Theo chuyên gia phong thủy Hoàng Anh Hùng (Ông Ích Khiêm - Ba Đình - Hà Nội) ngày mùng 1 nói riêng và 3 ngày Tết (mùng 2 và mùng 3) nói chung việc làm lễ cúng tổ tiên được thực hiện về cơ bản là giống nhau.
Theo ông Hùng, ban thờ là chốn tôn nghiêm nhất trong gia đình, vì thế không nên lấy các đồ dùng trong gia đình dùng để làm lễ. Ông Hùng khuyến cáo, đối với những đồ dùng để làm lễ trên ban thờ thì nên phải là đồ chỉ dành cho việc thờ cúng và không được sử dụng vào bất kỳ mục đích nào khác.
Ngoài ra, chuyên gia phong thủy cho biết thêm, hiện nay rất nhiều gia đình mắc phải sai lầm khi làm lễ cúng trên ban thờ, đó là việc để chung đồ lễ trên ban thờ. Đây là điều không nên, khi làm lễ thắp hương có cả hoa quả và đồ mặn thì cần phải tách bạch. Hoa quả thì để ở ban trên, còn đồ cúng mặn thì nên kê thêm bàn để ở dưới sau đó thắp hương.
Ảnh minh họa
“Nhiều gia đình còn thờ phật, mà phật thì không được làm lễ đồ mặn, bởi vậy nếu để chung một ban như vậy sẽ không hợp lý, hơn nữa không ai mang nước mắm lên ban thờ thắp hương cả”, ông Hùng nói.
Một vấn đề nữa cũng được ông Hùng chỉ rõ, đó là nhiều gia đình mới cưới, hoặc ra ở riêng nhưng vẫn có người hương khói (đại gia đình, nhà từ đường) thắp hương cho tổ tiên thì gia đình đó chỉ cần thắp hương mời thần linh.
“Đối với những gia đình chỉ có con một bề là gái, thì con gái hoàn toàn vẫn có thể thắp hương mời tổ tiên về ăn Tết bình thường, chứ không hề có sự phân biệt nào cả. Con trai hay con gái là như nhau và điều quan trọng nhất đó chính là sự thành tâm, thành kính của mỗi người”, ông Hùng phân tích.
Cuối cùng, ông Hùng khuyến nghị, trong các ngày Tết mọi người không nên thắp hương nhiều, chỉ khi nào làm lễ trước bữa ăn thì nên thắp hương. Nhiều người quan niệm thắp hương liên tục trong 3 ngày lễ là không đúng, và mỗi lần thắp cũng chỉ thắp 1 nén ở mỗi bát hương là đủ.
Mâm cỗ sáng mùng 1 tết
Sáng mùng 1 Tết là cúng Nguyên đán, nghĩa là cúng sáng sớm của một ngày đầu năm. Chiều mùng 1 Tết cúng Tịch điện, tức là cúng cơm chiều.
Theo đó, lễ vật cúng ngày mùng 1 Tết gồm: Mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét). Cỗ mặn hoặc chay với đầy đủ các món ăn ngày Tết, được chế biến thơm ngon tinh khiết, bày biện đầy đặn, trang nghiêm.
Thông thường, gà sẽ được làm từ chiều 30 Tết vì người ta kiêng sát sinh vào ngày đầu năm. Sau khi mâm cỗ đã được sửa soạn tươm tất thì chủ nhà bưng lên bàn thờ, rồi tiếp theo lần lượt những người trong nhà ra trước bàn thờ vái lấy vái để tỏ lòng thành kính đối với tổ tiên. Hương tàn, chủ nhà lễ tạ, hạ cỗ xuống cho con cháu hưởng lộc.
Cần lưu ý khi cúng gia tiên, tiền bạc, vàng mã phải để nguyên và đốt nhang đèn suốt ba ngày Tết cho đến lễ Hóa vàng.
Các bữa còn lại trong ba ngày Tết chỉ cần cúng bánh chưng, giò và các loại bánh mứt, kẹo. Trên bàn thờ ngọn đèn thờ (đăng hay nến) đỏ lửa liên tục trong 3 ngày Tết cùng với hương hoa thơm ngát sẽ tạo không khí Tết thêm đầm ấm, sum vầy...
Trong mấy ngày Tết, người Việt thường định sẵn lịch trình đi những đâu trong năm mới. Sáng mồng 1 Tết, sau khi ăn uống cỗ bàn xong, các gia đình thường dành ngày mồng 1 đến những thăm hỏi, chúc Tết trong nội tộc.
Lễ cúng mặn ngày tết
Văn khấn tổ tiên ngày mồng Một Tết (Trích theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam – NXB Văn hóa Thông tin)
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sanh Di Lặc Tôn Phật
Con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, bá thúc huynh đệ, đường thượng tiên linh, và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc.
Hôm nay là ngày mồng 1 tháng Giêng năm ……, chúng con là:…… hiện cư ngụ tại số nhà ……, ấp/ khu phố ….., xã/phường …………, quận/huyện ………, tỉnh/thành …………
Nay theo tuế luật, âm dương vận hành tới tuần Nguyên đán, mồng một đầu xuân, mưa móc thấm nhuần, đón mừng năm mới.
Con cháu tưởng niệm ân đức tổ tiên như trời cao biển rộng, khôn đem tấc cỏ báo đáp ba xuân.
Do đó, chúng con cùng toàn thể con cháu trong nhà sửa sang lễ vật, oản quả hương hoa kính dâng trước án.
Kính mời các cụ Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, bá thúc đệ huynh, cô di tỷ muội, nam nữ tử tôn nội ngoại, cúi xin thương xót con cháu, linh thiêng giáng về linh sàng, phù hộ độ trì con cháu, năm mới an khang, mọi bề thuận lợi, sự nghiệp hanh thông, bốn mùa không hạn ách nào xâm hại, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.
Tín chủ chúng con đồng tâm kính mời các vị vong linh, tiền chủ, hậu chủ ở trong đất này cùng về hâm hưởng, phù hộ cho chúng con được bách sự như ý, vạn sự cát tường.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Văn khấn thần linh trong nhà (ngày mồng Một Tết)
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai hạ sinh DI LẶC Tôn Phật.
Con kính lạy Phật trời, Hoàng Thiên Hậu Thổ.
Con kính lạy chư vị Tôn Thần.
Hôm nay là ngày mồng 1 tháng Giêng, nhằm ngày Tết Nguyên đán đầu xuân, giải trừ gió đông lạnh lẽo, hung nghiệt tiêu tan, đón mừng Nguyên Đán xuân thiên, mưa móc thấm nhuần, muôn vật tưng bừng đổi mới.
Nơi nơi lễ tiết, chốn chốn tường trình.
Tín chủ con là ………………………………………………………………………
Ngụ tại ……………………………………………………………………………...
Nhân tiết minh niên sắm sửa hương hoa, cơm canh lễ vật bày ra trước án, dâng cúng Thiên Địa Tôn Thần.
Thiết nghĩ tôn thần hào khí sáng loà, ân đức rộng lớn. Ngôi cao vạn trượng uy nghi, vị chính mười phương biến hiện. Lòng thành vừa khởi, tôn đức cảm thông.
Cúi xin giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho chúng con mọi người hoan hỷ vinh xương, con cháu cát tường khang kiện.
Mong ơn Đương Cảnh Thành Hoàng, đội đức tôn thần bản xứ. Hộ trì tín chủ, gia lộc gia ân, xá quá trừ tai. Đầu năm chí giữa, nửa năm chí cuối, sự nghiệp hanh thông, sở cầu như ý.
Chúng con lòng thành kính lễ, cúi xin chư vi tôn thần chứng giam phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
