Cá là thực phẩm có lợi cho sức khỏe và được khuyến khích sử dụng thường xuyên. Tuy nhiên, không phải tất cả các loại cá đều an toàn, đặc biệt là những loài sống trong môi trường ô nhiễm hoặc cá ăn tạp, vì nguy cơ tồn dư hóa chất và nhiễm kim loại nặng là rất cao.
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia về Công nghệ sinh học và thực phẩm, cho biết rằng các loại cá ăn tạp và cá sống ở tầng đáy có nguy cơ nhiễm kim loại nặng cao hơn so với các loại cá khác. Nguồn nhiễm kim loại nặng có thể đến từ môi trường sống như đất và nước, từ thức ăn công nghiệp hoặc từ việc cá ăn phải xác động vật thối rữa.
Cá rô phi
Cá rô phi là một loại cá phổ biến và được nhiều người Việt yêu thích, thường xuất hiện trong các bữa ăn hàng ngày và tại các quán bún cá. Với mức tiêu thụ cao, cá rô phi thường xuyên được sử dụng.
Về mặt dinh dưỡng, cá rô phi cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất. Tuy nhiên, chỉ nên ăn cá rô phi sống trong môi trường nước sạch và được cho ăn thức ăn chăn nuôi hợp lý. Ngược lại, cá rô phi không rõ nguồn gốc nuôi thả có nguy cơ nhiễm kim loại nặng rất lớn.
Cá rô phi là một loại cá phổ biến và được nhiều người Việt yêu thích, thường xuất hiện trong các bữa ăn hàng ngày và tại các quán bún cá.
Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, cá rô phi thường sống ở tầng đáy, do đó có nguy cơ nhiễm kim loại nặng cao hơn so với các loại cá sống ở tầng nổi. Nếu cá được nuôi hoặc sống trong môi trường nước bị ô nhiễm, hoặc ăn phải thức ăn có hóa chất tồn dư, nguy cơ nhiễm hóa chất sẽ cao hơn. Cá rô phi có thể chứa các kim loại nặng như asen, sắt, chì và thủy ngân, tất cả đều có hại cho gan và thận. “Ăn cá rô phi nhiễm kim loại nặng không gây ngộ độc ngay lập tức, nhưng các kim loại này sẽ tích tụ dần trong cơ thể và gây hại lâu dài,” ông Thịnh cảnh báo.
Các loại cá da trơn
Các loại cá da trơn như cá trê, cá chạch, cá nheo... cũng có nguy cơ nhiễm kim loại nặng, đặc biệt là thủy ngân. Những loại cá này thường sống ở tầng đáy và ẩn mình trong bùn đất, do đó, khi môi trường bị ô nhiễm, nguy cơ tồn dư kim loại nặng càng cao. Ngoài ra, các loại cá này thường ăn xác động vật thối rữa, làm tăng nguy cơ nhiễm kim loại nặng.
Tại Hoa Kỳ, kiểm nghiệm về mức độ tồn dư hóa chất trong cá trê cho thấy đây là loại cá không đảm bảo chất lượng và đứng đầu về mức độ tồn dư thủy ngân. Vì vậy, khi tiêu thụ cá trê hoặc cá da trơn nói chung, cần mua từ các nguồn có uy tín và được kiểm nghiệm chất lượng an toàn.
Các loại cá da trơn như cá trê, cá chạch, cá nheo... cũng có nguy cơ nhiễm kim loại nặng, đặc biệt là thủy ngân.
Các loại cá lớn
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho biết, người Việt thường ưa chuộng các loại cá lớn với quan niệm rằng cá càng to thì thịt càng thơm ngon và săn chắc. Tuy nhiên, cá càng lớn và sống lâu năm thì nguy cơ tích tụ kim loại nặng càng cao.
Các loại cá lớn thường ăn nhiều thức ăn hơn, đặc biệt là các loài cá ăn tạp, chúng sẽ hấp thụ kim loại nặng từ thức ăn, dẫn đến nguy cơ nhiễm độc cao hơn nhiều lần. Ông Thịnh khuyến cáo rằng khi chọn mua cá, nên ưu tiên chọn cá có kích cỡ trung bình (tùy loại cá) và tránh ăn cá quá lớn vì ngoài nguy cơ nhiễm kim loại nặng, giá trị dinh dưỡng của chúng cũng không vượt trội.
Cách hạn chế kim loại nặng khi ăn cá
PGS.TS Thịnh khuyến cáo rằng, ngoài việc chọn cá có nguồn gốc rõ ràng, việc sơ chế cũng rất quan trọng để giảm thiểu việc hấp thụ kim loại nặng vào cơ thể. Cần loại bỏ đầu cá khi chế biến vì đây là bộ phận có nguy cơ tích tụ nhiều kim loại nặng.
Khi mổ cá, nên loại bỏ hoặc làm sạch nội tạng vì đây là nơi tích tụ nhiều hóa chất và kim loại nặng. Đặc biệt, với các con cá có lớp màng đen trong bụng, như cá rô phi, nguy cơ nhiễm độc càng cao, do đó cần cạo và rửa sạch lớp màng này.
Với những loại cá có nguy cơ nhiễm kim loại nặng, nên hạn chế ăn, không vượt quá 2 lần mỗi tuần. Cuối cùng, luôn nấu chín cá trước khi ăn, không ăn sống hoặc gỏi cá để tránh nạp kim loại nặng vào cơ thể. Nấu chín có thể giúp biến chất một số kim loại nặng dưới tác động của nhiệt, giảm bớt nguy cơ.
