Trong kho tàng văn hóa phương Đông, mỗi ngày đặc biệt trong năm đều ẩn chứa những tầng ý nghĩa sâu sắc. Trong đó, ngày Trùng Cửu (9/9 âm lịch) là một dịp vừa được xem là điềm lành, vừa gắn với nhiều câu chuyện huyền bí khiến người xưa có phần kính sợ và kiêng kỵ. Hoạt động nổi bật trong dân gian của ngày Trùng cửu là tục lên núi thưởng cúc, uống rượu hoa cúc vàng.
1. Ngày Trùng Cửu 9/9 – con số mang ý nghĩa đặc biệt
Theo quan niệm Âm Dương – Ngũ hành, số lẻ thuộc Dương, số chẵn thuộc Âm. Trong đó, số 9 là số Dương lớn nhất, biểu trưng cho cực dương, quyền uy, trường thọ và viên mãn. Khi ngày, tháng đều là mùng 9 – tức “cửu trùng chi cửu”, năng lượng Dương đạt đến cực điểm.
Người xưa cho rằng, khi Dương khí quá mạnh, Âm khí bị đẩy lùi sẽ dễ sinh ra mất cân bằng, gây ra biến động, bệnh tật hoặc tai họa. Chính vì thế, ngày này vừa được xem là ngày đại cát cho những việc trọng đại, vừa là ngày cần kiêng kỵ, đề phòng xui rủi.
Cũng bởi lẽ đó mà trong dân gian, Trùng Cửu được xếp vào một trong những “ngày trùng” đặc biệt, tương tự như Trùng Dương, Trùng Ngũ (5/5), Trùng Tứ (4/4)… Mỗi ngày này đều được xem là có luồng khí mạnh, dễ tạo ra biến chuyển, nên người xưa thường chọn cách tránh hung, tìm cát bằng việc lên núi cầu an.
2. Tích xưa kể chuyện vì sao người ta sợ ngày Trùng Cửu
Một trong những câu chuyện nổi tiếng về ngày Trùng Cửu xuất phát từ Trung Hoa cổ đại. Tương truyền, vào thời Đông Hán, có người tên là Hoàn Cảnh, sống trong vùng có dịch bệnh hoành hành. Một lần, Hoàn Cảnh gặp đạo sĩ Phi An, được báo rằng vào ngày mùng 9 tháng 9 âm lịch, trong vùng sẽ có đại họa – khí độc tràn ngập, người và gia súc đều mắc bệnh.
Đạo sĩ dặn Hoàn Cảnh:
“Hãy dắt cả nhà lên núi cao, mang theo túi đựng lá thù du và rượu hoa cúc. Đến chiều hẵng trở về, sẽ tránh được tai ương.”
Hoàn Cảnh nghe theo. Quả nhiên hôm đó, dưới chân núi có dịch bệnh lan khắp nơi, chỉ gia đình ông bình an vô sự. Kể từ đó, dân gian truyền tụng rằng mùng 9 tháng 9 là ngày trùng dương khí mạnh, dễ phát sinh hung họa, cần lên núi tránh nạn và uống rượu hoa cúc để trừ tà, tăng phúc.
Từ câu chuyện ấy, tục “thăng sơn, thưởng cúc, uống rượu hoa vàng” trở thành nghi thức phổ biến vào ngày Trùng Cửu, không chỉ mang ý nghĩa phòng tránh tai họa, mà còn biểu trưng cho tấm lòng hướng thiện, cầu bình an và trường thọ.
3. Vì sao lại chọn hoa cúc vàng và rượu cúc trong ngày này
Trong văn hóa Á Đông, hoa cúc tượng trưng cho sự thanh cao, trường thọ và kiên cường. Giữa mùa thu – khi muôn hoa tàn úa, chỉ còn cúc nở rộ, người xưa xem đó là biểu tượng của sức sống bền bỉ, của người quân tử giữ mình giữa dòng đời biến động.
Uống rượu hoa cúc vào ngày Trùng Cửu mang nhiều ý nghĩa sâu sắc:
Trừ tà, dưỡng thân: hoa cúc có tính thanh, giúp giải độc, an thần. Rượu cúc được xem là thứ thuốc quý giúp người già sống lâu, khỏe mạnh.
Cầu phúc trường thọ: sắc vàng của cúc gợi nhắc đến phú quý, viên mãn. Người xưa tin rằng uống rượu cúc trong tiết Trùng Cửu sẽ giúp đón cát khí, tránh hung họa.
Tôn vinh vẻ đẹp nhân sinh: thưởng cúc, làm thơ, ngắm cảnh là cách người xưa gửi gắm triết lý sống – dù thời gian trôi, vẫn giữ tâm hồn thanh sạch, kiên định như đóa cúc mùa thu.
4. Lên núi – hành động mang ý nghĩa “thăng hoa” và cầu an
Không phải ngẫu nhiên mà người xưa chọn lên núi cao vào ngày Trùng Cửu. Trong tư duy Á Đông, núi là nơi hội tụ linh khí của trời đất, nơi Dương khí mạnh, giúp con người hấp thụ năng lượng tích cực và tránh xa tà khí nơi đồng bằng.
Hành động “thăng sơn” (lên núi) còn ẩn chứa triết lý:
Thăng hoa bản thân – vượt lên nghịch cảnh.
Mỗi bước leo núi là một bước rũ bỏ ưu phiền, tìm về thanh tịnh. Cũng vì thế, người xưa tin rằng ai leo núi ngày 9/9, uống rượu cúc, cài lá thù du trên áo sẽ gặp được may mắn, sức khỏe và thọ lâu.
Trải qua hàng nghìn năm, ý nghĩa của ngày Trùng Cửu đã dần chuyển từ sự kiêng kỵ sang tôn vinh nhân sinh. Ở Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam, ngày này trở thành dịp:
Tưởng nhớ tổ tiên, người đã khuất – vì mùa thu là thời điểm con cháu hướng về cội nguồn.
Tham gia lễ hội cúc, lễ rượu, tôn vinh tuổi già, cầu chúc cha mẹ sống lâu.
Thư giãn, thưởng cảnh – lên núi, ngắm thu, kết bạn, làm thơ, thể hiện phong thái ung dung của người trí sĩ.
Ngày nay, dù không còn tin vào những điều kiêng kỵ cổ xưa, nhưng Trùng Cửu vẫn mang giá trị văn hóa và tâm linh đặc biệt. Đây là dịp để con người:
Tĩnh tâm nhìn lại một năm đã qua, rũ bỏ lo âu, cầu mong bình an.
Tri ân người thân, tổ tiên, thể hiện lòng hiếu kính.
Tìm lại sự cân bằng giữa vật chất và tinh thần, như triết lý “lên núi” để tìm lại chính mình giữa cuộc sống bộn bề.
