Có Đạo mới có đức, không có Đạo thì không có đức, có đức mới có phúc, không có đức thì không có phúc. Vì vậy, “đức” là gốc của một gia đình.
Theo như Khổng Tử, trong chữ Đức có chữ tâm, mang ý nghĩa là lòng yêu thương vô bờ không vì một mục đích, một lợi ích riêng nào cả. Chữ Đức chính là thước đo nhân phẩm con người từ đó hướng con người rèn luyện để trở thành những người tài trí thông minh, từ bi, có cách hành xử văn minh.
Một con người điều quan trọng nhất là phải có đức. Đức bao gồm tri đức (nghĩa là biết đức), hiếu đức (có ý nghĩa là yêu thích đức), hành đức (có nghĩa là làm việc đức). Nếu như một con người có các yếu tố sau: hiếu, trung, tín, lễ, nghĩa, liêm, sỉ theo Khổng Tử đây là một con người hoàn hảo và toàn đức. Một người được gọi là có đức thì đầu tiên phải có chữ “hiếu”. Hiếu ở đây là có hiếu, kính trọng, yêu thương cha mẹ và những những người lớn tuổi.
Ông bà
Người già tính tình trầm ổn, hiền lành không nóng giận, ít nói, không cằn nhằn. Là người lãnh đạo trong nhà thì phải nhìn vào sở thích của nhau, phải quan tâm giúp đỡ nhau.
Hãy bằng lòng và hạnh phúc, và chăm sóc gia đình. Phát huy truyền thống gia đình, ca ngợi ân đức của tổ tiên, giáo dục con cháu phải biết hiếu, biết ơn, đền đáp công ơn. Đừng lo việc riêng, đừng quá lo lắng cho con cháu, “con cháu tự có phúc”. Đừng xen vào chuyện của con cái, hãy buông bỏ và để thế hệ trẻ gánh vác việc nhà, và đừng giả vờ là một “cựu chiến binh” ôm đồm hết tất cả.
Nếu trong gia đình có vấn đề gì, người già nên cảm thấy xấu hổ: Tôi là người lớn tuổi đã không làm tốt công việc, có chút vô đạo đức, không giáo dục tốt trong gia đình. Làm thế nào một người già có thể làm cho một gia đình thịnh vượng? Đó là làm nhiều việc thiện và tích âm đức. Một mặt, nó có thể trau dồi đức hạnh cho bản thân và tránh tội ác, mặt khác, nó có thể trau dồi đức hạnh cho các thế hệ tương lai và che chở cho chúng.
Kính già, yêu trẻ. Hãy dùng lòng biết ơn để hoàn thiện mọi thứ và làm cho gia đình hòa thuận. Là cha mẹ, chúng ta nên báo hiếu ân đức của người già và tổ tiên, nêu gương hiếu thảo cho con cháu, và soi sáng cho thế hệ mai sau bằng cách tỏ lòng biết ơn công ơn của tổ tiên.
Đừng sắp đặt cho người già mọi việc, họ thích làm gì thì làm, nhưng hãy quan tâm đến người già và thường xuyên khuyên họ nên nghỉ ngơi nhiều hơn.
Cha mẹ
Là đầu mối quan hệ của gia đình, là đạo của âm dương, âm là mẹ, dương là cha. Âm dương hòa hợp thì vạn vật mới phát triển, nếu âm dương không hòa hợp thì tinh thần đau khổ, tình cảm bất hòa bất hòa, tức là con sinh ra vấp phải tính xấu, hiếm con.
Con khỏe mạnh hay không phần lớn là do mẹ, con có trí tuệ hay không phần lớn là do cha, con có phúc hay không là do cha mẹ có luôn đối xử tử tế hay không. Nếu như một người ăn ở hiền lành, lời nói văn hóa nhẹ nhàng thì sẽ tạo phúc cho con cháu. Nếu như nói độc địa, sống ác với người khác thì đời con cháu và những kiếp sau của người đó sẽ phải chịu khổ giống như câu: “Đời cha ăn mặn, đời con khát nước”.
Nếu con cái không nghe lời và bất hiếu, trước tiên hãy tự hỏi bản thân mình có bất hiếu với người lớn tuổi không, có điều gì sai trái không. Bề trên không ghi công cha mẹ (người già), kẻ dưới (con cái) không được giáo dục đàng hoàng. Đừng oán giận con cái, đừng nói đến việc đánh mắng chúng, bởi vì thành bại của con cái cũng liên quan đến tư cách và đạo đức của cha mẹ. Thứ hai, cần xem xét phương pháp giáo dục của bản thân có phù hợp hay không.
“Quản lý” không có nghĩa là cha mẹ buông thả tính khí của mình, tìm lỗi ở con cái, không thuận theo thiên tính của con mà ép chúng làm theo ý mình. Càng quản lý siết chặt, chúng càng trở nên tồi tệ. Bởi vì dùng nóng tính để khống chế con cái không những không quản lý tốt mà còn khơi dậy tính nóng nảy của con cái, thậm chí cha con trở thành kẻ thù, tất cả đều do cha mẹ không hiểu đạo.
Cha mẹ không thể lấy quan điểm duy lý trí của mình để áp đặt miễn cưỡng cho con cái, không thể lấy quyền hành của cha mẹ để buộc cho con cái phải làm theo ý muốn của riêng mình.
Con, cháu
Trên thực tế, trong đời sống xã hội cũng đã có những trường hợp cá biệt cha mẹ ngược đãi con cái nhưng không nhiều, nhưng ngược lại có tình trạng con cái ngược đãi cha mẹ đã và đang xuất hiện trong xã hội, khiến nhiều người già lâm vào cảnh sống cô đơn, không nơi nương tựa, thiếu người chăm sóc, phụng dưỡng lúc tuổi cao, sức yếu, lưng còng, gối mỏi, chân mềm.
Trong gia đình, nếu như con cái sống có lễ nghĩa, hiếu thảo thì mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái sẽ trở nên tốt đẹp. Nhưng ngược lại, nếu như con cái không giữ trọn chữ hiếu mà tỏ ra sống vô lễ, bất hiếu với cha mẹ thì sẽ dẫn đến sự đổ vỡ, mâu thuẫn thường xảy ra, gây nên đau khổ và bất hạnh cho gia đình, ảnh hưởng đến cộng đồng xã hội.
Trong mối quan hệ cha mẹ và con cái đã cởi mở, nhân văn hơn ngày xưa rất nhiều, đó là: mọi vấn đề con cái đưa ra, cha mẹ chỉ đóng vai trò gợi ý, định hướng và tư vấn, còn quyền quyết định, lựa chọn cuối cùng là thuộc về các con, miễn là sự lựa chọn và quyết định đó không vượt ra khỏi quỹ đạo đạo đức của xã hội hiện tại và không gây tổn thương, hệ lụy đến gia đình.
Trẻ em chịu ảnh hưởng của đức hạnh. Hiểu tính cách của con, giúp chúng “cắt những cành nhỏ” và để lại những “cành lớn”. Đừng dụ dỗ, đừng dìm hàng, đừng đánh, đừng mắng. Khuyến khích nhiều hơn, luôn khẳng định điều tốt, ít chỉ trích hơn và tránh xa cám dỗ vật chất, nuôi dạy con nên người.
Gia đình là cái nôi nuôi dưỡng, là môi trường quan trọng hình thành và giáo dục nhân cách của trẻ em. Gia đình có vai trò rất lớn trong việc hình thành và phát triển của xã hội, là nơi giữ gìn, vun đắp, phát huy những giá trị truyền thống quý báu. Cùng với gia phong, gia đạo, gia lễ… gia hiếu đã góp phần xây dựng một gia đình tiến bộ, văn minh và hạnh phúc.
