Sinh ra là "cành vàng lá ngọc" trong gia đình vô cùng danh giá
Bà tên thật là Quách Niệm Vân (còn goi là Quách Thị), sinh ra trong một gia đình danh giá, gia thế hiển hách:
Ông nội của bà là đại danh thần Quách Tử Nghi, là đại công thần dẹp yên loạn An Sử, mang lại hàng trăm năm thịnh vượng cho triều đại nhà Đường.
Cha bà là Quách Ái được Đường Đại Tông chọn làm phò mã, mẹ bà là Thăng Bình công chúa.
Ông ngoại bà là Đường Đại Tông Lý Dự, thúc thúc là Đường Đức Tông Lý Thích, anh họ là Đường Thuận Tông Lý Tụng.
Bản thân bà cũng được gả vào hoàng thất, trở thành người vợ kết tóc của Lý Thuần – Đường Hiến Tông sau này.
Năm đó, Lý Thuần đã đích thân đến Quách gia cầu hôn, lễ nghi chu toàn, đủ thấy thân phận Quách Thị quý hiển nhường nào.
Quách Thị từ bé đã sống trong áo gấm cơm ngọc, được mọi người kính nể, sau khi kết hôn lại được nhà chồng đối đãi rất hậu. Hoàn cảnh đó có thể khiến bất kỳ cô gái nào trở nên cực kỳ kiêu ngạo hống hách, hoặc sẽ có thể là môi trường tôn thêm phẩm chất hiền đức đoan trang của một thục nữ, và Quách Thị đã tỏa sáng với phẩm chất cao quý của bà.
Điều này có được là nhờ sự giáo dưỡng từ gia đình danh giá. Ông nội bà Quách Tử Nghi là người chính trực, không màng danh lợi, được các đời hoàng đế nhà Đường hết mực tin tưởng.
Quách Thị hội tụ đủ nghi dung và phẩm đức hiền lương của một tiểu thư khuê các. Bà sinh cho Lý Thuần hai người con, con trai Lý Hựu và con gái Kỳ Dương công chúa.
Quách Thị hội tụ đủ nghi dung và phẩm đức hiền lương của một tiểu thư khuê các. (Ảnh minh họa)
Hoàng hậu không chính danh
Lý Thuần sau khi lên ngôi, phong Quách Thị làm quý phi, nhưng không sắc phong làm hoàng hậu, dẫu địa vị trong hậu cung lúc ấy của bà là lớn nhất. Quần thần năm ấy đã ba lần dâng tấu lên Hiến Tông rằng: Triều đình không thể chỉ có vua mà không có hoàng hậu.
Hơn nữa Quách quý phi xuất thân cao quý, sinh được con nối dõi, là vợ chính thất của Hiến Tông, trước nay đều hiền thục đức độ, nổi tiếng trong ngoài cung đình. Ngoài bà ra không ai xứng đáng hơn với ngôi vị quốc mẫu này, vậy xin lập Quách quý phi làm hoàng hậu. Tuy nhiên, Hiến Tông đã không phê chuẩn bản tấu xin ấy.
Hoàng đế có nỗi lo của mình: Bài học về ngoại thích trong lịch sử có nhiều trong khi thế lực họ Quách quá mạnh, hậu cung của triều trước cũng có người của Quách gia, liệu sau này họ ngoại có can thiệp vào chính trị? Hơn nữa nếu Quách quý phi được phong làm hoàng hậu, bà có can thiệp quá sâu vào hậu cung?
Trái ngược với nỗi bất bình của quần thần, Quách quý phi không mảy may để ý đến danh vọng. Bà vẫn làm tốt những việc cần làm: chăm lo cho hoàng đế, coi sóc hậu cung, tôn trọng các đại thần, đối xử tốt với các phi tần, giáo dưỡng con cái trở thành người có đức hạnh thuần khiết thanh cao. Bà không hề có chút oán hận hay thiếu sót nào, và cũng chưa từng tranh giành ngôi vị hoàng hậu với ai.
Trên thực tế, Quách quý phi chính là người đứng đầu hậu cung, uy thế chẳng khác gì hoàng hậu, chỉ là không có danh hiệu mà thôi. Quần thần trong triều thấy vậy, lại càng thêm kính trọng bà muôn phần.
Đương đầu với khó khăn cứu triều đại nhà Đường
Vào giữa và cuối thời nhà Đường, nhà Đường đang suy tàn và xảy ra nhiều biến cố. Thái giám nắm quyền hành, tranh giành quyền lực, triều đình sa sút, tình hình chính trị rối ren.
Đường Hiến Tông tại vị được 15 năm, cuối cùng lại bị hoạn quan nội thị giết hại. Sau đó con trai của Quách Thị là Thái tử Lý Hựu lên ngôi hoàng đế, sử sách gọi là Đường Mục Tông.
Quách Quý phi được tôn làm thái hậu. Mục Tông rất hiếu thảo với mẹ, nhưng bản tính ngông cuồng, say mê tửu sắc và qua đời chỉ sau 4 năm trị vì.
Cháu nội của Quách Thái hậu, thái tử Lý Đam vẫn còn nhỏ, các hoạn quan đã đề nghị bà buông rèm nhiếp chính, nhưng bà không đồng ý. Anh trai bà là Quách Chiêu cũng đồng tình với bà.
Dưới sự giúp đỡ của Quách thái hậu, tiểu hoàng tử đã nối ngôi hoàng đế trở thành Đường Kính Tông. Ông tôn mẹ của mình lên làm hoàng thái hậu, Quách thái hậu được thăng lên làm thái hoàng thái hậu.
Kính Tông lên ngôi chỉ vỏn vẹn 2 năm lại bị hoạn quan giết hại, Giang vương Lý Ngộ được lập làm giám quốc, không lâu sau Lý Ngộ lại bị sát hại. Nhất thời chính biến các nơi thay nhau nổi lên, triều cương rối loạn, thế lực các phe đấu đá tranh đoạt quyền lực, vương triều Đại Đường đứng trước nguy nan.
Đối diện với nguy nan trước mặt, Thái hoàng Thái hậu Quách Thị đã đích thân ra mặt. Với uy vọng tối cao, bà đã đưa ra chiếu thư cáo dụ thiên hạ: Lập một người cháu khác của bà là Lý Ngang, cũng tức là em trai của Kính Tông đăng cơ đế vị, trở thành Đường Văn Tông.
Âm mưu của đám hoạn quan đã bị dập tắt, cục diện chính trị bình ổn trở lại, vương triều nhà Đường tạm thời vượt qua nguy nan và kéo dài tiếp tục, thậm chí còn có dấu hiệu phục hưng.
Dạy dỗ cháu trai trở thành hoàng đế hiền minh
Thời Văn Tông trị vì, ông đã nghĩ đến việc kiềm chế và diệt trừ thế lực của bọn hoạn quan. Nhưng không thể thắng được thế lực hắc ám hùng mạnh, cuối cùng bị bọn hoạn quan quản thúc và chết trong tiêu trầm. Em trai của hoàng đế Đường Văn Tông là Đường Vũ Tông lên ngôi.
Vũ Tông tính tình ham mê săn bắn và vui chơi. Một ngày, Vũ Tông hỏi Thái hậu về cách trị nước: “Làm thế nào có thể trở thành một vị hoàng đế hiền minh?”.
Thái hậu trả lời: “Nghe lời can gián của quần thần, đừng từ chối nghe lời trực ngôn, đừng ưa thích nghe lời sàm ngôn. Xem trung lương hiền sĩ là tâm phúc. Các bậc hoàng đế hiền minh thường làm như vậy”.
Vũ Tông nghe lời của bà, sau khi hồi cung đã xem xét cẩn thận tấu chương của quần thần, từ đó cũng ít săn bắn vui chơi, bắt đầu chú tâm hơn việc triều chính, chính sự nhà Đường từ đó dần dần khởi sắc.
Quách thái hậu được thăng lên làm thái hoàng thái hậu. (Ảnh minh họa)
Về già sầu muộn, danh tiếng lưu sử sách
Vũ Tông mất sau 5 năm làm hoàng đế. Theo trình tự thừa kế, ngôi vị hoàng đế rơi vào tay của Quang vương Lý Di, tức Đường Tuyên Tông – con trai thứ 13 của Đường Hiến Tông.
Mẹ ruột của Tuyên Tông, Trịnh Thị, trước đó từng là nô tì hầu hạ Quách hậu, và giữa hai người có mối hiềm khích. Đường Tuyên Tông đối đãi với Quách hậu khá tệ bạc. Quách hậu từ địa vị tôn quý tột đỉnh trong suốt mấy triều đại nay đột nhiên rơi xuống đáy vực, trong lòng không khỏi u uất sầu não, đến mức một ngày muốn nhảy lầu tự vẫn nhưng được ngăn lại kịp thời.
Đường Tuyên Tông nghe đến việc này thì rất không vui. Nửa đêm hôm đó, Thái hậu đột ngột băng hà. Bà được truy tôn thụy hiệu là Ý An hoàng hậu.
Hoàng hậu Ý An là người phụ nữ duy nhất trong lịch sử trải qua 8 đời hoàng đế, 5 triều ở ngôi thái hậu. Bà đã được hưởng vinh hoa phú quý tột bậc, hoàng đế đều phải hành lễ với bà; bà đã trải qua bao hỗn loạn trong triều đình cùng với sinh ly tử biệt; bà đã chứng kiến sự hoán đổi liên tục của hoàng vị và đã có thể dễ dàng có được nó. Tuy nhiên, bà luôn vững vàng ở hậu cung và phò trợ đắc lực cho các hoàng đế, vì vậy những vị hoàng đế này vô cùng kính trọng bà.
Tuy rằng bà cuối đời sầu muộn, nhưng không xóa nhòa tiếng thơm mà hậu thế dành cho bà. Theo đánh giá của sử sách, công lao và những đóng góp của bà cho triều đại nhà Đường sánh ngang với ông nội của bà là Quách Tử Nghi.
