“53 năm làm thư ký cho Thủ tướng Phạm Văn Đồng, cả tôi và Thủ tướng đều mặc định với nhau một điều: Có thể trong thâm tâm, chúng tôi rất hiểu nhau và đánh giá cao những việc mà người kia làm, nhưng Thủ tướng Phạm Văn Đồng không bao giờ khen “Phương làm việc này tốt, Phương làm việc kia hay”.
[links()]
Dạy con sống giản dị, khiêm tốn
Thủ tướng Phạm Văn Đồng có một người con trai duy nhất là Thiếu tướng Phạm Sơn Dương. Đó là kết quả của tình yêu giữa ông với bà Phạm Thị Cúc. Con trai ông bà ra đời đã sớm chịu nhiều thiệt thòi khi không có được sự chăm sóc đầy đủ của mẹ.
Vì bận bịu công việc của đất nước nên khi đó Thủ tướng Phạm Văn Đồng phải nhờ thầy giáo Vũ Linh (em vợ của nhà thơ Việt Phương) vào sống cùng tại Phủ Chủ tịch để vừa lo việc dạy dỗ, bảo ban, vừa lo việc học cho Phạm Sơn Dương.
Tuy công việc bận bịu, nhưng Thủ tướng Phạm Văn Đồng vẫn cố gắng dành thời gian cho con trai mỗi khi có thể. Ông thường gặp con trai vào những bữa ăn, cùng đưa con trai ngồi ăn với Chủ tịch Hồ Chí Minh.
 |
| Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng |
Nhà thơ Việt Phương kể, Thủ tướng Phạm Văn Đồng tuy yêu thương con trai nhưng cũng rất nghiêm khắc với con: “Khi Phạm Sơn Dương học tiểu học, có lần vì mâu thuẫn, Phạm Sơn Dương đã đánh nhau với 1 cậu bạn học là con của một người sửa xe ở đầu phố.
Cậu bạn học đó to con hơn Phạm Sơn Dương nên kết quả là Phạm Sơn Dương bị đánh đau hơn, khắp người xây xước. Khi con trai đi học về, nghe con kể lại sự tình, Thủ tướng Phạm Văn Đồng liền cho người đến chuyển lời xin lỗi của ông tới gia đình người thợ sửa xe đó.
Người thợ sửa xe đã vô cùng sững sờ và cảm động khi biết con trai mình đánh nhau với con trai của Thủ tướng mà lại nhận được lời xin lỗi từ Thủ tướng.
Hôm đó người thợ sửa xe đã cảm động nói: “Con trai tôi to con hơn. Nó có bị sao đâu. Chỉ có con trai Thủ tướng là bị đau. Tôi không ngờ Thủ tướng lại xin lỗi chúng tôi như thế”.
Nhà thơ Việt Phương kể, tuy là con trai của Thủ tướng, nhưng Phạm Sơn Dương sớm được cha mình dạy cho tính khiêm tốn: “Phạm Sơn Dương hiền lành, ít nói và rất gắn bó với gia đình bên ngoại. Những người trong gia đình ngoại cũng vốn có tính cách khiêm tốn.
Được sự dạy dỗ của cha và các cậu, các dì bên ngoại, nên Phạm Sơn Dương rất hiền lành, ít nói. Tôi chưa bao giờ thấy Phạm Sơn Dương cậy thế cha mình là Thủ tướng mà lên mặt với người khác.
Lúc sinh thời, Thủ tướng Phạm Văn Đồng là người ăn uống rất giản dị. Nên con trai ông cũng quen với nếp sinh hoạt giản dị như thế từ bé. Tôi còn nhớ hồi đó, vì nhà bếp thường nấu gạo ngon cho Thủ tướng Phạm Văn Đồng ăn, vì ưu tiên ông bị bệnh dạ dày.
Phạm Sơn Dương ăn cùng cha nên đương nhiên được hưởng chế độ đó. Nhưng Dương không hề thích ăn loại gạo ngon này.
Cứ mỗi lần đến bữa ăn, Phạm Sơn Dương lại mang bát cơm của mình ra đổi lấy nắm cơm của mấy anh lính bảo vệ. Cơm của lính thì nấu bằng gạo thường, ăn không ngon, nhưng Phạm Sơn Dương lại ăn rất ngon lành”.
Là con trai của Thủ tướng đương nhiệm khi đó, nên khi bước vào tuổi trưởng thành, Phạm Sơn Dương nhận được không ít lời đề nghị cấp học bổng của các nước bạn, nhưng Thủ tướng Phạm Văn Đồng từ chối tất cả những lời đề nghị đó.
Ông không muốn con trai mình hưởng đặc quyền đặc lợi mà yêu cầu con trai mình phải tự rèn luyện bản thân. Vì thế thay vì cho con đi học nước ngoài, ông quyết định cho con vào quân đội.
Quãng thời gian con trai học ở trường Trỗi, Phạm Sơn Dương được đối xử như một học sinh bình thường chứ không phải con trai của Thủ tướng. Vì công việc bận rộn, nên khi đó Thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng rất ít khi có thời gian lên thăm con.
Ông thường nhờ cấp dưới thay mình lên thăm và động viên con trai học hành. Khi có thời gian rảnh rỗi hay khi tiện việc đi công tác qua, ông qua thăm con trai ở trường, nhưng lần viếng thăm nào của ông cũng rất kín đáo, không hề rình rang, nên hiếm ai biết có Thủ tướng ghé qua.
Hiểu tính cách của cha mình nên sau này, Phạm Sơn Dương cũng sống rất khiêm tốn. Đi sơ tán hay đi làm việc, không bao giờ Phạm Sơn Dương nói mình là con trai của Thủ tướng để tránh nhận được sự quan tâm đặc biệt từ mọi người.
Trước khi qua đời, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã dặn dò con trai duy nhất của mình: “Ba không có tài sản gì để lại cho con. Ba chỉ để lại một sự nghiệp phải tiếp tục.
Ba yêu cầu con chăm sóc má con, chăm lo dạy bảo các con của con mạnh khỏe, ngoan ngoãn, học giỏi, trở thành người có ích cho xã hội, cho đất nước, xứng đáng là người sĩ quan của quân đội ta”.
Mối thân tình giữa Thủ tướng và người thư ký 53 năm
Nhà thơ Việt Phương làm thư ký cho Thủ tướng Phạm Văn Đồng suốt 53 năm trời. Vì thế tình cảm giữa Việt Phương và Thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng vô cùng sâu đậm. Vợ của ông – bà Tú Lan được Thủ tướng Phạm Văn Đồng nhận làm em gái nuôi.
Các con của ông cũng được Thủ tướng Phạm Văn Đồng hết sức yêu quý. Nhà thơ Việt Phương kể, khi các con ông còn bé, Thủ tướng Phạm Văn Đồng thường chơi với các con ông khi có thời gian rảnh. Thủ tướng sống trong Phủ Chủ tịch cùng với Chủ tịch Hồ Chí Minh và ăn cơm cùng Người.
Không ít bữa cơm, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đưa con của nhà thơ Việt Phương đi dùng cơm cùng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đó là một kỉ niệm đẹp và vô cùng đáng quý với gia đình nhà thơ Việt Phương.
Bởi với nhà thơ Việt Phương, việc các con ông được ăn cơm cùng với Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thủ tướng Phạm Văn Đồng là một vinh dự lớn cho cả gia đình nhà thơ nói chung và các con của ông nói riêng.
Thủ tướng Phạm Văn Đồng rất thân thiết với vợ chồng nhà thơ Việt Phương. Nhà thơ Việt Phương là thư ký cho Thủ tướng. Còn vợ ông là em gái nuôi của Thủ tướng. Sẽ không có gì khó hiểu nếu Thủ tướng Phạm Văn Đồng dành nhiều sự ưu ái cho gia đình nhà thơ Việt Phương.
Nhưng cả ông và vợ ông – một nhà giáo có uy tín, từng là học trò của nhiều trí thức lớn của ta hiện nay như nhà sử học Dương Trung Quốc, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, Chu Hảo… đều hết sức tránh lợi dụng tấm chân tình của Thủ tướng.
Có lần, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đề nghị tạo điều kiện cho các con của nhà thơ Việt Phương đi du học, nhưng vợ ông sau khi suy nghĩ đã từ chối. Sau này, những người con của nhà thơ Việt Phương đã tự phấn đấu, tự nỗ lực để giành được học bổng du học.
Đôi lúc vì áp lực công việc, vì cấp dưới làm việc chưa đúng ý, cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng có thể nổi cáu. Và người duy nhất làm ông có thể nguôi cơn giận ngay lập tức mà không vì bất cứ lý do gì chính là nhà thơ Việt Phương.
Nhà thơ Việt Phương kể: “Mỗi khi Thủ tướng Phạm Văn Đồng cáu, anh em lại gọi tôi đến. Mỗi khi nhìn thấy tôi, Thủ tướng lập tức nguôi cáu giận. Có lần tôi tháp tùng Thủ tướng đi thăm quan Vịnh Hạ Long. Hôm đó, Thủ tướng ngỏ ý muốn đi tàu dạo quanh vịnh.
Biết tin đó, nên hai tàu hải quân đã được lệnh tháp tùng Thủ tướng, một tàu đi trước, một tàu đi sau, vừa làm nhiệm vụ dẫn đường, vừa bảo đảm an toàn cho Thủ tướng.
Thấy tàu hải quân đi ngay trước tàu mình một đoạn, biết là tàu đi bảo vệ mình, Thủ tướng rất giận với các cán bộ ở Quảng Ninh vì Thủ tướng cho rằng Quảng Ninh đã bày vẽ tốn kém, phí tiền của của Nhà nước mà chưa có sự đồng ý của Thủ tướng.
Khi đó tôi ở trên tầng trên, nghe tiếng của Thủ tướng, biết là ông giận dữ liền chạy xuống. Nhìn thấy tôi, Thủ tướng đã bớt giận đi đôi phần. Đến khi tôi giải thích việc bảo vệ Thủ tướng là chính sách của Đảng và là nhiệm vụ của các địa phương, thì ông hoàn toàn nguôi giận và tiếp tục buổi tham quan”.
Vợ nhà thơ Việt Phương từng nói với ông: “Người hiểu anh nhất là Thủ tướng Phạm Văn Đồng”. Càng sau này khi ngồi ngẫm lại điều này, nhà thơ Việt Phương càng thấm thía câu nói đó và thấy lời nhận xét của vợ mình là đúng.
Cùng làm việc chung mấy chục năm trời, nhà thơ Việt Phương hiểu rất rõ tính cách của Thủ tướng Phạm Văn Đồng và ngược lại, Thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng rất hiểu tính cách của Việt Phương. Nhà thơ Việt Phương kể:
“53 năm làm thư ký cho Thủ tướng Phạm Văn Đồng, cả tôi và Thủ tướng đều mặc định với nhau một điều: Có thể trong thâm tâm, chúng tôi rất hiểu nhau và đánh giá cao những việc mà người kia làm, nhưng Thủ tướng Phạm Văn Đồng không bao giờ khen “Phương làm việc này tốt, Phương làm việc kia hay”.
Tôi cũng không bao giờ nịnh Thủ tướng theo kiểu: “Việc này anh giải quyết thật hợp tình hợp lý, hay bài diễn văn của anh hôm nay thật hay”. Chúng tôi đều là người không thích nói ra những lời khen ngợi”.
(Còn tiếp)
Chuyện về cuộc đời Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng )
- Hương Thảo Nguyên
