Nhiều người tin rằng “bóng đè” là do “người âm” hoặc do nguyên nhân kỳ bí nào đó gây ra, hoặc trong dân gian cho rằng những người đó là bị “yếu bóng vía”.
Thực hư chuyện bóng đè là như thế nào dưới con mắt của các nhà khoa học?
Chứng tê liệt khi ngủ, còn gọi là bóng đè, là một hiện tượng rối loạn giấc ngủ không thực tổn (không có tổn thương thực thể), xuất hiện ở người khi ngủ. Trên thế giới cứ 10 người thì có tới 4 người từng bị bóng đè ít nhất một lần trong đời, một số người khác có thể bị một cách thường xuyên hơn.
Tuy rằng bóng đè thường phổ biến ở những người từ 20 đến 30 tuổi song chúng có thể xảy ra với bất kỳ độ tuổi nào. Những triệu chứng đầu tiên có thể xuất hiện lúc 14 đến 17 tuổi.
Theo Viện Y học Giấc ngủ Hoa kỳ, tính di truyền cũng đóng một vai trò quan trọng trong nguy cơ mắc chứng rối loạn này. Nếu một thành viên trong gia đình từng trải qua trạng thái này, bạn cũng có thể gặp phải.
Nhìn chung, khi bị bóng đè, một phần não bộ vẫn hoạt động bình thường (trạng thái tỉnh) nhưng hệ thần kinh vận động không hoạt động mặc dù não đã phát đi tín hiệu điều khiển, khiến cho cơ thể không thể cử động được. Nên họ thức giấc một cách tỉnh táo trong hoàn cảnh đó nhưng không thể cử động, mặc dù nhìn bề ngoài như đang ngủ họ đang chìm ngập trong sự tra tấn tinh thần và sợ hãi.
Vì sao có hiện tượng bóng đè?
Để giải thích cho hiện tượng bóng đè, đầu tiên chúng ta cùng tìm hiểu về chu kỳ của giấc ngủ. Khi ngủ các hoạt động của cơ thể trải qua 5 giai đoạn: Ru ngủ, ngủ nông, ngủ sâu, ngủ rất sâu và ngủ mơ. Các giai đoạn diễn ra thứ tự tạo thành một chu kỳ và chu kỳ này lặp đi lặp lại trong suốt thời gian kể từ khi bạn nhắm mắt đi ngủ từ tối hôm trước đến khi thức giậy vào sáng ngày hôm sau.
5 giai đoạn của giấc ngủ này lại được chia thành 2 nhóm. Thứ nhất trong y học gọi là giấc ngủ tĩnh, gồm giai đoạn ru ngủ, ngủ nông, ngủ sâu và ngủ rất sâu. Nhóm thứ hai là giấc ngủ động chỉ bao gồm giai đoạn ngủ mơ.
Hiện tượng bóng đè được y học hiện đại tin rằng gây ra bởi sự chồng chéo bất thường của ngủ động (giai đoạn ngủ có cử động nhanh nhãn cầu, hay giai đoạn ngủ mơ) và các giai đoạn thức dậy khi ngủ. Bình thường trong giấc ngủ động bạn sẽ trải nghiệm một loạt các kích thích dưới dạng giấc mơ, não bạn sẽ mất ý thức và hoàn toàn ngủ.
Một chất dẫn truyền thần kinh đặc biệt được tiết ra gây tê liệt gần như toàn bộ các cơ bắp, gọi là cơ chế bất động của ngủ động. Nó sẽ giúp chúng ta không chạy trên giường khi trong mơ đang bị rượt đuổi.
Trong khi bị bóng đè, bạn sẽ trải nghiệm các trạng thái bình thường của ngủ động: Chúng ta đang mơ và các cơ bắp bị tê liệt, chỉ có não có ý thức và tỉnh táo. Đó chính là lý do khiến chúng ta tưởng tượng rằng mình đang gặp phải những thế lực nguy hiểm.
Cơ chế bất động của ngủ động cũng ảnh hưởng đến việc kiểm soát hơi thở. Hơi thở trở nên nông và gấp hơn, có cảm giác như tắc nghẽn đường thở. Trong lúc đang bị bóng đè thì sự kết hợp giữa phản ứng sợ hãi vì tưởng mình bị tấn công, não lại đang rất tỉnh táo khi cơ thể trong trạng thái ngủ động. Điều đó sẽ kích hoạt phản ứng khiến bạn cần nhiều oxy hơn, gây nên cảm giác ngộp thở giống như có áp lực đè lên ngực vậy.
Tiến sĩ Clete Kushida ở Trung tâm Y tế Sleep Stanford ở Redwood, California (Hoa Kỳ) cho rằng ngoài rối loạn trong chu kỳ giấc ngủ, hiện tượng bóng đè cũng có thể là triệu chứng của một số bệnh tâm thần. Trong trường hợp này, những người bị chấn thương tâm lý hay bị trầm cảm cũng thường ghi nhận tần suất bị bóng đè khá cao. Có đến Có 75% những người mắc chứng rối loạn lưỡng cực hay trạng thái tâm thần khác gặp ảo giác.
Hiện tượng này cũng có thể gặp ở cả những người khoẻ nhưng một lúc nào đó có điểm yếu trong tinh thần.
Ngoài ra, bóng đè cũng thường xuất phát từ căng thẳng tâm lý hay áp lực từ công việc và cuộc sống.
Bóng đè còn có thể thường xuất hiện ở những nhóm người sau:
Người mới ốm dậy, cơ thể suy nhược; người mà trong dân gian hay gọi là “yếu bóng vía”.
Những người có chế độ sinh hoạt không đều đặn, hay thay đổi giờ giấc ngủ, hay sử dụng các chất kích thích hoặc chất gây nghiện. Người mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ. Trên 38% người có chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn gặp phải trạng thái liệt tạm thời khi ngủ.
Nếu bạn thức quá khuya mới đi ngủ, hay bị mất ngủ kéo dài khiến cơ thể căng thẳng mệt mỏi, để tay lên ngực khi ngủ gây khó khăn cho việc thở cũng dễ bị bóng đè.
Người mắc chứng ngủ rũ. Chứng ngủ rũ là một rối loạn giấc ngủ mãn tính, gây ra bởi sự mất cân bằng hóa học trong não. ảnh hưởng đến sự kiểm soát giấc ngủ và sự tỉnh táo, là một nguyên nhân có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn.
Những người bị chứng bệnh này thường bị buồn ngủ quá mức vào ban ngày và các cơn ngủ không kiểm soát được. Các cơn ngủ này có thể xảy ra trong bất kỳ hoạt động và thời điểm nào trong ngày.
Cách thoát khỏi bóng đè?
Bị bóng đè không hẳn là một căn bệnh nên bạn cũng không cần phải quá lo lắng. Tuy nhiên, nếu hiện tượng lặp lại thường xuyên và ảnh hưởng khá nghiêm trọng đến cuộc sống của bạn thì hãy để ý đến các dấu hiệu mà bạn nên sớm đến bác sĩ như: Cảm thấy lo lắng quá độ, không thể ngủ suốt cả đêm, điều trị chứng trầm cảm hay các rối loạn về giấc ngủ.
Nhưng để phòng, hạn chế hoặc thoát khỏi tình trạng bị bóng đè chắc chắn là mối quan tâm của rất nhiều người, vì trải nghiệm bóng đè thực không ai muốn và khá đáng sợ. Nhưng hiện nay chưa có biện pháp cắt đứt triệt để với hiện tượng này cho nên cách hạn chế tốt nhất là xây dựng một lối sống lành mạnh, ăn uống nghỉ ngơi điều độ, suy nghĩ lạc quan tích cực, tập luyện thể dục thể thao, tập yoga, thiền…
Tạo cho mình thói quen đi ngủ sớm, dậy sớm vừa tốt cho sức khỏe vừa tránh rối loạn giấc ngủ. Nằm ngủ trong tư thế thoải mái, thư giãn toàn bộ cơ thể, đầu không vẹo lệch, quần áo rộng rãi, phòng ngủ thoáng khí. Có thể sử dụng gối nằm bằng các loại thảo dược, dược liệu có tác dụng thư giãn, an thần.
Học cách thích nghi và cân bằng công việc và cuộc sống, giảm tải căng thẳng và áp lực.
Ngoài ra, chúng ta cũng có thể áp dụng một cách sau:
Thứ nhất: Cử động nhẹ ngón chân hoặc cố gắng nắm chặt bàn tay của mình lại. Hầu hết các cảm giác bóng đè là ở bụng, ngực và cổ họng. Vì vậy, hãy tập trung tất cả sự chú ý vào ngón chân và cố gắng di chuyển nó. Điều này thực sự hiệu quả, sẽ giúp bạn chống lại cơn bóng đè. Vì chỉ cần cơ thể cử động được, cơ thể sẽ thoát khỏi trạng thái bị bóng đè (nếu nhẹ) ngay tức khắc.
Hướng sự chú ý vào hơi thở, hãy tập trung vào việc hít thở có kiểm soát. Việc này có thể làm giảm cảm giác đau ngực khi bị bóng đè, bạn cũng có thể kiểm soát được nỗi sợ hãi của mình tốt hơn. Hơn nữa khi bạn không thể cử động ngón chân hay bàn tay thì thứ duy nhất là những hơi thở sâu giúp bạn có thể trấn an nỗi sợ của bản thân.
Hãy hít vào một cách từ từ rồi nén hơi xuống sao cho phần bụng căng lên, thở ra mạnh hết cỡ sao cho chuyển động được vùng cơ bụng này. Nó vừa giúp bạn bình tĩnh lại, cũng vừa là cách bạn làm cơ thể có cử động, tự giúp chính mình thoát khỏi tình trạng bóng đè.
Nếu chúng ta cảm thấy như bị kìm hãm và không thể chuyển động, đừng cố gắng chống cự. Vì chống cự chỉ làm bạn cảm thấy cơ thể bị áp lực nhiều hơn, từ đó gia tăng nỗi sợ hãi. Hãy cố gắng thả lỏng, để cơ thể trải dài hoàn toàn trên giường, trấn an bản thân rằng đây chỉ là tạm thời, không có gì đáng sợ hay có hại cả. Mọi chuyện sẽ nhanh chóng kết thúc thôi.
Khi bạn choáng ngợp với nỗi sợ hãi do bóng đè, việc nghĩ đến người bạn yêu quý hay bề trên mà bạn kính ngưỡng (Đức Phật, Đức Chúa trong tôn giáo hay theo đức tin của mình) sẽ mang lại cho bạn cảm giác an toàn.
Bạn cũng có thể tập trung niệm Phật hiệu hoặc Kinh Phật, Kinh Thánh, bạn sẽ cảm giác như mình đang được che chở và trạng thái không tốt này sẽ nhanh chóng qua đi. Đây là một cách đặc biệt hữu hiệu, bản thân tôi đã từng trải qua.
Bên cạnh việc rèn luyện sức khỏe nâng cao thể chất, một số phương pháp như tập dưỡng sinh hay ngồi thiền có tác động rất tốt đến tinh thần của chúng ta. Tinh thần minh mẫn, thông tuệ ít chịu chi phối của các cảm xúc tiêu cực hay căng thẳng cũng hạn chế được việc bị bóng đè.
Một số mẹo trong dân gian có thể dùng để tham khảo để phòng và hạn chề tình trạng bị “bóng đè”.
Có thể lấy con dao bằng sắt hay cái rựa đặt gần đầu giường (để dưới chiếu) hoặc dưới gầm giường, để cùng ít tỏi đã thái lát. Những người bị bóng đè liên tiếp nhiều ngày sau khi thực hiện cách này đã không bị nữa.
Về mặt khoa học thì đây là liều thuốc tâm lý, nó tạo cảm giác an tâm hơn cho con người vì vậy sẽ có được giấc ngủ sâu hơn và không bị bóng đè. Nếu thực hiện cách này thì nên báo với người thân hoặc người ngủ chung biết để tránh hiểu lầm và chỉ cần sử dụng một con dao cùn (không có khả năng sát thương) cỡ nhỏ.
Vận dụng phong thủy để hạn chế sát khí trong phòng ngủ, đem đến sự bình an cho người ở. Nếu trong phòng ngủ có dầm nhà hay xà nhà chúng ta nên áp dụng phong thủy để làm suy yếu luồng sát khí. Không nên đặt khung ảnh to ở đầu giường, và kê đầu giường tránh cửa sổ hay đối diện với gương soi.
* Thông tin bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.
