Nguồn gốc và ý nghĩa của cúng cô hồn
Tháng 7 Âm lịch được dân gian gọi là tháng cô hồn, hay tháng mở cửa Quỷ môn quan. Tương truyền, trong thời gian này, các vong linh chưa được siêu thoát sẽ trở về dương thế, mong cầu chút đồ ăn, chút lộc phúc từ người trần.
Từ lâu, người Việt duy trì tục cúng cô hồn với mong muốn bố thí, cứu giúp các linh hồn đói khát, đồng thời thể hiện tinh thần “lá lành đùm lá rách”. Mâm lễ không chỉ là hình thức dâng cúng mà còn chứa đựng giá trị đạo đức, nuôi dưỡng lòng từ bi của mỗi gia đình.
Nghi thức trước khi cúng cô hồn
Theo phong tục, trước khi bày mâm cúng cô hồn, gia chủ thường thực hiện lễ cúng Phật, thần linh và gia tiên. Khi chuẩn bị lễ, người cúng cần giữ thái độ trang nghiêm, tâm niệm thanh tịnh, ăn mặc chỉnh tề. Một số gia đình còn niệm Phật hoặc đọc kinh chú để tăng thêm sự thành tâm.
Điểm đáng chú ý, mâm cúng phải đặt ngoài sân, trước cửa hoặc vỉa hè, tuyệt đối không bày trong nhà để tránh vong linh theo vào quấy nhiễu. Sau khi hương tàn, gia chủ tiến hành rải gạo muối, hóa vàng, rưới nước bốn phương. Đồ cúng tuyệt đối không mang vào nhà mà nên chia cho mọi người cùng hưởng lộc, hoặc thả xuống sông, hồ.
Lễ vật trong mâm cúng cô hồn
Một mâm cúng đầy đủ không cần quá cầu kỳ nhưng phải thể hiện sự chia sẻ, đúng tinh thần “bố thí cho kẻ nghèo khổ”. Thông thường, mâm cúng cô hồn gồm:
- Muối, gạo: tượng trưng cho lộc thí thực, rải bốn phía sau lễ.
- Cháo trắng loãng: thường bày 12 chén nhỏ, hoặc thay thế bằng 3 nắm cơm vắt, giúp các linh hồn không bị mắc nghẹn.
- Đường thẻ: 12 miếng nhỏ, tượng trưng cho sự ngọt lành.
- Tiền vàng mã: gửi cho linh hồn tiêu dùng nơi âm giới.
- Bỏng ngô, khoai, ngô, sắn luộc: món ăn dân dã, dễ chia sẻ.
- Mía: để nguyên vỏ, chặt khúc 15 cm, giúp linh hồn “chống gậy” khi quay về cõi âm.
- Bánh, kẹo, hoa quả: mang tính chia lộc, đặc biệt là cho trẻ nhỏ trong cõi vô hình.
- Nước lã, nhang và nến: 3 ly nước, 3 nén nhang và 2 ngọn nến tượng trưng cho sự thanh khiết.
Mâm cúng không nhất thiết phải thịnh soạn, quan trọng nhất là tấm lòng của gia chủ.
Thời điểm thích hợp để cúng cô hồn
Người xưa quan niệm, lễ cúng có thể tiến hành từ mùng 2 đến trước 12h trưa ngày 15/7 Âm lịch. Năm 2025, theo lịch can chi, những ngày đẹp để cúng bao gồm mùng 4, mùng 5, ngày 11, 14 và chính Rằm tháng 7 (tức 6/9 Dương lịch).
Khung giờ được coi là thuận lợi nhất là từ 17h – 19h, khi mặt trời đã lặn, vong linh dễ tiếp nhận lễ vật. Tuy nhiên, nhiều gia đình vẫn chọn buổi sáng, kết hợp cúng Phật, thần linh và gia tiên.
Những điều kiêng kỵ khi cúng cô hồn
Để việc cúng mang ý nghĩa trọn vẹn, gia chủ cần tránh một số điều sau:
- Không cúng trong nhà: Dù là nhà phố hay chung cư, mâm lễ bắt buộc phải đặt ngoài trời.
- Không cúng sau 12h ngày Rằm: Vì khi đó vong linh đã quay về âm giới, lễ cúng sẽ không còn tác dụng.
- Không giữ lại đồ cúng: Sau khi cúng xong, lễ vật phải chia hoặc thả bỏ, tuyệt đối không mang về nhà.
- Không cầu tài lộc: Cúng cô hồn chỉ mang tính bố thí, tuyệt đối không dùng để cầu tiền tài, công danh.
- Nhiều gia đình hiện nay còn chọn gửi gắm nghi thức này tại chùa, nơi các chư tăng thực hiện lễ cúng thí thực chúng sinh. Đây cũng là một cách tích lũy công đức, vừa đúng nghi lễ Phật giáo, vừa mang ý nghĩa an ủi, độ thoát cho các linh hồn.
Có thể thấy, mâm cúng cô hồn không đơn thuần là mâm lễ vật, mà còn là biểu tượng của lòng nhân ái. Thông qua nghi lễ, con người bày tỏ sự cảm thông với những kiếp hương linh chưa được an nghỉ, đồng thời gửi gắm niềm tin vào sự cân bằng âm – dương.
Trong đời sống hiện đại, nhiều gia đình vẫn duy trì tập tục này, bởi nó không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn nhắc nhở mỗi người về giá trị của sự sẻ chia và tình thương. Đó chính là lý do vì sao tục cúng cô hồn đã tồn tại hàng trăm năm và trở thành nét đẹp không thể thiếu trong văn hóa Việt.
