Ngôi nhà nằm cách trung tâm thành phố Phủ Lý (Hà Nam) khoảng 40km, tại xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân hiện vẫn còn một ngôi nhà cổ, tồn tại hơn 100 năm được xem là nguyên mẫu “nhà Bá Kiến” trong tác phẩm nổi tiếng Chí Phèo của cố nhà văn Nam Cao.
Ngôi nhà Bá Kiến tọa lạc trên một khu đất rộng khoảng 900m2, cửa theo hương Tây – Nam. Theo các cụ cao niên trong làng: Chủ nhân đầu tiên của ngôi nhà là cụ Trần Duy Hanh, một lái buôn giàu có.
Vào khoảng những năm 1910, cụ thuê hơn 20 thợ tài hoa làm nghề mộc ở Cao Đà, phủ Lý Nhân về làm mấy tháng ròng rã mới xong. Đây là người được cố nhà văn Nam Cao tiết lộ chính là nguyên mẫu nhân vật Bá Kiến nổi tiếng. Đến nay, trải qua rất nhiều thăng trầm, biến động của lịch sử ngôi nhà đặc biệt này vẫn được người dân nơi đây gìn giữ và coi như báu vật của làng “Vũ Đại”.
Căn nhà có 3 gian được xây dựng theo lối nhà truyền thống Bắc Bộ Việt Nam và được làm toàn bằng gỗ lim rắn chắc, bề thế. Trong đó, có 16 cây cột gỗ lim, mỗi chân cột đều được kê đá tảng xanh bề thế.
Căn nhà này tính đến nay đã trải qua 7 đời chủ, vào tháng 11/2007, ngành Văn hóa – Thông tin Hà Nam đã mua lại ngôi nhà này với giá 700 triệu đồng từ vợ ông Trần Hữu Hoà và giao cho Phòng Văn hoá – Thông tin huyện Lý Nhân quản lý.
Đến nay ngôi nhà này vẫn tồn tại và được ví như một “báu vật” của làng Vũ Đại.
Diện tích mặt sân trước ngôi nhà là khoảng 70 m2 được lát bằng gạch nung rơm nên rất bền, dù đã trải qua thăng trầm cùng ngôi nhà nhưng phần gạch này vẫn chưa hề bị hư hỏng.
Mái nhà lợp duy nhất một loại ngói ta theo kiểu bít đốc, hai đầu bờ nóc có đấu vuông giật cấp theo đúng nhà truyền thống Bắc Bộ xưa. Ngôi nhà đã hơn 100 năm tuổi nhưng mái ngói vẫn chưa phải tu sửa, và không bị dột nát.
Phía trước ngôi nhà được xây dựng một bể nước hình chữ nhật khoảng 2m2 mà theo lý giải của nhiều người là để hợp với phong thủy ngôi nhà.
Xưa kia ngôi nhà này có nhiều thứ rất đáng giá như tranh, ảnh, hoành phi, câu đối cổ…, nhưng bị bán và mối mọt hết. Trước đây, ngôi nhà ngôi nhà từng “suýt” bị xẻ gỗ và một lần bị giặc Pháp đốt nhưng đều được ngăn cản kịp thời. Cho đến nay, ngôi nhà vẫn giữ giữ được nguyên trạng nét kiến trúc cổ xưa và trở thành điểm tham quan lý tưởng cho du khách
Đây cũng là ngôi nhà gỗ đặc biệt công phu mà khắp cả phủ Lý Nhân và các tỉnh lân cận thời này đều chưa có.
Biển chỉ dẫn lối đi vào nhà Bá Kiến được UBND xây dựng
Hiện nay ngôi nhà đang được giao cho UBND xã Hòa Hậu phụ trách trông coi, đón tiếp du khách về tìm hiểu, tham quan góp phần cho việc nghiên cứu sự nghiệp nhà văn Nam Cao.
