Quả sung là một loại quả dân dã quen thuộc, từ loại quả vứt đi trở thành thực phẩm ngon sạch và còn là vị thuốc. Tưởng chừng như chỉ là một loại trái cây nhỏ bé bình thường, nhưng thực chất, quả sung lại là một "kỳ quan sinh học" hiếm có trong thế giới thực vật. Bạn có biết rằng, quả sung thật ra là một... bông hoa đặc biệt, và quá trình thụ phấn của nó hoàn toàn không giống bất kỳ loài hoa nào khác?
Quả sung thực chất là hoa sung
Nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng quả sung thực chất không phải là quả theo nghĩa thông thường. Nó là một cụm hoa phát triển ngược – tức là hoa mọc bên trong thay vì nở ra ngoài. Loại hoa này được gọi là “syconium” – một cấu trúc kín, bên trong chứa hàng trăm bông hoa li ti. Do vậy, cái mà chúng ta gọi là quả sung thực ra chính là một bó hoa nằm ẩn bên trong lớp vỏ mềm.
Cấu trúc đặc biệt này khiến cho hoa sung không thể thụ phấn theo cách thông thường bằng gió hay ong bướm như các loại hoa nở ra ngoài. Thay vào đó, chúng dựa vào sự hỗ trợ từ một loài côn trùng nhỏ bé nhưng cực kỳ quan trọng: ong vả, hay còn gọi là ong sung – một loài ong bắp cày tí hon sống cộng sinh cùng hoa sung.
Côn trùng thụ phấn cho sung đi theo đường nào?
Cơ chế thụ phấn của quả sung là một câu chuyện cộng sinh kỳ lạ trong tự nhiên. Khi một con ong cái tìm thấy quả sung đực, nó sẽ chui vào bên trong qua một lối vào nhỏ gọi là ostiole. Con ong này mang theo phấn hoa từ một quả sung khác, và trong quá trình bò vào trong, nó vô tình thụ phấn cho các hoa cái nằm bên trong.
Tuy nhiên, cái giá phải trả cho hành trình này không hề nhỏ. Khi chui vào, đôi cánh và râu của con ong thường bị gãy, khiến nó không thể chui ra ngoài được nữa. Nó ở lại trong quả sung, đẻ trứng, rồi chết đi. Trứng sẽ nở thành ấu trùng, và khi trưởng thành, những con ong đực sẽ kết đôi với ong cái, sau đó đào một lối thoát ra ngoài cho thế hệ ong mới. Con ong cái tiếp tục hành trình mang phấn hoa đi thụ phấn cho quả sung khác, và chu kỳ lặp lại.
Ăn quả sung có nuốt luôn cả côn trùng?
Nhiều người khi biết đến sự thật rằng quả sung từng là "tổ côn trùng" thì không khỏi e ngại: Liệu ăn sung có nghĩa là ăn luôn côn trùng và có an toàn không?
Câu trả lời là: Hoàn toàn an toàn.
Khi con ong chết trong quả sung, một loại enzyme tự nhiên có tên ficin trong quả sung sẽ phân hủy xác côn trùng. Enzyme này giúp "làm sạch" bên trong quả. Thêm vào đó, trước khi ăn, quả sung thường được rửa sạch hoặc chế biến kỹ, nên phần lớn xác côn trùng nếu còn sót lại cũng không gây hại cho sức khỏe.
Một điều thú vị là theo các nhà nghiên cứu, hàm lượng côn trùng trong quả sung còn ít hơn rất nhiều so với các loại thực phẩm khác. Ví dụ, theo quy định của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA), lượng rệp cho phép trong hoa bia (nguyên liệu làm bia) có thể lên đến 2.500 con/10 gram – một con số gây choáng váng. Trong khi đó, côn trùng trong quả sung chỉ dài khoảng 1,5 mm và hoàn toàn không gây nguy hiểm.
Công dụng tuyệt vời của quả sung
Không chỉ độc đáo về mặt sinh học, quả sung còn là một loại thực phẩm cực kỳ bổ dưỡng. Theo Đông y và dinh dưỡng hiện đại, quả sung mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe:
- Giàu chất xơ: Sung chứa nhiều chất xơ, giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa, giảm táo bón.
- Giúp kiểm soát đường huyết: Sung có chỉ số đường huyết thấp, phù hợp cho người bị tiểu đường.
- Chống oxy hóa mạnh: Sung chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp làm chậm quá trình lão hóa và phòng chống một số bệnh mãn tính.
- Hỗ trợ giảm cân: Sung ít calo, giàu chất xơ nên giúp tạo cảm giác no lâu, rất phù hợp cho người đang ăn kiêng.
- Chống viêm tự nhiên: Nhiều nghiên cứu cho thấy các hợp chất trong sung có khả năng kháng viêm, tốt cho người bị viêm khớp hoặc các bệnh viêm mãn tính.
Ngoài ra, quả sung còn là nguồn cung cấp canxi, kali, vitamin A, C, K và các khoáng chất cần thiết cho cơ thể.
Quả sung có thể dùng ở dạng nào?
Trên thị trường hiện nay, quả sung có thể được tìm thấy dưới nhiều hình thức:
Sung tươi: Dùng làm món ăn kèm, gỏi hoặc nấu canh, nấu cháo
Sung khô: Được sấy khô và đóng gói như một món ăn vặt giàu dinh dưỡng hoặc dùng làm thuốc
Sung ngâm muối: Một món ăn dân dã khoái khẩu ở nhiều vùng quê Việt Nam.
Sung làm thuốc: Được sử dụng trong các bài thuốc Đông y để hỗ trợ tiêu hóa, trị ho, lợi tiểu...
Quả sung không chỉ là một loại quả đặc biệt về mặt cấu trúc sinh học, mà còn là minh chứng sống động cho sự cộng sinh kỳ diệu giữa thực vật và côn trùng. Dù từng là nơi sinh sống của ong sung, nhưng nhờ vào enzyme tự nhiên, quả sung hoàn toàn an toàn để ăn và còn mang lại vô vàn lợi ích sức khỏe. Nếu bạn đang tìm một loại thực phẩm vừa ngon, vừa bổ, lại vừa thú vị, thì sung chính là lựa chọn đáng để thử!
