Tổ Tiên dạy bảo: '4 thứ đừng trong nhà vì càng tích trữ lại càng nghèo'

1. Những thứ không cần thiết

Trong bài thơ Lậu Thất Minh, tác giả Lưu Vũ Tích có viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh,” với ý nghĩa rằng núi không cần phải cao, chỉ cần có Tiên ở đó là sẽ nổi danh, sông không cần phải sâu, nhưng có Rồng ở thì sẽ có linh khí. Điều này cho thấy giá trị của môi trường không nằm ở vật chất, mà ở trạng thái tinh thần và bản chất bên trong.

Những đồ vật không cần thiết trong nhà không chỉ chiếm không gian vật lý mà còn giới hạn sự tự do tinh thần. Nỗi lo lắng về những món đồ thừa thãi thực chất là sự ám ảnh về quá khứ và tương lai—những điều vô hình mà chúng ta khó nhận thấy, gây nên một "nhà tù tinh thần" mà chúng ta tự giam mình trong đó.

Nhà văn Thoreau trong Walden đã viết: “Tôi sẵn sàng lao sâu vào cuộc sống, sống một cuộc đời vững chãi và giản dị,” thể hiện rõ quan điểm rằng cuộc sống giản dị chính là minh chứng cho sự giàu có nội tâm. Quan niệm này cũng phản ánh lý tưởng sống của Đào Uyên Minh, người yêu thích sự tĩnh lặng và giản dị, tìm thấy niềm vui trong những điều nhỏ nhặt như “hái cúc dưới hàng rào phía đông” hay “ngắm núi phía nam.”

Câu nói “Mọi thứ trở nên quý giá hơn khi chúng hiếm hoi, và tình yêu trở nên tử tế hơn khi chúng ta già đi” không chỉ áp dụng cho đồ vật, mà còn nhắc nhở chúng ta về sự tìm kiếm thế giới tâm linh. Quan điểm trong cuốn sách Chủ nghĩa tối giản "Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn" hoàn toàn phù hợp với tư tưởng của Khổng Tử: "Ăn tiết kiệm và uống nước, uốn cong cánh tay và gối, và bạn hãy tận hưởng nó."

Khi từ bỏ vật chất, chúng ta sẽ tìm thấy sự bình yên trong một thế giới đầy hỗn loạn. Từ Đông sang Tây, từ thơ ca đến tục ngữ hay văn học hiện đại, tất cả đều khuyên chúng ta rằng việc giảm bớt những thứ vô dụng không chỉ giúp không gian gọn gàng mà còn thanh lọc tâm hồn.

Câu tục ngữ xưa: “Lưu thuỷ bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” (Nước chảy không hôi thối, chốt cửa không bị mối mọt đó là do luôn động), có ý nói rằng chỉ khi chúng ta không ngừng loại bỏ những điều cũ kỹ và đón nhận cái mới, cuộc sống mới có thể phát triển, tràn đầy năng lượng và tiến về phía trước.

2. Thức ăn dư thừa

Trong Châu Tử Gia Huấn, có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan,” nhắc nhở chúng ta trân trọng từng hạt cơm, vì đó là kết quả của lao động vất vả. Điều này phản ánh sự tôn trọng đối với thức ăn và ghi nhớ công sức lao động để có được chúng.

Ở Ai Cập cổ đại, thần Osiris—vị thần của nông nghiệp và mùa màng—được tôn thờ với những lễ hội Thu hoạch hàng năm, nhằm tri ân và tôn vinh giá trị của lương thực.

Triết gia Socrates từng nói: “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, sự xa xỉ là nghèo đói giả tạo,” cảnh tỉnh chúng ta về sự lãng phí có thể dẫn đến nghèo khó cả về vật chất và tinh thần.

Trong Trăm bản tình ca, Pablo Neruda mô tả vẻ đẹp của cuộc sống giản dị qua câu: “Tình yêu ở những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có.”

Về vấn đề lãng phí thực phẩm, trong cuốn The Omnivore’s Dilemma, nhà văn Michael Pollan chỉ ra sự dư thừa và lãng phí trong ngành công nghiệp thực phẩm hiện đại, kêu gọi mọi người quay lại với cách sống hài hòa với thiên nhiên.

Kinh Dịch dạy rằng: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe,” trong khi triết gia La Mã Seneca nhấn mạnh: “Không phải thức ăn bạn ăn mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh.” Cả hai quan điểm này đều đề cao sự khôn ngoan trong việc tiêu thụ vừa đủ để duy trì sức khỏe và tránh lãng phí.

Trong xã hội hiện đại, nhịp sống nhanh chóng và việc sử dụng đồ dùng một lần đã gây gánh nặng cho môi trường, đi ngược lại với những lời dạy cổ xưa về sự tiết kiệm và duy trì đức hạnh.

3. Cảm xúc tiêu cực

Daniel Goleman, nhà tâm lý học người Mỹ, trong cuốn sách Trí tuệ cảm xúc đã khẳng định rằng trí tuệ cảm xúc là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công và hạnh phúc của chúng ta. Ông chỉ ra rằng khả năng kiểm soát cảm xúc không chỉ giúp cải thiện bản thân mà còn tác động tích cực đến cộng đồng, giúp chúng ta phát triển khả năng phục hồi nội tâm và đối mặt hiệu quả hơn với thử thách cuộc sống.

Câu tục ngữ Trung Quốc “Một nụ cười khiến bạn thêm mười tuổi, một nỗi buồn khiến đầu bạn bạc đi” thể hiện rõ sự ảnh hưởng của cảm xúc đối với thể chất và tinh thần. Nó nhấn mạnh rằng việc duy trì thái độ tích cực là điều vô cùng quan trọng, bởi những thay đổi trong tâm lý có thể mang lại những tác động bất ngờ và tích cực.

Virginia Woolf trong tác phẩm To the Lighthouse đã khắc họa một cách tinh tế sự biến động trong tâm hồn các nhân vật, từ đó chỉ ra rằng những cảm xúc nhỏ nhặt có thể tác động sâu sắc đến hướng đi của cuộc sống. Cô viết: “Nếu một người có thể gột rửa những muộn phiền trong lòng, thì người đó có thể nghe thấy tiếng nói tinh tế nhất của cuộc sống.” Điều này khuyến khích chúng ta loại bỏ những cảm xúc tiêu cực để cảm nhận vẻ đẹp sâu sắc của cuộc sống và thúc đẩy sự thay đổi tích cực.

Trong những câu chuyện Phật giáo cổ đại, Đức Phật dạy rằng chúng ta nên đối diện với cảm xúc tiêu cực bằng lòng từ bi và chính niệm. Câu nói trong Dhammapada: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường có thể đạt được,” nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hòa hợp nội tâm trong việc tìm kiếm bình an và trí tuệ. Phương pháp thiền chính niệm, hiện nay cũng được ứng dụng trong tâm lý học, giúp chúng ta kiểm soát cảm xúc bằng cách quan sát chúng mà không để chúng chi phối cuộc sống.

Một ví dụ khác là trong Anna Karenina của Leo Tolstoy, tác phẩm mô tả sự ghen tị và bất mãn dần dần ăn mòn tâm hồn nhân vật chính, dẫn đến bi kịch. Câu chuyện này là một lời cảnh báo rằng cảm xúc tiêu cực, giống như dòng nước ngầm, nếu không được giải tỏa, sẽ trở thành một sức mạnh không thể kiểm soát được.

4. Nợ

“Đừng để chiếc ví của bạn trở thành khu vườn khốn khổ sau nhà, đầy những hối tiếc đã mua,” câu nói này là lời cảnh báo hiện đại từ Shakespeare, người đã nói: “Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.”

Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift dùng hình ảnh của Lilliput để ẩn dụ về nợ nần, nơi những sợi chỉ mỏng manh dần dần trói buộc tự do của con người, cảnh báo về những nguy cơ của việc mắc nợ.

Các tác phẩm văn học cổ điển và trí tuệ dân gian đều khuyên chúng ta phải thận trọng với nợ nần, vì đó là xiềng xích của tự do. Một câu tục ngữ phương Tây có viết: “Tiền không phải là gốc rễ của mọi tội ác, mà là lòng tham.”

Chìa khóa để tránh nợ nần và bội chi là duy trì sự tỉnh táo trước các cám dỗ vật chất, nhận ra sự khác biệt giữa nhu cầu và mong muốn. Câu chuyện về chú chim trong Truyện ngụ ngôn của Aesop, khi bán đi bộ lông của mình để đổi lấy tiền ngay lập tức, là lời cảnh báo về sự khoái lạc thiển cận sẽ làm mất đi khả năng tự do.

Cổ ngữ có câu: “Thủy tích thạch xuyên,” nghĩa là nước chảy lâu dài sẽ xuyên qua đá, tượng trưng cho sự kiên trì có thể đạt được những thành tựu khó khăn. Điều này cũng đúng khi áp dụng vào việc quản lý tài chính, giống như nhân vật kẻ keo kiệt trong Eugénie Grandet của Balzac. Mặc dù nhân vật này cực đoan, nhưng cũng phản ánh sự cần cù và kiên nhẫn trong việc tích lũy tài sản.

Việc tiết kiệm từng chút một và đầu tư một cách thông minh là những bước đi đúng đắn để xây dựng nền tảng tài chính vững chắc. Khổng Tử trong Luận ngữ đã nói: “Người quân tử yêu tiền và kiếm tiền một cách đúng đắn.”

Duy trì nền tảng tài chính ổn định là chìa khóa giúp gia đình phát triển và tận hưởng cuộc sống đầy đủ cơ hội và màu sắc. Câu tục ngữ trong Kinh thánh cũng nhấn mạnh: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và là điểm khởi đầu của những giấc mơ.” Một gia đình hòa thuận và yêu thương sẽ tạo ra một môi trường tích cực, ổn định, tránh xa những yếu tố tiêu cực như vật chất dư thừa, nợ nần hay cảm xúc tiêu cực.