Lễ cúng rằm tháng Chạp
Đây là lễ cúng quan trọng đầu tiên trong tháng Chạp. Giống như Rằm tháng Giêng, Rằm tháng Bảy, Rằm tháng Chạp, các gia đình thường cúng lễ mặn. Trong mâm cúng thường có các món ăn truyền thống như gà trống luộc, măng miến, canh măng…
Mâm quả nhiều gia đình bày thêm phật thủ để dâng lên tổ tiên, ông bà.
Cũng có những gia đình khi cúng Rằm tháng Chạp hóa thêm cho các cụ những bộ đồ mã với ngụ ý Tết đến mua quần áo mới biếu các cụ.
Mâm cỗ chay gồm có:
- Nến hoặc đèn
- Hương
- Nước sạch
- Trầu cau
- Trái cây
- Hoa tươi
Mâm cỗ mặn gồm:
- Gà luộc (chọn gà trống)
- Xôi đỗ hoặc xôi gấc
- Canh miến
- Giò hoặc chả
- Món xào (như thịt bò xào, lòng gà xào giá)
- Rượu gạo và một vài món mặn khác.
Tùy vào điều kiện và quan điểm, tín ngưỡng mà các gia đình lựa chọn có làm mâm cỗ mặn hay không. Điều quan trọng nhất vẫn là sự thành tâm.
Truyền thống của người Việt Nam thường cúng rằm tháng Chạp đúng ngày. Rằm tháng Chạp năm nay rơi vào thứ Sáu ngày 6/1/2023.
Lễ cúng ông Công, ông Táo
Theo tín ngưỡng dân gian, Táo quân là người cai quản chuyện bếp núc của mỗi gia đình. Táo quân bao gồm 2 ông và 1 bà, tượng trưng cho chiếc kiềng 3 chân trong căn bếp ấm cúng của người Việt xưa.
Lễ cúng ông Táo cần phải được tiến hành trước khi Táo quân bay về trời báo cáo Ngọc hoàng, tức là trước 12h ngày 23 tháng Chạp. Nếu gia chủ có ban thờ Táo quân đặt ở phòng bếp thì thắp hương ở ban thờ này. Nếu không có, gia đình thắp hương ở ban thờ gia tiên.
Đồ cúng gồm 3 con cá chép và bộ mũ áo; mũ Táo quân gồm có 2 mũ ông và 1 mũ bà. Mũ dành cho bà không cần cánh chuồn nhưng mũ dành cho ông cần 2 cánh chuồn. Đồ vàng mã sẽ được đốt sau lễ cúng ngày 23 tháng Chạp.
Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo:
1 đĩa gạo, 1 đĩa muối
5 lạng thịt vai luộc
1 bát canh mọc
1 đĩa xào thập cẩm, 1 đĩa giò
1 đĩa xôi gấc, 1 đĩa chè kho
1 đĩa trái cây
1 ấm trà sen, 3 chén rượu
Cau trầu
Hoa
Giấy tiền, vàng mã
Lễ cúng Tất niên
Lễ cúng Tất niên thường được tổ chức vào chiều 30 Tết như để kết thúc một năm, chuẩn bị đón chào những ngày năm mới. Tuy nhiên, với cuộc sống tất bật hiện nay, nhiều gia đình vì điều kiện mà thường tổ chức trước đó một hai ngày.
Mâm cơm cúng Tất niên thường được các gia đình làm rất thịnh soạn. Gia chủ sẽ mời ông bà, tổ tiên và những người đã khuất về ăn Tết cùng với con cháu. Tùy theo mỗi vùng miền mà mâm cơm cúng Tất niên cũng có những đặc trưng riêng. Chẳng hạn, ở miền Bắc hay có bánh trưng, giò, canh móng giò hầm măng, miến lòng gà, giò xào...
Miền Trung hay có bánh tét, giò lụa, gà bóp rau răm... Miền Nam hay có canh măng, gỏi tôm thịt, thịt kho tàu... Ngoài ra, lễ cúng còn có mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, trầu cau, rượu, trà, đèn nến…
Tục xưa vẫn rất coi trọng bữa cơm tất niên chiều 30 Tết. Đây là dịp để các thành viên trong gia đình đoàn tụ và nếu gia đình nào càng đông đủ các thế hệ cùng dự bữa tất niên chứng tỏ gia đình đó "phúc lộc đề đa".
Ngoài ý nghĩa gia đình đoàn tụ sum vầy, bữa cơm tất niên còn là nghi thức tiễn biệt năm cũ và mời ông Công Ông Táo trở lại trần gian để tiếp tục công việc của mình là coi sóc bếp lửa cho các gia đình nơi trần thế. Sau bữa cơm tất niên, các thành viên trong gia đình chuẩn bị làm lễ cúng giao thừa đón chào một năm mới.
