Khi giấc ngủ không còn là… nghỉ ngơi
Chúng ta thường nghĩ rằng ngủ là lúc cơ thể bất động để phục hồi. Nhưng trong thế giới hoang dã, điều đó đôi khi là một “xa xỉ”. Một số loài chim như chim hải âu, chim én, chim frigate (hải âu lớn) phải bay hàng ngàn kilomet qua đại dương, nơi không có lấy một chỗ dừng chân. Và kỳ diệu thay, chúng vẫn ngủ được giữa hành trình ấy.
Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature Communications, các nhà khoa học sử dụng thiết bị gắn trên đầu chim frigate để đo hoạt động não. Kết quả cho thấy loài chim này có thể ngủ trong khi vẫn đang bay, mỗi lần ngủ kéo dài chỉ khoảng vài phút, và chủ yếu là kiểu ngủ “nửa não” (unihemispheric slow-wave sleep) – một bên não nghỉ ngơi, bên còn lại vẫn tỉnh táo để kiểm soát đôi cánh và định hướng bay.
“Đây là một khả năng tiến hóa kỳ lạ nhưng cực kỳ hiệu quả. Những loài chim này đã học được cách đánh đổi giữa sự sống còn và nghỉ ngơi,” TS. Niels Rattenborg – chuyên gia thần kinh học giấc ngủ tại Viện nghiên cứu Ornithology Max Planck, theo ZingNews.
Bay hàng ngàn kilomet – vẫn mơ giấc mơ riêng
Không phải tất cả các loài chim đều có khả năng đặc biệt này. Nó phổ biến hơn ở những loài chim di cư xa hoặc sống trên biển. Chim frigate, chẳng hạn, có thể bay liên tục tới 10 ngày không nghỉ, vượt đại dương Thái Bình Dương mênh mông, nơi không có bất kỳ hòn đảo nào để dừng chân.
Khi bay qua những nơi như vậy, việc ngủ trong lúc bay không chỉ là kỹ năng – đó là chiếc phao cứu sinh của chúng. Một nghiên cứu từ National Geographic từng ghi lại rằng có những loài chim nhỏ như chim én di cư từ Bắc Âu xuống châu Phi, bay liên tục suốt hơn 6.000 km trong 3 tuần mà không ngừng lại lần nào.
Giấc ngủ khi bay không sâu, và chắc chắn không kéo dài, nhưng vừa đủ để duy trì sức khỏe cho chuyến hành trình dài – một hình thức “tiết kiệm năng lượng” mà thiên nhiên ban tặng.
Giấc ngủ biết chọn thời điểm
Một điều thú vị là các loài chim không “ngủ bừa”. Chúng chỉ ngủ khi an toàn, thường là lúc không có gió mạnh, hoặc khi không cần thay đổi độ cao. Một số loài còn ưu tiên ngủ khi bay theo nhóm, để những con xung quanh giúp cảnh giới cho nhau.
Không giống con người – giấc ngủ của chim là “chiến lược sống còn” được tinh chỉnh theo thời gian. Càng di cư xa, càng phải thích nghi với môi trường khắc nghiệt, loài chim càng phát triển khả năng ngủ linh hoạt này.
“Đây là một ví dụ sống động về cách mà động vật tiến hóa để tồn tại trong điều kiện không tưởng. Khi không thể dừng lại, chúng vẫn biết cách phục hồi,” nhà sinh học Nguyễn Thị Hạnh (Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật) nhận định trên VnExpress.
Bài học con người có thể học được từ những đôi cánh mỏi
Chứng kiến khả năng ngủ khi bay của các loài chim, nhiều người trong chúng ta chợt nhận ra: hóa ra sự nghỉ ngơi không phải lúc nào cũng là dừng lại. Đôi khi, vẫn có thể tiếp tục hành trình, vẫn có thể tiến về phía trước – nhưng với một tâm thế nhẹ nhàng hơn, cho phép bản thân hồi phục từng chút một.
Nhiều người trẻ ngày nay sống trong guồng quay tất bật, luôn chạy theo thời gian, chỉ ngủ khi gục ngã vì kiệt sức. Có lẽ, thay vì cố “đứng lại” hoàn toàn, ta nên học cách nghỉ trong chuyển động, biết khi nào nên “ngủ một nửa não”, để cuộc sống vẫn vận hành mà ta không bị bào mòn.
Kết luận: Khi thiên nhiên thì thầm điều kỳ diệu
Những cánh chim ngủ trong gió là minh chứng cho sự thích nghi không tưởng của tự nhiên. Dưới bầu trời rộng, nơi chẳng có nơi nào để dừng chân, vẫn có chỗ cho giấc ngủ ghé qua – dẫu là trong tích tắc.
Có lẽ, điều kỳ diệu nhất không phải là việc chúng ngủ khi bay, mà là cách thiên nhiên luôn tìm ra con đường để tồn tại, để tiếp tục, để vươn xa. Và chúng ta – những con người dưới mặt đất – cũng có thể học cách bay, không phải bằng đôi cánh, mà bằng niềm tin vào khả năng thích nghi của chính mình.
