“Lươn trông trăng” là gì? Thực hư về loài lươn bị xem là cấm kỵ trong dân gian
Dân gian từng lưu truyền truyền thuyết về một loại lươn kỳ lạ mang tên “lươn trông trăng”. Đây là loài lươn được cho là to lớn hơn hẳn so với lươn đồng thông thường, và đặc biệt gây chú ý bởi hai đặc điểm nổi bật.
Thứ nhất, chúng bị cho là có thói quen ăn xác động vật chết, chẳng hạn như chó mèo bị vứt ngoài đồng. Thứ hai, loài lươn này thường xuất hiện vào đêm trăng tròn, khi ánh trăng soi sáng mặt nước, chúng được cho là ngẩng đầu lên “nhìn trăng”, nên còn được gọi là “lươn mặt trăng”.
Cũng chính vì những đặc tính này mà nhiều người xưa tin rằng “lươn trông trăng” mang độc tố nguy hiểm. Một số nơi còn truyền miệng rằng ăn phải loài lươn này có thể dẫn đến ngộ độc, thậm chí tử vong.
Ghi chép sớm nhất về “lươn trông trăng” xuất hiện từ thời nhà Minh (Trung Quốc), với một câu chuyện kể về một chàng trai xấu số tử vong sau khi ăn phải loại lươn này. Kể từ đó, hình ảnh “lươn trông trăng” dần đi vào tâm thức dân gian như một loại sinh vật nên tránh xa.
Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có bằng chứng khoa học nào xác thực về độc tính của loài lươn này. Thực tế, lươn đồng là món ăn quen thuộc ở nhiều vùng quê Việt Nam, trải dài từ Bắc vào Nam, và chưa từng ghi nhận trường hợp ngộ độc nghiêm trọng do ăn lươn.
Việc người bắt lươn quan sát thấy lươn ngẩng đầu khỏi mặt nước không hẳn là hiện tượng “trông trăng” huyền bí, mà có thể do nguồn nước ô nhiễm, thiếu oxy khiến lươn phải ngoi lên để thở.
Ngoài ra, lươn thường hoạt động vào ban đêm – đặc biệt là những đêm trăng sáng – nên dễ bị bắt gặp hơn, từ đó tạo nên những giai thoại dân gian.
Nhiều người lớn tuổi vẫn truyền miệng rằng “lươn càng to càng không ngon” – đôi khi gắn với sự dè dặt khi gặp những con lươn to bất thường. Nhưng rõ ràng, phần lớn những câu chuyện này chỉ mang tính truyền thuyết và chưa có cơ sở khoa học rõ ràng.
Vì sao không nên ăn “lươn trông trăng”?
Theo quan niệm dân gian, "lươn trông trăng" thường được cho là loài lươn ăn xác thối – điều này bắt nguồn từ tập tính ăn uống đặc trưng của loài lươn đồng.
Lươn là loài ăn thịt với bản tính khá hung dữ, khẩu phần ăn của chúng rất đa dạng: từ cá nhỏ, tôm, ếch, chim non cho đến cả rắn. Trong điều kiện khan hiếm thức ăn, lươn có thể ăn cả xác động vật chết như chó hoặc mèo. Những con lươn càng to thường càng có xu hướng tiêu thụ các loại thức ăn này nhiều hơn. Vì thế, người xưa tin rằng chúng có thể chứa nhiều vi khuẩn, ký sinh trùng và không đảm bảo an toàn thực phẩm.
Ngoài ra, lươn càng lớn cũng được cho là có mức độ độc tố cao hơn. Mặc dù độc tố của lươn chủ yếu nằm trong máu chứ không phải trong thịt, nhưng việc xử lý lươn lớn – đặc biệt là khâu làm sạch nội tạng và loại bỏ hoàn toàn máu – đòi hỏi kỹ thuật cao và nấu rất kỹ. Nếu sơ suất, nguy cơ ngộ độc vẫn có thể xảy ra, đặc biệt với những người có hệ tiêu hóa yếu hoặc trẻ nhỏ.
Tóm lại, dù chưa có bằng chứng khoa học khẳng định sự độc hại của "lươn trông trăng", nhưng xét về mặt an toàn thực phẩm, việc tiêu thụ những con lươn lớn, có nguồn gốc không rõ ràng vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe.
