Trong kỳ nghỉ hè, cậu cháu trai từ quê lên thành phố xin đi làm thêm. Một lần tôi đưa cháu đi khám răng, bác sĩ cho biết cháu có đến 8 chiếc răng bị sâu. Ngạc nhiên, tôi hỏi: “Sao con không nói với mẹ?”. Cháu chỉ cười, rồi bảo rằng có nói cũng chẳng giải quyết được gì, vì gia đình khó khăn, việc chữa trị tốn kém, mẹ lại buồn phiền. Trước đó, cháu từng bị bệnh dạ dày, bác sĩ dặn phải tái khám nhưng mẹ đành bỏ qua vì không đủ tiền.
Nghe cháu kể, tôi thấy nhói lòng. Cháu đã quen với việc chịu đựng, không dám thổ lộ vì sợ trở thành gánh nặng. Thực tế, kinh tế gia đình vốn eo hẹp, chỉ một khoản chi vài trăm nghìn cũng là áp lực lớn.
Một giáo viên từng nói với tôi: “Dù học sinh đều mặc đồng phục, nhưng chỉ cần quan sát kỹ, có thể nhận ra ngay đâu là gia đình khá giả, đâu là gia đình vất vả”. Sự khác biệt ấy không chỉ ở tiền bạc, mà còn ở thái độ và cách cha mẹ đối xử với con.
Chẳng hạn, khi nhà trường tổ chức dã ngoại, có phụ huynh không thiếu tiền nhưng vẫn liên tục than phiền: “Đi chơi thôi mà sao tốn kém thế?”, ngay trước mặt con. Những lời than ấy vô tình in sâu vào tâm trí trẻ, khiến các em dễ nảy sinh mặc cảm nghèo khó. Trong môi trường học đường – vốn như một xã hội thu nhỏ – những so sánh từ chiếc đồng hồ, đôi giày đến hộp bút càng khiến trẻ dễ rơi vào cảm giác tự ti.
Ba dấu hiệu dễ nhận thấy ở trẻ có hoàn cảnh khó khăn
Thích làm vừa lòng người khác Trẻ thường rụt rè, khi trò chuyện với thầy cô hay bạn bè có xu hướng “nịnh nọt” và thiếu tự tin. Nguyên nhân có thể do gia đình thiếu thốn về kinh tế hoặc tình cảm – ví dụ cha mẹ đi làm xa, ông bà nuôi dưỡng, khiến trẻ ít được quan tâm đúng mức.
Ngại thể hiện bản thân Dù biết đáp án, các em thường ít chủ động giơ tay phát biểu. Trong giao tiếp, trẻ hay cúi đầu, e dè, sợ bị đánh giá là thua kém bạn bè.
Thích soi mói, bắt lỗi người khác Một số trẻ dùng cách này để che giấu sự tự ti. Khi chỉ ra khuyết điểm của người khác, các em cảm thấy bản thân “bình thường” hơn, tạm thời khỏa lấp cảm giác thiếu thốn bên trong.
Cha mẹ có thể chưa giàu, nhưng đừng để con thấy mình nghèo
Điều kiện kinh tế khó thay đổi ngay, nhưng cha mẹ hoàn toàn có thể bù đắp cho con bằng tình thương và cách ứng xử. Thay vì kêu ca, than thở trước mặt trẻ, hãy tìm giải pháp phù hợp. Ví dụ, một chiếc răng sâu có thể chữa với chi phí chỉ 80 nghìn đồng/chiếc tại các phòng khám cạnh tranh nhưng vẫn đảm bảo chất lượng.
Điều quan trọng nhất là đừng gieo vào lòng con cảm giác “nhà mình nghèo nên mình không xứng đáng”. Sự tổn thương về lòng tự trọng có thể theo các em lâu dài và trở thành rào cản trong quá trình trưởng thành.
