Thực tế cho thấy, khi trẻ bắt đầu hỏi về tiền bạc cũng là lúc các em bắt đầu nhận thức về giá trị của đồng tiền. Vì thế, cha mẹ cần thật khéo léo trong cách trả lời, bởi câu trả lời có thể ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy và cuộc sống tương lai của con.
Một lần, trên đường đón con từ trường về, con bé bất chợt hỏi: "Mẹ ơi, nhà mình có bao nhiêu tiền vậy?" Câu hỏi ấy khiến tôi giật mình, không biết nên nói thế nào cho đúng. Một đứa trẻ nhỏ như vậy thì làm sao hiểu hết về tiền bạc? Lúc đó, tôi chỉ lặng lẽ ậm ừ cho qua. Nhưng sau này, tôi mới nhận ra rằng, đó chính là lúc con bắt đầu tò mò và muốn hiểu về cách đồng tiền vận hành trong cuộc sống. Một câu trả lời đúng không chỉ giúp trẻ cảm thấy an toàn mà còn mở ra cho các em nhận thức về tài chính và giá trị cuộc sống.
Phần lớn chúng ta thường phản ứng theo ba cách khác nhau khi đối diện câu hỏi này – và mỗi cách sẽ dẫn dắt trẻ theo một hướng phát triển khác biệt trong tương lai.
1. Cách trả lời thứ nhất: "Trẻ con hỏi làm gì chuyện đó?"
Khi nghe câu hỏi: “Nhà mình có bao nhiêu tiền?”, nhiều bậc cha mẹ như tôi thường có phản ứng đầu tiên là im lặng hoặc tránh né, nghĩ rằng trẻ còn nhỏ, không cần biết đến chuyện tiền bạc. Những câu trả lời như: “Trẻ con biết gì về tiền?”, “Con còn nhỏ, lo học đi”, hay “Chuyện đó con đừng quan tâm” thường xuất phát từ tâm lý muốn bảo vệ trẻ, không muốn các con sớm phải lo nghĩ về những vấn đề “người lớn”.
Tuy nhiên, trẻ không hề ngốc nghếch. Khi hỏi về tiền, chúng đang bắt đầu nhận thức về vai trò của đồng tiền trong cuộc sống — có thể qua những câu chuyện bạn bè, hay sự lo toan của người lớn. Việc né tránh, không trả lời thẳng thắn, thực chất là phủ nhận cảm nhận và sự tò mò tự nhiên của trẻ.
Trẻ không nhất thiết phải biết chính xác số tiền trong nhà mà điều các em quan tâm là: gia đình có an toàn không? Cuộc sống có ổn định? Những điều các em mong muốn có thể đạt được không? Nếu cha mẹ đóng cửa câu hỏi đó, trẻ sẽ tự suy diễn theo chiều hướng tiêu cực: “Nhà mình nghèo lắm à?”, “Con không được như bạn bè?”, hay “Con làm phiền mẹ rồi phải không?”.
Như vậy, tránh né không phải là bảo vệ mà vô tình tạo nên sự xa cách. Lần đầu tiên trẻ mở lòng hỏi, nếu ta khép cánh cửa, cũng là lúc ta khép luôn cơ hội xây dựng niềm tin và hiểu biết cho trẻ.
2. Cách trả lời thứ hai: “Nhà mình nghèo đến mức không có cơm ăn!” hoặc “Muốn mua gì cũng được, nhà mình giàu lắm!”
Có những phụ huynh khi nghe câu hỏi về tiền lại phản ứng một cách “kịch tính”. Một số thở dài than thở: “Nhà mình nghèo lắm, cơm cũng không đủ ăn”, trong khi số khác lại nói phóng đại: “Nhà mình giàu, con muốn gì mẹ cũng mua”.
Dù những câu nói này thường mang tính hài hước, vui vẻ, nhưng trẻ con lại hiểu theo nghĩa thật.
Nghèo kiểu tự giễu: Cha mẹ muốn giảm lo lắng cho con hoặc tránh cảm giác “thua kém” nên nói đùa về sự nghèo khó. Mặc dù không khí có thể trở nên nhẹ nhàng, trẻ có thể hiểu nhầm rằng gia đình mình nghèo hơn người khác, phải sống khép mình và không được đòi hỏi. Điều này có thể khiến trẻ lớn lên với tâm lý “nghèo khó”, sợ tiêu xài, không dám tận hưởng cuộc sống hay theo đuổi ước mơ.
Giàu kiểu khoe khoang: Một số phụ huynh lại cố tạo hình ảnh giàu có để con không mặc cảm, khiến trẻ tin rằng tiền là vô hạn, muốn gì có đó. Khi sự thật phũ phàng lộ ra, trẻ dễ rơi vào tình trạng sốc tài chính, tiêu xài hoang phí, lệch lạc trong quan niệm về tiền bạc và giá trị bản thân.
Thực tế, trẻ cần một cảm giác an toàn thực sự và ổn định — nơi các em biết rằng gia đình có kế hoạch, có sự quản lý tài chính hợp lý, chứ không phải là những lời nói quá hoặc thiếu rõ ràng.
Tóm lại, dù hài hước hay nghiêm túc, những câu trả lời phóng đại về tiền bạc đều có thể gây hiểu lầm và ảnh hưởng lâu dài đến cách trẻ nhìn nhận về tiền và cuộc sống.
3. Cách trả lời thứ ba: “Nhà mình có một khoản tiền, là do bố mẹ làm việc chăm chỉ kiếm được”
Những bà mẹ tinh tế sẽ dừng công việc, nhìn con thật nghiêm túc và giải thích: “Nhà mình có một khoản tiền, đó là kết quả từ sự cố gắng làm việc hàng ngày của bố mẹ. Tiền dùng để chi trả cho ăn uống, nhà cửa, điện nước, học hành của con và các chi phí sinh hoạt khác. Số tiền không phải vô hạn, nhưng nếu biết chi tiêu hợp lý, chúng ta sẽ sống ổn định và đầy đủ.”
Đây chính là cách trả lời kết hợp sự thật với lời giải thích rõ ràng — giúp trẻ hiểu rằng tiền không tự nhiên mà có, mà là thành quả của lao động. Từ đó, trẻ sẽ dần nhận thức được nguồn gốc của tiền, mục đích sử dụng và bắt đầu học cách cân nhắc trong chi tiêu. Đây là bài học tài chính đầu đời quan trọng và thiết thực nhất.
Bạn có thể nghĩ trẻ chưa hiểu, nhưng thực tế chúng rất nhạy cảm và quan tâm đến điều này. Trẻ sẽ thầm nhận ra rằng: “À, tiền là do bố mẹ làm việc vất vả mới có, không thể phung phí.” Nếu bạn nói thêm: “Có những thứ chúng ta có thể mua, nhưng cũng cần phải biết tiết kiệm để dành cho những việc quan trọng,” trẻ không hề thất vọng mà ngược lại còn cảm thấy được tôn trọng và tham gia vào việc quản lý tài chính gia đình.
Có những bà mẹ còn cùng con lập kế hoạch nhỏ như: “Tuần này ngân sách còn bao nhiêu, con thấy có nên mua món đồ này không?” hay “Tiền tiêu vặt con định dùng thế nào? Giữ lại một phần hay tiêu hết?”
Nhờ những cuộc trò chuyện này, trẻ học được cách cân nhắc, lập kế hoạch và kiểm soát ham muốn — những kỹ năng quan trọng hơn nhiều so với việc chỉ biết “nhà có bao nhiêu tiền”. Trẻ sẽ hiểu rằng tiền không phải điều xấu xa hay phép màu, mà là một nguồn lực cần được sử dụng hợp lý. Khi trẻ biết quản lý tài chính từ nhỏ, chúng sẽ trưởng thành với tư duy lành mạnh, tránh xa việc tiêu xài hoang phí.
Khi con hỏi: “Mẹ ơi, nhà mình có bao nhiêu tiền?”, thực ra con không chỉ muốn biết con số cụ thể mà còn muốn cảm nhận được sự an toàn, sự đủ đầy trong gia đình, và xác nhận rằng cuộc sống của mình có nền tảng vững chắc. Và chính câu trả lời của cha mẹ sẽ là bước đầu xây dựng quan niệm về tiền bạc, giá trị sống và niềm tin cho con.
