnh của người sống trong đó.
Đám cưới là sự kiện vui vẻ nhưng ẩn sau đó lại có nhiều điều cần đắn đo. Đám cưới mang ý nghĩa khai mở, sinh sôi, khởi đầu cho một cuộc sống mới. Vì vậy, nếu tổ chức đám cưới tại nhà người khác – nhất là nhà không có vận hỉ – có thể làm ảnh hưởng đến luồng khí vốn đang ổn định tại nơi đó. Nếu gia chủ đang trong thời vận kém, việc tổ chức hôn lễ lại càng dễ gây xung khắc, phá tài hoặc ảnh hưởng đến hạnh phúc của chính đôi vợ chồng mới cưới. Thế nên nếu mượn nhà làm đám cưới sẽ xui cho cặp đôi.
Còn với gia chủ, nếu cho mượn nhà làm đám cưới thì sẽ phải trải qua nhiều suy nghĩ, liệu vận may của mình có bị ảnh hưởng, liệu lỡ cặp đôi đó sống với nhau không hạnh phúc thì có liên quan gì tới mình. Do đó cho mượn nhà làm đám cưới thì không phải mượn xong là xong mà còn có thể bị "tiếng" đến mãi sau này.
Hơn nữa việc mượn nhà làm đám cưới ở đây còn chủ yếu nhắc tới việc mượn phòng, giường ngủ cho cặp vợ chồng mới chứ không chỉ là mượn sân vườn để tiếp khách tổ chức hôn lễ. Việc mượn giường động phòng cho cặp vợ chồng xưa rất đáng kiêng kỵ bởi có thể dính "máu trăng mật" Người xưa rất coi trọng việc kiêng kỵ không "làm chuyện vợ chồng" ở nhà người khác, thậm chí còn cho rằng nhà nào mà cho cặp vợ cho cặp vợ chồng khác mượn giường ngủ sẽ rất xui xẻo.
Trong khi đó đám tang lại mang tính chấm dứt, tiễn biệt, là việc “hết” chứ không phải “khởi” nên mượn nhà làm tang xong là sẽ xong. Trong quan niệm dân gian, đám tang chỉ là sự kiện bất đắc dĩ, không ảnh hưởng mạnh đến phong thủy lâu dài, nếu được tổ chức đúng lễ nghi và không kéo dài quá lâu. Đám tang đưa xong là hết câu chuyện của việc mượn nơi tổ chức, không phiền lụy gì về sau.
2. Đám cưới mang "vận hỉ" nhưng không phải lúc nào cũng là điều tốt
Nhiều người nghĩ rằng đám cưới là việc vui thì phải mang đến may mắn và gia chủ cho mượn nhà làm đám cưới là tạo phước. Tuy nhiên, người xưa lại rất cẩn trọng với “vận hỉ” tạm thời. Khi một đôi uyên ương mượn nhà người khác để tổ chức cưới hỏi, vận hỉ không thuộc về gia chủ, mà thậm chí còn có thể lấn át vận khí của chính gia đình đó.
Đặc biệt nếu không may cặp vợ chồng đó sau này không hạnh phúc, phải phận ly tán, bất hạnh, gia chủ lại bị cho là có vía xấu, cặp đôi bị xui lây. Thế nên gia chủ đã mất công cho mượn lại còn phiền muộn, dính thị phi dài lâu, thậm chí có người muốn bán nhà chuyển đi nơi khác để thoát khỏi lời đồn.
Thậm chí, nếu người được tổ chức cưới không hợp tuổi, hoặc lễ cưới trùng với ngày xung khắc, người ta cho rằng sẽ để lại “hàn khí”, xui xẻo cho chủ nhà. Vì vậy, tổ chức đám cưới ở nơi không phải nhà mình, theo dân gian, là điều nên tránh, trừ phi đó là địa điểm chuyên tổ chức sự kiện như nhà hàng, khách sạn.
3. Đám tang – việc buồn nhưng không "mượn hỉ", không phá nhà
Người xưa cho rằng, việc tổ chức tang lễ trong nhà người khác là chuyện bất khả kháng, ví dụ nhà người đã mất quá nhỏ, quá chật hoặc vì hoàn cảnh neo đơn, không đủ nơi tổ chức lễ. Dù mang tính chất buồn, nhưng đám tang không mang vận khí lấn át, không tạo nên sự thay đổi lớn về phong thủy cho nhà chủ.
Thêm vào đó, đám tang là chuyện ai rồi cũng trải qua, nên trong tiềm thức người Việt, đây là một dạng "việc chung", không cần kiêng kị tuyệt đối như chuyện cưới hỏi. Một số gia đình vẫn có thể rộng lòng giúp đỡ người thân, họ hàng mượn nhà làm tang lễ như một hành động nghĩa hiệp, giúp người qua lúc khó khăn.
4. Đám cưới có thời gian chuẩn bị, đám tang thì không
Cái chết có thể tới bất thình lình mà không kịp chuẩn bị. Đám cưới thì có thời gian chuẩn bị. Thé nên việc mượn nhà làm đám tang là hợp lý hơn việc mượn nhà làm đám cưới.
Người xưa cho rằng việc mượn nhà làm tang là vì trong lúc tang gia bối rối không kịp chuẩn bị thì ai cũng nên "xúm" vào giúp. Nên việc mượn nhà là điều có thể chấp nhận được.
Còn việc đám cưới ngày xưa chuẩn bị rất lâu, thế nên nếu mượn nhà làm đám cưới là thể hiện sự không chu đáo hoặc cố ý tiếc tiền, không chịu chuẩn bị kỹ mà cố tình đi mượn. Điều đó là không đáng.
Do vậy lời răn dạy của người xưa còn mang tính chất dạy con cháu về cách hành xử đúng khi nào nên giúp khi nào nên từ chối.
5. Bài học về sự cho – mượn và hậu quả lâu dài
Câu nói “thà cho mượn nhà làm đám tang còn hơn cho mượn làm đám cưới” cũng là một lời cảnh báo về sự cẩn trọng khi giúp người khác trong những việc trọng đại. Việc mượn nhà tổ chức cưới hỏi không đơn giản là cho mượn mặt bằng – nó kéo theo bao hệ lụy:
- Khách khứa ra vào đông đúc, ồn ào, làm thay đổi không gian sống;
- Vấn đề về vệ sinh, tài sản, có thể xảy ra xô xát hoặc mất mát;
- Đôi khi gây hiểu nhầm về mối quan hệ gia chủ và cô dâu/chú rể;
- Nếu đám cưới trục trặc, dư luận hoặc lời đồn đại có thể ảnh hưởng danh tiếng chủ nhà.
- Tất cả những yếu tố đó khiến người xưa mới phải “kiêng kỹ” đến như vậy.
Trong khi người Việt quan niệm "nghĩa tử là nghĩa tận" nên cho mượn làm đám tang còn là việc phúc lớn, thậm chí còn được người mất phù hộ.
Thời nay cuộc sống cũng có nhiều thay đổi. Nhưng cơ bản người ta vẫn quan niệm tang ma hay cưới hỏi nên tổ chức ở nhà mình là chính. Các làng quê vẫn mượn thêm sân, đường chung của xóm làng và hầu như việc đó đều diễn ra tốt đẹp. Nhưng quan trọng chỉ mượn sân để tiếp khách không mượn phòng mượn giường ngủ.
Lời dặn xưa không có ý khuyến khích sự vô tâm hay ích kỷ, mà là một lời nhắc về hậu quả lâu dài của những quyết định tưởng như chỉ mang tính tình cảm. Trong nhiều trường hợp, người xưa còn có câu tiếp theo: “Việc hỷ thì nên lo cho mình, việc tang thì nên giúp người.” – thể hiện sự khuyên bảo đầy đạo lý và lòng nhân hậu.
Câu nói “Thà cho mượn nhà làm đám tang còn hơn cho mượn làm đám cưới” là một lời răn sâu sắc của người xưa, thể hiện sự am hiểu về phong thủy, tín ngưỡng và bài học sống khôn ngoan trong mối quan hệ xã hội. Không phải vì đám tang quý hơn đám cưới, mà vì mỗi việc đều có cái giá và hệ quả của nó. Giữa lòng tốt và sự cẩn trọng, hãy luôn tỉnh táo, suy xét kỹ càng, bởi đôi khi những quyết định cảm tính lại có thể ảnh hưởng đến vận mệnh lâu dài của chính mình.
