Nói đến cổ học, chúng ta không thể bỏ qua cuốn sách Lã Thị Xuân Thu do Lã Bất Vi – Thừa tướng đời nhà Tần làm chủ xướng biên soạn. Sách này được các sử gia đời sau đánh giá cao về ý tưởng, xem đó là điều Tứ công tử Chiến Quốc không sánh được với ông, vì họ nuôi khách chỉ chủ yếu để bành trướng thế lực chứ không có ý đồ sâu xa như Lã Bất Vi.
Nghe nói: Sau khi làm xong quyển Lã Thị Xuân Thu, Lã Bất Vi đem treo sách ở cửa Hàm Dương nói rằng: “Ai bớt được, hay thêm được một chữ thì thưởng cho ngàn vàng”.
Trong sách có câu chuyện:
Có người nước Sở đi đò qua sông khi ngồi đò vô ý đánh rơi gươm xuống sông. Anh ta vội vàng đánh dấu vào mạn thuyền nói rằng: “Gươm ta rơi ở chỗ này đây!”.
Lúc thuyền vào bến, anh ta cứ theo chỗ đánh dấu lặn xuống nước tìm gươm. Thuyền đã đi đến bến, chớ gươm rơi đâu thì vẫn ở đấy, có theo thuyền mà đi đâu. Tìm gươm như thế chẳng khờ dại lắm ư!
Câu chuyện kể trên tuy rất ngắn gọn; chỉ vẻn vẹn tám chục chữ nhưng đã cho ta một bài học quý báu, không khác nào một tiếng chuông cảnh tỉnh cho những ai còn đang trong mê lạc.
Thanh gươm rơi xuống sông thì ở ngay chỗ rơi. Nếu muốn tìm gươm tất phải lặn xuống chỗ rơi mà tìm, cớ sao lại đánh dấu vào mạn thuyền, đợi đến lúc thuyền cập bến, mới lặn xuống nước tìm?
Lịch sử luôn trôi đi theo dòng chảy của thời gian: 2500 năm trước, đứng bên bờ Trường Giang nhìn sóng nước cuồn cuộn chảy về Đông một đi không trở lại, Khổng Phu Tử từng cảm thán: “Thời gian như sóng nước trôi không quản ngày đêm”… 1500 năm sau, một thi sĩ cũng đứng trước cơn sóng lớn của dòng Trường Giang mà phiền muộn:
“Sông lớn cuồn cuộn chảy về Đông Bạc đầu ngọn sóng cuốn anh hùng”
Cuộc sống và vạn vật quanh chúng ta, từng giờ từng phút luôn luôn biến đổi theo không gian và thời gian, không có gì tồn tại vĩnh viễn. Đó chính là “Vô thường”, nghĩa là không có gì thường xuyên trường tồn mãi mãi.
Thân vô thường: Sinh, lão, bệnh, tử, bệnh tật, tai nạn bất thường luôn xảy ra.
Tâm vô thường: Lòng tin dễ lung lay, lý tưởng cũng dễ thay đổi.
Thời gian vô thường: Đời người thật ngắn ngủi để rồi thoáng chốc hiểu ra một điều được sống thanh thản hưởng chọn niềm yêu thương là điều quý giá.
Tiền vô thường: Khi chúng ta ra đời thì cũng đã chẳng có một đồng, khi chết rồi cũng chẳng mang đi được một xu..
Trái đất vẫn luôn tự quay vòng chung quanh nó, chín đại hành tinh vẫn luôn xoay quanh mặt trời. Lý của vũ trụ vẫn không hề thay đổi. Tiêu chuẩn đạo đức của con người cũng đồng thời tồn tại vĩnh viễn ở đó như sự bất biến như vũ trụ bao la kia…
