Ngựa tốt không quay cũ ăn cỏ
Theo nghĩa đen, "ngựa tốt không quay đầu ăn cỏ cũ" nghĩa là một con ngựa tốt sẽ luôn đi tìm được bãi cỏ xanh mơn mởn làm thức ăn, nó không vì thấy khó khăn ở hiện tại là chưa tìm được đám cỏ như ý mà quay về lại ăn cỏ cũ, sống qua ngày, tiếp tục ăn và để bụng đói để chờ một ngày cỏ tươi tốt trở lại.
Một khi đã quyết tâm rời đi tìm một nơi mới tốt đẹp hơn thì cũng không vì chưa thấy kết quả mà bỏ cuộc, quay lại đám cỏ cũ và tự an ủi là "thế cũng được rồi".
Đây chính là nguồn gốc của câu nói “Ngựa tốt không quay đầu ăn cỏ cũ”.
Hiểu rộng hơn, câu nói này muốn nhắn nhủ về một đạo lý ở đời. Con người dù làm gì cũng phải làm cho đến nơi đến chốn, từng bước thận trọng từ đầu cho đến cuối. Một khi bắt tay vào làm đừng “Đứng núi này trông núi nọ” hay một dạ hai lòng, cũng không nên chần chừ, do dự.
Thay vào đó, mỗi người cần học cách luôn nhìn và tiến về phía trước. Dù trên đường có gặp gian nan, khó khăn thế nào, hãy kiên định tới bước cuối cùng, không quay đầu lại hay từ bỏ.
Thời xưa, câu nói này ám chỉ sự kiên trì trong làm việc. Tuy nhiên, thời thế thay đổi khiến ý nghĩa của nó cũng có một phần thay đổi theo. Ngày nay, câu nói “Ngựa tốt không quay đầu ăn cỏ cũ” còn muốn nói đến sự quyết tâm của các cặp vợ chồng, một khi đã đổ vỡ thì sẽ không bao giờ quay lại.
Trên con đường đi tới thành công, chúng ta gặp phải rất nhiều thất bại khiến bản thân chán nản hoặc bắt đầu nghi ngờ về khả năng của chính mình. Nhưng một khi đã được người khác tin tưởng thì hãy quyết tâm thực hiện mục tiêu của mình đến cùng. Chỉ cần một người tin vào bạn cũng là đủ, điều này có nghĩa là họ công nhận năng lực của bạn, do đó đừng hoài nghi về bản thân nữa, hãy tự tin.
Cám dỗ, trở ngại luôn có thể xuất hiện bất cứ lúc nào, thậm chí là cả khi chúng ta gần tới đích, thế nhưng mỗi người cần phải kiên định, không được đánh mất chính mình; một khi đã xác định được mục tiêu thì hãy mạnh mẽ tiến về phía trước, đừng nghĩ đến việc bỏ cuộc hay quay đầu lại.
Hay khi đối mặt với cuộc hôn nhân đổ vỡ, ai chẳng đau đớn, những kỷ niệm cũ cứ trở về khiến ta bồi hồi tiếc nuối nhưng cuối cùng thì việc gác lại mọi thứ để bước tiếp mới thực sự tốt cho chúng ta. Đừng vì mới kết thúc và không chịu được cảm giác cô đơn hay chưa tìm được ai hơn mà níu kéo mọi thứ trong vô vọng, việc này chỉ khiến cả hai tăng thêm phần đau khổ mà thôi.
Con hư biết nghĩ quý hơn vàng
Nửa sau của câu tục ngữ có ít người biết tới nhưng lại ẩn chứa trí huệ thâm sâu của cổ nhân. Đó chính là “Con hư biết nghĩ quý hơn vàng”. Nguyên văn của vế này là “Lãng tử hồi đầu kim bất hoán”. Kim Bất Hoán ở trong câu này thực chất là tên của một người.
Chuyện xưa kể rằng, có một gia đình giàu có họ Kim hiếm muộn, mãi tới hơn 50 tuổi mới có được một mụn con để nối dõi tông đường. Vì thế, cả gia đình đều hết mực yêu chiều cậu bé, thậm chí người cha còn mời người đặt tên con là Kim Bất Hoán (tức là quý hơn vàng).
Cha mẹ luôn nâng niu cưng chiều, muốn gì là được nấy nên cậu bé vô cùng ngang ngược, bướng bỉnh. Cậu không thích đọc sách, cũng không muốn học tập và cả ngày chỉ giao du với những tên côn đồ xấu xa. Tiền bạc tiêu xài hoang phí, cậu cuối cùng trở thành kẻ phá gia chi tử.
“Miệng ăn núi lở”, dù có giàu có đến đâu gia đình cũng không đủ để Kim Bất Hoán tiêu xài. Chẳng mấy chốc, tiền bạc của cải trong nhà cứ đội nón ra đi, bạn bè của cậu ngày xưa cũng bỏ đi nốt. Cũng may, người mẹ không hề ghét bỏ hay mặc kệ con. Bà luôn ân cần chia sẻ, chỉ bảo và giúp con trai nhận ra được sai lầm của mình. Vì thế, Kim Bất Hoán đã cải tà quy chính, làm lại cuộc đời, tự mình gây dựng sự nghiệp. Câu chuyện này chính là nguồn gốc của câu nói “Con hư biết nghĩ quý hơn vàng”.
Câu tục ngữ này chính là lời khuyên răn của người xưa, một người mắc lỗi không quá đáng sợ, quan trọng là họ nhận ra được lỗi lầm của mình, biết sai mà sửa, biết đứng dậy sau vấp ngã, làm lại từ đầu thì chưa bao giờ là quá muộn.
Nói tóm lại, câu tục ngữ “Ngựa tốt không quay đầu ăn cỏ cũ, con hư biết nghĩ quý hơn vàng” truyền tải cho mọi người về những đạo lý sống cơ bản.
Theo TS Đỗ anh Vũ câu này nói về những con ngựa quý, và ta có thể liên tưởng tới những con người có phẩm chất tốt đẹp, luôn biết hướng về phía trước, về những điều tốt đẹp. Họ giữ lập trường kiên định, mục tiêu, lý tưởng của mình để hướng đến những chân trời mới, khát vọng mới.
TS Đỗ Anh Vũ giải thích thêm rằng trong nhiều ngữ liệu thư tịch thời xưa, câu này có thêm một vế nữa, đó là “ngựa tốt không quay đầu ăn cỏ cũ. Con hư biết nghĩ quý hơn vàng”. Trong câu này, người xưa muốn nói đến cả hai chiều của một vấn đề, thứ nhất là một đi không trở lại, và đã đi là phải tốt hơn những gì mình đã trải qua. Nhưng một chiều nữa là quay trở lại sẽ tốt hơn, đó là khi mà người ta đã trót mắc phải những sai lầm nào đó, nếu như tiếp tục theo con đường lầm lạc ấy thì đương nhiên không tốt. Con hư biết nghĩ quý hơn vàng là lời khuyên răn người ta cần phải có ý chí, nghị lực để vượt qua những sai lầm để trở thành người hữu ích hơn.
Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, những câu nói của cổ nhân bảo vệ như vẫn còn giá trị. Những câu tục ngữ của người xưa không chỉ là tinh hoa văn hóa mà còn dạy nhiều bài học của người quản lý. Ẩn chứa trong đơn sơ, mộc mạc chính là những thâm tâm.
