Hàng năm, cứ vào tầm cuối tháng Chạp thì người Việt lại sắm sửa cá chép làm lễ cúng ông Công, ông Táo. Theo dân gian truyền lại thì ngày 23 tháng Chạp theo truyền thống là ngày ông Công ông Táo về trời bẩm báo chuyện nhân gian một năm qua và chuẩn bị cho năm mới. Trong truyền thuyết thì ông Công ông Táo cưỡi cá chép về trời. Thế nên người dân cúng cá chép vào ngày này để chuẩn bị phương tiện cho ông lên trời. Thế nhưng đến ngày nay người thì cúng cá chép thường, người cúng chép đỏ, người cúng chép giấy, người cúng cá sống, người nấu cá chín rồi cúng...
Chọn cá cúng ông Táo nên chọn cá gì: Cá giấy, cá nấu chín hay cá sống?
Xa xưa ông bà ta thường mua cá chép về rán lên như một món ăn rồi cúng gia tiên và thần linh vào dịp Tết ông Công ông Táo. Theo đó khi cúng món ăn cúng thì phải làm chín và để trông cho đẹp mắt thì rán cả con cá cũng là nghi thức "hóa kiếp" để cá trở thành phương tiện cho ông Công ông Táo lên trời.
Cúng ông Công ông Táo là nghi thức tâm linh quan trọng
Rồi dân gian lại có tin cho rằng phải mua cá chép sống về thả vào bát nước để ý là cá bơi được thì mới giúp ông Công ông Táo bay được lên trời. Gần đây thì lại có nhiều gia đình mua cá chép giấy cúng rồi đốt để "hóa" làm phương tiện cho Táo lên trời như kiểu đốt vàng mã cho ông bà tổ tiên.
Trong tâm thức của nhiều người, việc cúng ông Công ông Táo là một nghi thức dân gian thể hiện sự biết ơn với vị thần cai quản bếp núc của mình, biết ơn đấng thần linh. Với nhiều người việc mua cá chép cúng còn để ông Công ông Táo lên trời kịp thời bẩm báo với thiên đình sẽ có lộc, may mắn cả năm.
Theo nhiều nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam cho rằng, để cúng 23 Chạp thì nên mua cá chép sống bởi vì ngoài ý nghĩa thờ cúng để dâng Táo quân phương tiện đi lại thì sau khi cúng song nên mang cá chép phóng sinh. Phóng sinh cá chép đúng cách sẽ là một cách làm mang ý nghĩa văn hóa quý báu, thể hiện tinh thần nhân đạo của người Việt. Phóng sinh thể hiện nét đẹp nhân văn. Do đó mua cá chép sống cúng rồi thả ra sông cũng là một nét đẹp. Còn cá giấy giống như vàng mã nên hạn chế đốt, cá chín thì được xem là một món ăn cho người cúng. Bởi thế nếu bạn có thể phóng sinh và chọn được cá có thể sống tốt sau phóng sinh, có địa điểm phóng sinh thích hợp thì nên cúng cá sống rồi mang đi phóng sinh. Cúng cá chép sống vừa mang ý nghĩa tâm linh vừa thể hiện nhân văn từ tâm, không sát sinh mà phóng sinh, tích thêm phước thiện lành cho gia chủ.
Mỗi gia đình có một lựa chọn khác nhau
Cách chọn cá chép cúng ông Công ông Táo chuẩn nhất
Hiện nay sẽ có nhiều người bán cá chép đỏ, tương tự một loại chép cảnh. Màu đỏ mang lại may mắn, cảm giác rực rỡ. Còn bạn có thể mua cá chép đồng.
Khi mua cá chép sống để phóng sinh nên chú ý chọn cá còn khỏe, bởi tốt, không bong tróc vẩy Cá không nhất thiết phải là cá to mà nên chọn loại phù hợp với kinh tế và quan trọng cá khỏe mạnh. Để thử độ khỏe mạnh của cá, người mua có thể chạm nhẹ vào mặt nước chậu đựng cá, nếu thấy cá bơi nhanh, quẫy mạnh thì đó là con cá khỏe mạnh. Bạn có thể kiểm tra khi lật cá, mang cá đỏ tươi nghĩa là đó là cá khỏe mạnh. Nếu mang cá màu đỏ thâm thì đó là con cá yếu, chỉ để một thời gian ngắn có thể chết.
Khi phóng sinh phải lưu ý vị trí phóng sinh, tránh để túi nilon bừa bãi, tránh thả cùng túi khiến cá bị chết.
Lưu ý khi cúng cá chép ngày ông Công ông Táo 23 chạp
Khi chọn cúng cá sống thì bạn nên lưu ý thả cá vào bát nước sạch thả thêm một cọng rêu nhỏ vào bát nếu mua cá trước thời gian cúng lâu. Khi cúng thì chú ý bát (chậu) đựng cá chép được để cạnh mâm cỗ cúng và phải sạch sẽ. Cá chép mua về nên cúng sớm để khi đi thả cá còn khỏe mới sống được, tránh làm cá yếu cá chết lại phạm kỵ sát sinh.
Đặc biệt khi đi phóng sinh cá rất cần chú ý tránh nơi giăng lưới bắt lại cá, tránh thả cả túi nilon xuống sông sẽ làm ô nhiễm môi trường và lại sát hại thủy sinh, thậm chí sát hại luôn con cá mình phóng sinh.
Cúng bao nhiêu con cá?
Trong tâm linh thờ cúng nên chọn số lẻ để cúng. Riêng với cúng ông Công ông Táo thì nên chọn số lượng 3 con cá chép. Đó là vì theo truyền thuyết gia đình táo quân có 2 ông 1 bà nên cần cúng số lượng là 3. Tuy nhiên việc cúng là tùy tâm không bắt buộc, tùy theo niềm tin gia chủ có thể dùng 1 con cá chép.
*Thông tin mang tính tham khảo chiêm nghiệm
