Hiểm họa từ cốc nhựa sử dụng một lần

Tại các chợ lớn như chợ Đồng Xuân, chợ Phùng Khoang, chợ Hôm và một số chợ khác trên địa bàn Hà Nội, cốc nhựa dùng một lần được bày bán tràn lan với nhiều mẫu mã khác nhau. Những sản phẩm này có giá khá rẻ: cốc nhựa có giá từ 10.000 – 20.000 đồng/túi 50 chiếc.

Không chỉ được bày bán ở các chợ đầu mối, chợ lớn mà đồ nhựa dùng một lần còn được rao bán tràn lan trên các trang mạng với giá bán từ 17.000 – 25.000 đồng/túi 50 chiếc.

Với tính năng nhẹ, bền, dễ sử dụng và giá cả phải chăng… cốc nhựa dùng một lần đã trở nên quen thuộc với người tiêu dùng Việt. Ngày nay, đây là món đồ không thể thiếu tại cửa hàng đồ uống, đồ ăn nhanh hay trong những buổi party, picnic dã ngoại.

Vào mùa hè, lượng tiêu thụ cốc nhựa dùng một lần cũng tăng lên đáng kể. Tại các cửa hàng bán nước giải khát như nước mía, trà sữa, chè, nước ép hoa quả… số lượng tiêu thụ cốc nhựa dùng một lần vào mùa hè tăng lên gấp 5 lần.

Chị Thu (chủ một cửa hàng bán chè trên đường Nguyễn Văn Huyên, Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết: Cốc nhựa dùng một lần là sản phẩm được cửa hàng chị chọn dùng để đựng cho khách mua chè đem về và khách hàng gọi ship. Bởi mùa hè nắng nóng lượng khách ăn chè, mua về, gọi giao hàng nhiều nên số lượng cốc nhựa dùng một lần cũng tăng cao.

“Nếu mùa đông ngày tôi bán được khoảng 20 – 30 cốc chè thì mùa hè con số phải lên đến 100 cốc, trong đó số lượng mua về và gọi giao hàng chiếm đến 60%. Vậy nên số lượng cốc đựng cũng tăng lên đáng kể. Tôi cứ nhập khoảng 2.000 cốc/lần thì khoảng 20 ngày lại phải nhập thêm”, chị Thu cho biết.

Quản lý của một cửa hàng trà sữa cho biết, trung bình mỗi ngày quán trà sữa của anh tiêu thụ khoảng 300 cốc nhựa dùng một lần. “Vào mùa hè thì lượng khách uống nhiều hơn nên quán tôi trung bình một ngày tiêu thụ hết khoảng 400 cốc. Mùa đông thì ít hơn với khoảng 200 cốc. Tính trung bình là 300 cốc mỗi ngày”.

Chị Báu (một chủ cửa hàng chuyên bán đồ nhựa tại chợ Đồng Xuân) cho hay, vào mùa hè sản phẩm hộp nhựa dùng lần tại cửa hàng chị bán rất chạy, do nhu cầu sử dụng để đựng đồ giải khát tăng cao. “Mùa đông thì ít người mua loại cốc này nhưng mùa hè thì bán chạy lắm, ngày nào cũng có người đến quán tôi hỏi mua mà toàn mua với số lượng lớn. Trung bình mỗi ngày tôi bán được khoảng 5.000 cốc, có ngày khách mua buôn nữa thì phải khoảng 10.000 cốc”.

Mặc dù có giá bán khá rẻ song ngoài lời giới thiệu của người bán thì các sản phẩm nhựa dùng một lần này phần lớn không có thông tin gì về địa chỉ cơ sở sản xuất, chất lượng sản phẩm, hạn sử dụng, hướng dẫn cách sử dụng an toàn...

Nói về nguồn gốc của màng bọc thực phẩm, bà Ca (chủ sạp bán đồ nhựa tại chợ Cầu Giấy) cho biết: “Đa số cốc nhựa dùng một lần này là sản xuất tại Việt Nam, một số thì liên doanh với nước ngoài còn đâu thì tôi cũng không biết, cứ thấy loại nào bán tốt là tôi nhập về bán”.

Còn đối với khách hàng sử dụng cốc nhựa dùng một lần, có lẽ do đã quá quen với việc sử dụng nên chẳng có ai thắc mắc hay cẩn thận yêu cầu đựng đồ uống, đồ ăn bằng vật dụng khác.

Báo cáo nghiên cứu của Chương trình độc chất học quốc gia của Mỹ cho biết, chất Polystyrene khi gặp nhiệt độ thấp hoặc nhiệt độ cao có thể giải phóng ra chất Styrene vô cùng độc hại.

Styrene là một chất gây ung thư, có thể phá hủy DNA trong cơ thể người, gây dị tật thai nhi, rối loạn hệ thần kinh (mệt mỏi, căng thẳng, mất ngủ), ảnh hưởng đến nồng độ máu (lượng tiểu cầu thấp, gây độ quỵ). Đặc biệt, chất Styrene rất dễ xâm nhập vào cơ thể. Và dù nhiễm độc với nồng độ nhỏ cũng có thể để lại hậu quả xấu đối với sức khỏe.

Ngoài ra, các sản phẩm nhựa thường chứa một chất BPA được chứng minh có khả năng gây ung thư, tác động đến não làm chậm phát triển, gây viêm gan, rối loạn nội tiết và vô sinh.

Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh (Nguyên giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm, Đại học Bách Khoa Hà Nội), vấn đề nên tiếp tục hay ngừng hẳn việc sử dụng đồ nhựa dùng một lần nói chung và cốc nhựa dùng một lần nói riêng hiện nay vẫn là một cuộc tranh luận chưa đến hồi kết.

Theo ông Thịnh, nguy cơ sử dụng đồ nhựa dùng một lần với thực phẩm đặt trực tiếp vào đó thực sự không thể lý giải hết được. Nhưng cách tốt nhất là càng giảm được việc sử dụng đồ nhựa dùng một lần thì càng tốt.

Và đã là đồ nhựa dùng một lần thì chỉ dùng một lần rồi vứt bỏ để được thu lại và tái chế. Nếu cứ tiến hành đựng thực phẩm trong đồ nhựa tái chế thì nguy cơ bị bệnh từ đồ nhựa là cực lớn. Vấn đề này phải được nhà nước phối hợp cục vệ sinh an toàn thực phẩm kiểm soát gắt gao mới tránh được bệnh tật sinh ra từ mối nguy này.

Trên thế giới, nhiều quốc gia cũng bắt đầu làn sóng tẩy chay đồ nhựa dùng một lần, điển hình như nước Pháp, Mỹ và Canada. Pháp là quốc gia đầu tiên thông qua luật cấm tất cả cốc, chén, dao, muỗng… sử dụng một lần làm bằng nhựa. Luật này sẽ bắt đầu có hiệu lực từ năm 2020.

Tuy không quyết liệt như Pháp, nhưng cách đây 13 năm, chính quyền Đài Loan (Trung Quốc) đã mạnh tay thực hiện những biện pháp nhằm giảm thiểu số lượng sử dụng đồ nhựa dùng một lần cũng như chiến dịch làm sạch đường phố.

Theo đó, những sản phẩm như bát, túi, hộp, cốc… làm bằng nhựa dùng một lần không được phép mua bán, sử dụng tại các siêu thị, cửa hàng ăn uống tại Đài Loan.

Theo quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm những vật dụng tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm dùng trong ăn uống như màng ép, màng bọc thực phẩm thuộc diện phải kiểm soát về an toàn vệ sinh thực phẩm. Tuy nhiên, tại Việt Nam, vấn đề quản lý sản phẩm này này có lẽ vẫn còn nhiều điều phải bàn.