Những thứ không cần thiết
Trong bài thơ "Lậu Thất Minh", tác giả Lưu Vũ Tích đã viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh,” nghĩa là núi không nhất thiết phải cao, chỉ cần có Tiên ở đó thì núi mới nổi danh; sông không cần quá sâu, chỉ cần có Rồng thì sông sẽ linh thiêng. Câu thơ nhấn mạnh rằng giá trị của môi trường không phụ thuộc vào sự tích trữ vật chất mà nằm ở tinh thần và bản chất bên trong.
Những vật dụng không cần thiết trong nhà không chỉ chiếm diện tích mà còn ảnh hưởng đến sự tự do của tinh thần. Sự lo lắng về những thứ dư thừa thực chất là sự lo âu về quá khứ và tương lai — những điều vô hình nhưng tác động lớn đến cuộc sống. Điều này tạo nên một “nhà tù tinh thần” mà chúng ta vô tình giam giữ chính mình.
Nhà văn Thoreau trong tác phẩm Walden đã từng nói: “Tôi sẵn sàng lao sâu vào cuộc sống, sống một đời giản dị và vững chãi,” phản ánh triết lý sống tối giản, giàu nội tâm. Quan điểm này cũng tương đồng với lý tưởng của Đào Uyên Minh – người trân trọng sự yên bình, giản dị, tìm niềm vui trong những điều nhỏ bé như “hái cúc dưới hàng rào phía đông” hay “ngắm núi phía nam.”
Câu nói “Mọi thứ trở nên quý giá hơn khi hiếm hoi, và tình yêu trở nên sâu sắc hơn khi chúng ta trưởng thành” không chỉ nhắc về vật chất mà còn kêu gọi ta tìm kiếm sự phong phú trong thế giới tâm linh. Cuốn sách Chủ nghĩa tối giản khuyên: “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn,” rất phù hợp với lời dạy của Khổng Tử: “Ăn uống tiết kiệm, giản dị, và tận hưởng cuộc sống.”
Khi biết buông bỏ vật chất, ta sẽ tìm thấy sự bình yên giữa thế giới hỗn loạn. Từ xưa đến nay, qua thơ ca, tục ngữ và văn học hiện đại, đều nhấn mạnh rằng giảm bớt những thứ vô dụng không chỉ giúp không gian ngăn nắp mà còn thanh lọc tâm hồn. Người xưa có câu: “Lưu thuỷ bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” (Nước chảy không hôi thối, cửa nhà không bị mối mọt nhờ luôn vận động), nghĩa là chỉ khi không ngừng loại bỏ cũ và đón nhận cái mới thì cuộc sống mới phát triển và tiến lên.
Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan,” nhắc ta rằng từng bát cháo, hạt cơm đều là thành quả của lao động vất vả, cần trân trọng thức ăn và ghi nhớ công sức để có được chúng.
Ở Ai Cập cổ đại, thần Osiris – vị thần nông nghiệp – được tôn kính qua lễ hội Thu hoạch nhằm tri ân mùa màng và lương thực.
Nhà triết học Hy Lạp cổ đại Socrates từng nói: “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, sự xa xỉ là nghèo đói giả tạo,” cảnh tỉnh rằng lãng phí quá mức không chỉ gây thiệt hại vật chất mà còn làm hao mòn tinh thần.
Nhà thơ Pablo Neruda trong Trăm bản tình ca đã ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống giản dị: “Tình yêu ở những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có.” Về vấn đề lãng phí thực phẩm, nhà văn Michael Pollan trong The Omnivore’s Dilemma chỉ ra sự dư thừa và lãng phí trong ngành thực phẩm hiện đại, kêu gọi chúng ta giảm tiêu thụ và sống hòa hợp với thiên nhiên.
Trong Kinh Dịch có câu: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe.” Triết gia La Mã cổ đại Seneca cũng nói: “Không phải thức ăn bạn ăn mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh.” Hai quan điểm này cùng nhấn mạnh sự khôn ngoan trong việc tiêu thụ vừa đủ để duy trì sức khỏe và tránh lãng phí.
Trong thế giới hiện đại với nhịp sống nhanh, việc đóng gói thực phẩm dư thừa và dùng đồ dùng một lần làm tăng gánh nặng cho môi trường, đi ngược lại lời dạy xưa về tiết kiệm và giữ gìn đức hạnh.
Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman, nhà tâm lý học nổi tiếng, trong cuốn sách Trí tuệ cảm xúc đã nhấn mạnh: “Trí tuệ cảm xúc là yếu tố quyết định sự thành công và hạnh phúc của chúng ta.” Ông cho rằng khả năng quản lý cảm xúc không chỉ giúp cải thiện bản thân mà còn mang lại ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng, tăng cường sức bền nội tâm và giúp ta đối mặt với thử thách trong cuộc sống một cách hiệu quả hơn.
Tục ngữ Trung Quốc có câu: “Một nụ cười khiến bạn thêm mười tuổi, một nỗi buồn làm đầu bạn bạc đi,” cho thấy rõ tác động sâu sắc của cảm xúc lên cơ thể và tinh thần. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì thái độ tích cực, bởi sự biến đổi tâm lý có thể mang lại những hiệu quả bất ngờ và tốt đẹp.
Virginia Woolf trong To the Lighthouse đã khắc họa tinh tế những biến động tâm hồn của các nhân vật, cho thấy những thay đổi nhỏ trong cảm xúc có thể tác động mạnh mẽ đến cuộc sống. Cô viết: “Nếu một người có thể gột rửa những muộn phiền trong lòng, thì người đó có thể nghe thấy tiếng nói tinh tế nhất của cuộc sống.” Câu nói này khích lệ chúng ta loại bỏ cảm xúc tiêu cực để cảm nhận vẻ đẹp cuộc sống và thúc đẩy sự chuyển hóa tích cực.
Trong các câu chuyện Phật giáo, Đức Phật dạy ta đối mặt với cảm xúc tiêu cực bằng lòng từ bi và chính niệm. Câu trong Dhammapada: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường có thể đạt được” nhấn mạnh sự hòa hợp nội tâm trong hành trình tìm kiếm bình an và trí tuệ. Phương pháp thiền chánh niệm ngày nay được ứng dụng trong tâm lý học giúp chúng ta quan sát cảm xúc mà không bị chúng chi phối.
Một ví dụ khác là tác phẩm Anna Karenina của Leo Tolstoy, thể hiện sự ghen tị và bất mãn dần làm suy yếu tâm hồn nhân vật chính, dẫn đến bi kịch. Câu chuyện cảnh báo rằng cảm xúc tiêu cực, nếu không được giải tỏa, có thể trở thành sức mạnh phá hủy âm thầm như dòng nước ngầm.
Nợ
“Đừng để ví tiền của bạn trở thành khu vườn u tối đầy những hối tiếc,” là lời cảnh báo hiện đại dựa trên câu của Shakespeare: “Người vay tiền trở thành nô lệ của chủ nợ.”
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift sử dụng hình ảnh của Lilliput để ví nợ nần như những sợi dây nhỏ dần trói buộc tự do con người, cảnh báo về hiểm họa của nợ.
Văn học cổ điển và trí tuệ dân gian đều khuyên chúng ta thận trọng với nợ vì nó là xiềng xích trói buộc tự do. Một câu tục ngữ phương Tây có nói: “Tiền không phải gốc rễ mọi tội ác, mà là lòng tham.”
Chìa khóa để tránh nợ và bội chi là giữ đầu óc tỉnh táo trước cám dỗ vật chất, phân biệt rõ nhu cầu và mong muốn. Truyện ngụ ngôn của Aesop kể về chú chim bán lông để lấy tiền ngay tức thì, cảnh tỉnh về việc chạy theo khoái lạc mà quên suy nghĩ lâu dài, dẫn đến mất tự do.
Cổ ngữ “Thủy tích thạch xuyên” – nước chảy lâu ngày sẽ xuyên qua đá – biểu tượng cho sự kiên trì sẽ đem lại thành công. Điều này cũng áp dụng trong quản lý tài chính, như nhân vật keo kiệt trong Eugénie Grandet của Balzac, dù thái quá nhưng phản ánh sự cần cù và kiên nhẫn tích lũy của cải.
Tiết kiệm từng bước và đầu tư khôn ngoan là cách xây dựng nền tảng tài chính vững chắc. Khổng Tử trong Luận ngữ từng nói: “Người quân tử yêu tiền và kiếm tiền một cách chính đáng.”
Duy trì tài chính ổn định là chìa khóa giúp gia đình phát triển và tận hưởng cuộc sống tràn đầy cơ hội. Tục ngữ Kinh Thánh cũng nhấn mạnh: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và là nơi khởi đầu của những giấc mơ.” Một gia đình hòa thuận, yêu thương sẽ tạo nên môi trường tích cực, ổn định, tránh xa những ảnh hưởng tiêu cực như vật chất dư thừa, nợ nần hay cảm xúc bất ổn.
