Trong hành trình nuôi dạy con cái, lời nói của cha mẹ có sức ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý, nhân cách và tương lai của trẻ. Một câu nói có thể trở thành động lực giúp con vươn lên, nhưng cũng có thể là rào cản khiến con tự ti, chán nản. Vì vậy, cha mẹ khôn ngoan không chỉ yêu con bằng hành động mà còn biết im lặng đúng lúc, nói lời đúng chỗ. Dưới đây là 3 điều mà cha mẹ thông thái tuyệt đối không nên nói với con cái, dù trong lúc nóng giận hay thất vọng.
1. “Con chẳng bao giờ làm được gì ra hồn cả!”
Câu nói tưởng chừng đơn giản nhưng lại là "liều thuốc độc" cho lòng tự trọng và sự tự tin của trẻ. Khi nghe cha mẹ thường xuyên chê bai, phủ định năng lực như vậy, trẻ sẽ dễ hình thành tâm lý “mình kém cỏi thật”, từ đó mất dần động lực phấn đấu.
Cha mẹ có thể nghĩ rằng: “Nói vậy cho nó cố gắng hơn”, nhưng thực tế trẻ không cảm nhận được sự khích lệ, mà chỉ thấy bản thân không bao giờ đủ tốt trong mắt cha mẹ. Dần dần, trẻ sẽ thu mình lại, không dám thử thách điều mới, sợ thất bại, sợ bị chê trách. Thậm chí, những đứa trẻ thường xuyên bị phủ định còn dễ sinh ra mặc cảm, nổi loạn hoặc tìm kiếm sự công nhận từ bên ngoài theo những cách tiêu cực.
Cha mẹ khôn ngoan luôn tập trung vào quá trình và nỗ lực của con, thay vì chỉ trích kết quả. Thay vì nói: “Sao con dốt thế?”, hãy nói: “Mẹ thấy con đã cố gắng, lần sau mình cùng làm tốt hơn nhé!”. Cách nói thay đổi, nhưng tác động đến tâm lý con cái là vô cùng khác biệt.
2. “Con phải nghe lời, đừng cãi lại bố mẹ!”
Nhiều bậc cha mẹ cho rằng con cái phải tuyệt đối nghe lời, vì “trứng không thể khôn hơn vịt”. Tuy nhiên, việc bắt con phục tùng một cách mù quáng không những không giúp trẻ nên người mà còn giết chết tư duy phản biện – yếu tố rất quan trọng trong xã hội hiện đại.
Khi con cái bị cấm cãi, không được nêu ý kiến, lâu dần chúng sẽ trở nên thụ động, thiếu chính kiến, và dễ bị chi phối bởi người khác. Nguy hiểm hơn, trẻ có thể lớn lên mà không biết cách bảo vệ bản thân, vì đã quen với việc im lặng trước quyền lực.
Cha mẹ khôn ngoan hiểu rằng, việc con tranh luận không phải là hỗn, mà là dấu hiệu của việc trẻ đang học cách lập luận, bày tỏ quan điểm. Thay vì quát: “Không được cãi!”, hãy nhẹ nhàng hỏi: “Con nghĩ khác bố mẹ ở điểm nào? Nói cho bố mẹ nghe xem sao”. Bằng cách khuyến khích con trình bày suy nghĩ một cách tôn trọng, cha mẹ sẽ nuôi dưỡng được những đứa trẻ tự tin, có chính kiến và biết đối thoại.
3. “Ngày xưa bằng tuổi con, bố mẹ đã...”
So sánh là con dao hai lưỡi, và khi cha mẹ lôi quá khứ ra so sánh với hiện tại, thường để lại trong lòng con cái cảm giác áp lực và bị phủ nhận. Trẻ sẽ cảm thấy cha mẹ không hiểu mình, không cảm thông với những khó khăn mà chúng đang đối mặt.
Thế hệ ngày nay lớn lên trong một bối cảnh hoàn toàn khác, với những thách thức và cơ hội riêng. Việc áp đặt tiêu chuẩn sống, cách học hành, làm việc của thời xưa vào con cái chỉ khiến khoảng cách thế hệ ngày càng xa, khiến trẻ dễ cảm thấy bị áp đặt, không được lắng nghe.
Cha mẹ khôn ngoan sẽ chia sẻ câu chuyện thời trẻ một cách nhẹ nhàng, không mang tính áp đặt, nhằm truyền cảm hứng chứ không để tạo áp lực. Thay vì nói: “Ngày xưa bố mẹ nghèo mà vẫn học giỏi, con giờ sướng thế mà học dốt!”, hãy thử: “Ngày xưa bố mẹ cũng gặp khó khăn như con, nhưng cố gắng từng chút một. Nếu con cần giúp đỡ, bố mẹ sẽ luôn ở bên”.
Lời kết: Lời nói là hạt giống gieo vào tâm hồn con trẻNgười xưa có câu: “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”. Nhưng với cha mẹ, lời nói còn là sợi dây kết nối trái tim và trí tuệ của con cái, có thể nuôi dưỡng hoặc hủy hoại lòng tự trọng, sự phát triển nhân cách của con.
Không ai là cha mẹ hoàn hảo, nhưng cha mẹ khôn ngoan là người biết lắng nghe, biết im lặng khi cần và nói điều tích cực đúng lúc. Hãy nhớ rằng: Con cái không cần một người chỉ trích giỏi, mà cần một người dẫn đường kiên nhẫn.
Vì vậy, nếu muốn con cái lớn lên mạnh mẽ, tự tin và hạnh phúc, cha mẹ hãy tập kiềm chế những câu nói gây tổn thương và thay vào đó là những lời động viên, định hướng. Bởi sau tất cả, điều quý giá nhất cha mẹ để lại cho con không phải là của cải, mà là nền tảng tinh thần vững chắc và một tâm hồn biết yêu thương.
