Loại rau này có tên gọi là lạc tiên. Loài cây này thuộc dạng dây leo mọc hoang ven hàng rào, bờ bụi, thường bị người ta lãng quên. Vậy mà nay, thứ rau dại dân dã ấy lại được săn đón trong các nhà hàng, quán ăn đặc sản, trở thành nguyên liệu “vàng” trong thực đơn của những người mê ẩm thực đồng quê. Rau lạc tiên không chỉ mang hương vị đặc trưng mà còn chứa nhiều giá trị dinh dưỡng, dược tính quý, khiến người ta thêm trân trọng loài rau mọc hoang ngày nào.
1. Lạc tiên là rau gì?
Lạc tiên (tên khoa học: Passiflora foetida), còn được gọi bằng nhiều tên dân gian như dây nhãn lồng, dây chùm bao, dây lồng đèn... Đây là loài dây leo sống khỏe, thường mọc hoang ở vùng đồng bằng, đồi núi thấp, bờ rào ở khắp các tỉnh miền Bắc, Trung, Tây Nguyên và Nam Bộ. Đặc điểm dễ nhận biết của lạc tiên là thân mềm, có tua cuốn, lá hình chân vịt, mặt dưới có lớp lông mịn. Quả lạc tiên tròn, khi chín có màu vàng cam, bên trong chứa nhiều hạt nhỏ phủ lớp màng trắng vị chua ngọt dễ chịu.
Toàn quả có lớp màng bao có lông. Trong dân gian, người ta dùng đọt non, lá non của lạc tiên làm rau ăn sống, luộc, hoặc xào. Tuy là rau dại nhưng lạc tiên lại có vị ngọt dịu, hơi đắng nhẹ, hậu thanh mát rất riêng biệt. Chính hương vị ấy đã giúp loài rau này bước chân vào mâm cơm đặc sản của người sành ăn.
2. Từ rau dại thành đặc sản đồng quê
Vài năm gần đây, xu hướng “tìm về món ăn quê” lên ngôi, người tiêu dùng bắt đầu chú trọng đến thực phẩm sạch, tự nhiên, ít hóa chất. Rau lạc tiên vì thế cũng được ưa chuộng trở lại. Từ một loại rau dại “leo hàng rào”, nay lạc tiên được bày bán tại các chợ đặc sản, siêu thị nông sản sạch với giá cao gấp nhiều lần so với rau thông thường.
Ở miền Tây hay các vùng cao Tây Nguyên, lạc tiên được dùng chế biến thành nhiều món ngon hấp dẫn như:
- Lạc tiên luộc chấm mắm kho quẹt: Món ăn đơn giản nhưng lạ miệng, kết hợp vị ngọt của rau và vị đậm đà của nước chấm.
- Lạc tiên xào tỏi: Thơm nồng mùi tỏi phi, rau giòn nhẹ và giữ được vị ngọt thanh.
- Canh lạc tiên nấu tôm: Mát lành, giải nhiệt hiệu quả trong những ngày nắng nóng.
- Gỏi lạc tiên trộn tai heo: Lạ miệng, giàu dinh dưỡng và kích thích vị giác.
Một số nhà hàng cao cấp thậm chí còn đưa rau lạc tiên vào thực đơn như một món đặc sản mang đậm hồn quê, phục vụ cho du khách nước ngoài yêu thích trải nghiệm ẩm thực bản địa.
3. Công dụng tuyệt vời của rau lạc tiên
Không chỉ ngon miệng, rau lạc tiên còn được xem là dược liệu quý trong Đông y. Theo y học cổ truyền, lạc tiên có vị ngọt nhạt, tính mát, tác dụng an thần, giảm căng thẳng, hỗ trợ trị mất ngủ, suy nhược thần kinh. Ngoài ra, lạc tiên còn giúp thanh nhiệt, tiêu viêm, hỗ trợ điều hòa huyết áp.
Trong các bài thuốc dân gian, người ta thường dùng lá và ngọn lạc tiên phơi khô, sắc uống thay trà giúp dễ ngủ, ngủ sâu giấc hơn. Một số nghiên cứu hiện đại cũng chỉ ra lạc tiên chứa các hoạt chất chống oxy hóa, giúp giảm lo âu, chống viêm và cải thiện chức năng não bộ.
Quả lạc tiên chín vàng thơm như chanh leo vừa giúp thanh nhiệt vừa giúp an thần.
Tuy nhiên, cần lưu ý sử dụng đúng liều lượng và tránh lạm dụng. Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng lạc tiên như một loại thảo dược.
4. Trồng rau lạc tiên – dễ như chơi
Lạc tiên là loại rau rất dễ trồng, không kén đất, có thể gieo hạt hoặc trồng bằng nhánh. Chỉ cần có giàn leo hoặc hàng rào, cây sẽ phát triển mạnh, xanh tốt quanh năm. Đặc biệt, rau này ít sâu bệnh, không cần dùng thuốc bảo vệ thực vật nên rất an toàn cho sức khỏe.
Ngày nay, nhiều gia đình ở thành phố cũng tận dụng khoảng sân thượng, ban công để trồng lạc tiên trong chậu vừa làm rau ăn, vừa tạo bóng mát, lại góp phần thanh lọc không khí. Mỗi tuần có thể thu hoạch vài lần, vừa tiết kiệm chi phí vừa đảm bảo rau sạch.
Rau lạc tiên cũng như nhiều rau dại khác minh chứng rõ nét cho sự hồi sinh của những giá trị tưởng chừng bị lãng quên. Từ loại rau dại mọc hoang, không ai đoái hoài, nay đã được nâng tầm trở thành đặc sản trong bữa ăn hiện đại. Hương vị ngọt thanh, công dụng tốt cho sức khỏe, lại dễ trồng – tất cả đã biến lạc tiên trở thành món quà quý từ thiên nhiên dành cho con người.
