Chuyện kể rằng khi Gia Cát Lượng đang theo thầy học đạo trên núi, có lần xuống núi, cuồng phong bất chợt nổi lên, mưa gió ùn ùn kéo tới, Gia Cát Lượng vội chạy đến cửa am trú mưa.
Bấy giờ, có một cô gái lạ mặt nhiệt tình mời ông vào am dùng trà. Người con gái xinh đẹp tựa tiên nữ ấy đã khiến cậu thiếu niên Gia Cát không khỏi động lòng.
Khi mưa gió đã qua, cô gái tiễn Gia Cát Lượng ra cửa, còn mỉm cười và nói: "Từ nay chúng ta coi như quen biết. Về sau nếu lên núi hay xuống núi, chỉ cần khát nước hay mệt mỏi, xin mời vào đây uống chén trà".
Sau lần đó, Gia Cát Lượng mỗi ngày đều ghé thăm am này, cũng được mỹ nữ mời uống trà, ăn cơm, đánh cờ.
So với đạo quán, nơi đây đối với chàng thiếu niên mà nói thật chẳng khác nào thiên đường. Những câu chuyện với mỹ nhân xinh đẹp càng khiến Gia Cát Lượng xao nhãng việc học.
Cũng từ đó, ông đánh mất hứng thú với công cuộc học tập. Mỗi lần bước ra khỏi am, Gia Cát Lượng đều mỉm cười vui vẻ, nhưng khi đi vào cửa đạo quán lại nhanh chóng mang vẻ mặt rầu rĩ.
Trong suốt quãng thời gian ấy, mọi lời giảng của sư phụ đối với ông mà nói đều như gió thoảng bên tai, đọc sách cũng không hiểu, lại càng không nhớ được chữ nào.
Lão đạo sĩ đã nhanh chóng nhìn ra vấn đề, liền gọi Gia Cát lượng, lắc đầu thở dài mà nói: "Hủy cây thì dễ, trồng cây mới khó. Ta đã tốn quá nhiều công sức vì con rồi".
Gia Cát Lượng dường như cảm thấy thầy có ý định thôi dạy, định lên tiếng biện minh. Nhưng vị lão đạo lại cất tiếng: "Gió không thổi, cây sẽ không động, thuyền cũng không đảo, nước càng không đục".
Sau đó, đạo sĩ giải thích cho Gia Cát Lượng rằng mỹ nhân trong am vốn là một con tiên hạc, vì ăn vụng hội bàn đào nên bị Vương Mẫu đầy xuống hạ giới.
Con tiên hạc ấy xuống nhân gian hóa thành mỹ nữ, vốn chẳng làm được việc gì, chỉ biết quyến rũ người khác, nếu họ không chiều theo ý mình thì sẽ tìm cách làm hại.
Gia Cát Lượng nghe xong sợ hãi vô cùng, vội hỏi sư phụ nên làm thế nào. Lão đạo nói rằng, con tiên hạc kia mỗi đêm sẽ hiện nguyên hình bay lên thiên hà tắm rửa. Khi đó chỉ cần lẻn vào phòng, lấy y phục của nó đem đốt đi là được.
Nói tới đây, lão đạo sĩ còn đưa cho học trò của mình một cây gậy đầu rồng và căn dặn:
"Khi phát hiện xiêm y bị đốt, tiên hạc sẽ tức giận mà làm hại con. Khi ấy, con hãy dùng cây quải trượng này đánh nó!"
Đêm hôm đó, Gia Cát Lượng lẻn vào trong am, đem y phục của tiên hạc đốt đi. Phát hiện có việc chẳng lành, tiên hạc vội bay về phòng, định lao tới mổ mắt kẻ đốt xiêm y của mình.
Gia Cát Lượng nhớ lời thầy dặn, nhanh chóng cầm quải trượng đánh con hạc tiên rớt xuống đất. Lúc đó, ông chộp được đuôi của nó, mà tiên hạc vùng vẫy liều mạng thoát ra, lông đuôi liền bị Gia Cát Lượng giật đứt hết.
Tiên hạc bị đứt hết lông đuôi, chẳng còn mặt mũi nào lên thiên cung, cũng không thể hóa thành mỹ nữ vì xiêm y đã bị đốt mất, chỉ có thể trà trộn vào đàn hạc nơi nhân gian mà lẩn trốn.
Sau lần đánh cược tính mạng để tỉnh ngộ đó, Gia Cát Lượng luôn đem theo lông đuôi tiên hạc bên mình, khắc cốt ghi tâm bài học này, chuyên tâm học hành, khổ luyện thành tài.
Có lẽ cũng vì vậy mà sau này Gia Cát Lượng đã bỏ qua biết bao cô gái đẹp mỹ miều để yêu và lấy một cô gái có dung mạo xấu xí nhưng hiểu chuyện và giỏi giang. Có nhiều người cũng cho rằng chiếc quạt ông luôn mang theo bên mình được kết từ lông của hạc tiên kia để nhắc nhở bản thân.
