1. Những thứ không cần thiết
Trong bài thơ Lậu Thất Minh, Lưu Vũ Tích viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh,” nghĩa là núi không cần cao mà vẫn nổi danh nếu có Tiên, sông không nhất thiết sâu mà vẫn linh thiêng nếu có Rồng. Câu thơ nhấn mạnh rằng giá trị thực sự không nằm ở vật chất tích trữ mà ở tinh thần và bản chất bên trong.
Những vật dụng vô dụng trong nhà không chỉ chiếm diện tích mà còn ảnh hưởng đến tâm trí. Lo lắng về những đồ vật không cần thiết thực chất là lo âu về quá khứ và tương lai – một “nhà tù tinh thần” mà chúng ta tự tạo ra.
Nhà văn Thoreau trong Walden từng viết: “Tôi sẵn sàng lao sâu vào cuộc sống, sống một cuộc đời vững chãi và giản dị,” phản ánh quan điểm sống tối giản và giàu có nội tâm. Tư tưởng này cũng giống với Đào Uyên Minh, người tìm niềm vui trong sự tĩnh lặng và giản dị, như “hái cúc dưới hàng rào phía đông” hay “ngắm núi phía nam.”
Câu nói “Mọi thứ trở nên quý giá hơn khi hiếm hoi, và tình yêu trở nên tử tế hơn khi già đi” nhắc nhở chúng ta rằng giá trị thật sự nằm trong tinh thần, không phải vật chất. Cuốn sách Chủ nghĩa tối giản khuyên: “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn,” phù hợp với lời dạy của Khổng Tử: “Ăn tiết kiệm, uống nước đủ, tận hưởng sự giản dị.”
Buông bỏ vật chất giúp chúng ta tìm thấy bình yên giữa thế giới hỗn loạn. Từ thơ ca, tục ngữ đến văn học hiện đại, tất cả đều nhấn mạnh rằng giảm bớt những thứ vô dụng không chỉ làm không gian gọn gàng mà còn thanh lọc tâm hồn. Người xưa có câu: “Lưu thuỷ bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” – nghĩa là chỉ khi liên tục loại bỏ cái cũ và đón nhận cái mới, cuộc sống mới có thể phát triển.
2. Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan,” nhắc nhở rằng mỗi bát cháo, mỗi hạt cơm đều là kết quả của lao động vất vả, cần được trân trọng.
Người Ai Cập cổ đại tôn thờ thần Osiris, vị thần mùa màng, với lễ hội Thu hoạch hàng năm để tri ân lương thực. Triết gia Hy Lạp Socrates từng nói: “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, sự xa xỉ là nghèo đói giả tạo,” nhấn mạnh việc lãng phí có thể dẫn đến nghèo khó cả vật chất lẫn tinh thần.
Trong Kinh Dịch có dạy: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe.” Seneca cũng nhấn mạnh: “Không phải thức ăn bạn ăn mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh.” Pablo Neruda trong Trăm bản tình ca ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống giản dị: “Tình yêu ở những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có.”
Trong thế giới hiện đại, nhịp sống vội vã cùng việc đóng gói thực phẩm dư thừa và đồ dùng một lần gây thêm gánh nặng cho môi trường, đi ngược lại lời dạy cổ xưa về tiết kiệm và duy trì đức hạnh. Nhà văn Michael Pollan trong The Omnivore’s Dilemma cũng kêu gọi giảm tiêu thụ quá mức và sống hài hòa với thiên nhiên.
3. Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman, nhà tâm lý học nổi tiếng, trong Trí tuệ cảm xúc nhấn mạnh: “Trí tuệ cảm xúc là yếu tố quyết định sự thành công và hạnh phúc của chúng ta.” Quản lý cảm xúc không chỉ giúp cải thiện bản thân mà còn tác động tích cực đến cộng đồng, tăng khả năng phục hồi nội tâm và giúp đối mặt thử thách hiệu quả hơn.
Câu tục ngữ Trung Quốc: “Một nụ cười khiến bạn thêm mười tuổi, một nỗi buồn khiến đầu bạn bạc đi” minh chứng cho tác động của cảm xúc đến cơ thể và tinh thần. Việc duy trì thái độ tích cực giúp mang lại những ảnh hưởng tốt đẹp và bất ngờ.
Virginia Woolf trong To the Lighthouse cũng khắc họa rõ sự tác động của cảm xúc: “Nếu một người có thể gột rửa những muộn phiền trong lòng, thì người đó có thể nghe thấy tiếng nói tinh tế nhất của cuộc sống.” Lời khuyên này nhắc chúng ta loại bỏ cảm xúc tiêu cực để cảm nhận vẻ đẹp của cuộc sống và thúc đẩy chuyển hóa tích cực.
Trong Phật giáo, Đức Phật dạy rằng đối mặt cảm xúc tiêu cực bằng lòng từ bi và chính niệm là cách tìm bình an. Câu trong Dhammapada: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường có thể đạt được” nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa hợp nội tâm. Phương pháp thiền chính niệm, hiện được áp dụng trong tâm lý học, giúp quan sát và kiểm soát cảm xúc thay vì để chúng chi phối.
Tác phẩm Anna Karenina của Leo Tolstoy minh họa rằng cảm xúc tiêu cực như ghen tị và bất mãn, nếu không được giải tỏa, có thể ăn mòn tâm hồn và dẫn đến bi kịch, giống như dòng nước ngầm âm thầm làm hại con người.
4. Nợ
“Đừng để chiếc ví của bạn trở thành khu vườn khốn khổ sau nhà, đầy những hối tiếc đã mua,” là lời nhắc hiện đại từ Shakespeare: “Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.”
Jonathan Swift trong Gulliver’s Travels dùng hình ảnh Lilliput để ẩn dụ về nợ nần, khi những sợi chỉ mỏng manh dần trói buộc tự do con người, cảnh báo về mối nguy của nợ nần. Văn học cổ điển và trí tuệ dân gian đều khuyên thận trọng với nợ, coi nó là xiềng xích của tự do. Một câu tục ngữ phương Tây viết: “Tiền không phải là gốc rễ của mọi tội ác, mà là lòng tham.”
Chìa khóa để tránh nợ nần là giữ đầu óc tỉnh táo trước cám dỗ vật chất và phân biệt rõ giữa nhu cầu và mong muốn. Truyện ngụ ngôn của Aesop kể về chú chim bán bộ lông để đổi lấy tiền ngay lập tức, cảnh tỉnh việc theo đuổi khoái lạc mà không suy nghĩ sẽ mất tự do.
Cổ ngữ “Thủy tích thạch xuyên” – nước chảy lâu dài xuyên qua đá – nhắc về sự kiên trì, cũng áp dụng cho quản lý tài chính. Nhân vật keo kiệt trong Eugénie Grandet của Balzac phản ánh sự cần cù và kiên nhẫn trong tích lũy tài sản. Tiết kiệm từng chút và đầu tư thông minh là bước đi đúng đắn để xây dựng nền tảng tài chính vững chắc.
Khổng Tử trong Luận ngữ nhấn mạnh: “Người quân tử yêu tiền và kiếm tiền một cách đúng đắn.” Duy trì nền tảng tài chính ổn định giúp gia đình phát triển, tận hưởng cuộc sống trọn vẹn và tránh xa các yếu tố tiêu cực như vật chất dư thừa, nợ nần hay cảm xúc tiêu cực. Câu tục ngữ trong Kinh thánh cũng viết: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và là điểm khởi đầu của những giấc mơ.”
