Hòa Thân còn có tên khác là Hòa Khôn, thuộc tộc Nữu Hỗ Lộc của Mãn Châu, sinh năm 1750 (năm Càn Long thứ 15), mất ngày 22 tháng 2 năm 1799, là một vị quan đại thần của triều Mãn Thanh thời vua Càn Long.
Đại quan tham bậc nhất Trung Hoa
Thiếu thời nhà Hòa Thân rất nghèo, nghèo đến nỗi không có đủ 10 lượng bạc nộp cho quan để xin nhận lại chức quan nhỏ của cha truyền lại. Nhờ ông Liêm (sau này là cha vợ) cho 10 lạng bạc mà Hòa Thân có cơ hội bước vào quan trường. Khi mới ra nhập triều đình, Hòa Thân giữ chức vị thị vệ. Tuy còn trẻ nhưng Hòa Thân đã sớm có năng lực làm việc xuất sắc và có các đóng góp nhất định cho triều đình.
Hòa Thân được Càn Long rất tín nhiệm, trọng dụng. Theo như lời đồn đại, Càn Long có một ấn tượng rất đặc biệt với vẻ ngoài của Hòa Thân. Vẻ ngoài ấy hao hao giống với một người tì thiếp đã bị thất sủng và qua đời do lỗi của Càn Long khi ông còn nhỏ. Chính bởi điểm này mà Càn Long thường có sự ưu ái đặc biệt dành cho Hòa Thân, luôn bỏ qua các sai sót và nuông chiều ông ta. Nhờ điều này cộng với năng lực vốn có của bản thân mà Hòa Thân sau này tiến thân rất nhanh trong sự nghiệp, được thăng các thứ hàm quan trọng như: Đại học sĩ, Quân cơ đại thần, Cửu môn đề đốc.
Dưới sự ưu ái của Càn Long, trong những năm tháng làm quan, số lần vơ vét, thao túng, ăn hối lộ, và tham nhũng của cải nhà nước của Hòa Thân là không thể đếm xuể. Của cải của Hòa Thân nhiều đến mức trong dân gian có một lời đồn tương truyền rằng "Cái Càn Long có thì Hòa Thân cũng có, thế nhưng cái Càn Long không có thì chưa chắc Hòa Thân đã không có". Ông ta đặt ra luật "Nghị tội ngân" - lấy bạc để chuộc tội, nên quan lại càng trở nên tham nhũng khủng khiếp. Thế lực của Hòa Thân ngày càng mạnh khi con trai ông ta là Phong Thân Ân Đức kết hôn với người con gái thứ mười rất được yêu quý của Càn Long là công chúa Cố Luân Hòa Hiếu.
Phải mãi đến sau khi Càn Long qua đời vào ngày 7 tháng 2 năm 1799, hoàng đế Gia Khánh mới có thể truy cứu các tội danh của Hòa Thân. Ngày 12 tháng 2, Hòa Thân bị bắt cùng với Phúc Trường An. Sau khi bị hạch tội, Gia Khánh đã ra chỉ dụ phán xử Hòa Thân lăng trì, tịch thu gia sản. Tuy nhiên sau đó, Gia Khánh lại quyết định tránh cho Hòa Thân khỏi một cái chết đau đớn, thay vào đó bắt ông tự vẫn tại phủ, về phần gia quyến thì được miễn tội tru di.
Số tài sản khổng lồ khiến người đời kinh ngạc
Trong 24 năm từ khi Hòa Thân bắt đầu được Hoàng đế Càn Long để mắt và sủng ái, vị đại thần này đã gom góp được một số tài sản lớn tới khó tin. Sự giàu sang của ông ta được thể hiện qua số tài sản bị tịch thu, gồm có:
Kim tiền: 60.000 lạng vàng bọc đồng, 100 thỏi vàng lớn nguyên chất (1kg mỗi thỏi), 56.600 thỏi bạc cỡ vừa (100 lạng mỗi thỏi), 9 triệu thỏi bạc nhỏ (10 lạng mỗi thỏi), 58.000 cân tiền ngoại, 1.500.000 đồng tiền xu. Đất đai, nhà cửa: 3.000 phòng, 8.000 mẫu đất (32 km²), 42 ngân hàng, 75 tiệm cầm đồ. Ngọc ngà, đá quý: 1.200 miếng ngọc bội, 230 chuỗi ngọc trai (mỗi viên ngọc trai có cỡ gần tương đương quả anh đào lớn), 10 viên ngọc trai lớn (cỡ tương đương quả nhãn)10 viên hồng ngọc, 40 viên ngọc bích lớn.
Các đồ vật quý giá khác: 11 tảng san hô (mỗi tảng cao hơn 1m), 14.300 xấp lụa tốt, 20.000 tấm len lông cừu loại tốt, 550 tấm da cáo, 850 tấm da gấu, 56.000 tấm da cừu và da gia súc với độ dày khác nhau, 7.000 bộ quần áo tốt (mặc trong cả bốn mùa), 361.000 chiếc bình bằng đồng và thiếc, 100.000 đồ sứ được làm bởi các nghệ nhân có tiếng, 24 cái giường bằng vàng ròng có trang trí tinh xảo (mỗi giường có gắn trung bình 8 loại đá quý khác nhau), 460 cái đồng hồ tốt của châu Âu.
Ngoài ra, trong phủ còn có 600 tì thiếp, còn gia nhân thì không thể tính hết.
Càn Long băng hà, Gia Khánh trảm Hòa Thân
Mồng 3 tháng Giêng năm 1799, Thái Thượng Hoàng Càn Long băng hà, sau ba năm làm bù nhìn, Gia Khánh đế cuối cùng cũng bỏ được cái mác "Hoàng đế con", chính thức nắm giữ quyền lực tối cao của một vị Đế vương.
Sau khi lên nắm quyền, người đầu tiên mà Gia Khánh muốn giải quyết đó chính là người được xưng là "vị Hoàng đế thứ hai" – Hòa Thân.
Ngày 8 tháng Giêng, khi Càn Long mới mất được 5 ngày, thi thể còn chưa kịp lạnh, Gia Khánh đã không thể đợi được nữa mà nóng lòng "ra tay" với Hòa Thân.
Đầu tiên, Gia Khánh hạ lệnh tước bỏ mọi chức vụ của Hòa Thân, sau đó cử ra hai vị Thân vương đảm đương chức vụ Khâm sai Đại thần tiến hành kiểm kê và tịch thu tài sản của ông ta.
Tục ngữ có câu: "Hòa Thân rớt đài, Gia Khánh ăn no", sau hơn 200 năm đến tận bây giờ vẫn chưa hề có một con số chính xác về khối tài sản mà Hòa Thân có năm ấy.
Bấy giờ, người phụ trách soát nhà Hòa Thân là Nghi Thân vương Vĩnh Tuyền và Thành Thân vương Vĩnh Tinh, trong bản báo cáo có ghi rằng: "Tổng cộng thu được 32.000 lượng vàng ròng; hơn trăm vạn lượng bạc cùng vô số kỳ trân dị bảo quý hiếm khác".
Song kết quả này lại bị nhiều người chỉ ra là không chính xác, trong đó có Tát Bân Đồ - học sĩ Nội các kiếm Phó Đô thống là người đầu tiên đứng ra bẩm tấu với Gia Khánh: "Gia sản của Hòa Thân vô cùng nhiều, không thể chỉ có từng ấy được."
Ông còn kiến nghị Gia Khánh đế nên dùng hình tra khảo quản gia cùng sư gia trong phủ Hòa Thân, ép họ phải khai ra nơi cất giấu tài sản của tham quan này.
Nhưng kiến nghị này bị Gia Khánh đế phản bác, Tát Bân Đồ bị mắng thậm tệ, thậm chí còn cắt chức điều tra.
Đến đây bá quan văn võ đều đã hiểu được, Càn Long nay đã chết, Gia Khánh cũng đã ngồi lên vị trí cửu ngũ chí tôn, tất nhiên cũng sẽ chẳng hám lợi gì từ số vàng bạc của Hòa Thân.
Điều ông quan tâm nhất chính là giang sơn xã tắc Đại Thanh, là quyền lực tối cao trên triều đình, cho nên cũng không quá đặc biệt để ý đến việc tịch thu được bao nhiều tài sản trong phủ Hòa Thân.
Tuy nhiên, trong các tư liệu sử có ghi chép lại rằng, trong phủ Hòa Thân có một thứ khiến Gia Khánh phải ghen tị, thậm chí còn mặc kệ lời can ngăn của các vị đại thần, cố chấp phải mang bằng được thứ đó về trong Hoàng cung, nhưng đến cuối cùng do tình thế ép buộc nên mới không thể làm theo ý mình.
Thứ khiến Gia Khánh đế phải ghen tị với Hòa Thân ấy chính là tấm bia đá "Thiên hạ Đệ nhất Phúc" nổi tiếng.
