Dưa hấu, dưa vàng, dưa lê là loại trái cây quen thuộc, phổ biến trong đời sống hằng ngày của người Việt. Đặc biệt dưa hấu bới lớp vỏ xanh cứng, ruột đỏ mọng nước và hạt đen, dưa hấu không chỉ ngon ngọt mà còn mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe. Dưa vàng cũng tương tự. Từ vỏ, cùi đến hạt, mọi bộ phận của quả dưa đều có thể sử dụng: ruột giải khát mát lành, vỏ giúp thanh nhiệt, giải độc, còn hạt thì là món ăn vặt bổ dưỡng.
Đặc điểm sinh trưởng của dưa hấu, dưa vàng, dưa lê
Dưa hấu, dưa vàng, dưa lê thường là loại cây thân bò, lan trên mặt đất trong suốt quá trình phát triển. Cây phù hợp với điều kiện khí hậu ở cả ba miền nên được trồng rộng rãi trên khắp cả nước. Nhờ đó, giá bán dưa, nhất là dưa hấu thường khá rẻ, dễ tiếp cận so với nhiều loại trái cây khác.
Quá trình sinh trưởng của các loại dưa hấu, dưa vàng, dưa lê khá đặc biệt. Từ khi đậu quả đến lúc thu hoạch, quả luôn nằm trực tiếp trên mặt đất. Đây cũng là điểm khiến loại quả này trở thành chủ đề tranh cãi khi nói đến việc có nên thắp hương bằng dưa hấu hay không.
Vì sao nhiều người kiêng thắp hương dưa hấu, dưa vàng, dưa lê?
Việc chọn hoa quả dâng cúng tổ tiên, thần linh không chỉ là thể hiện lòng thành kính mà còn cần đảm bảo yếu tố thanh sạch, tinh khiết. Bàn thờ được coi là nơi linh thiêng, đòi hỏi những lễ vật được chọn lựa kỹ càng để không làm ảnh hưởng đến trường khí trong không gian thờ tự.
Tuy nhiên, một số người cho rằng các loại dưa hấu dưa vàng dưa lê không phù hợp để đặt lên bàn thờ bởi những lý do sau:
- Quả bò sát mặt đất: Trong suốt quá trình phát triển, quả dưa thường nằm sát mặt đất – nơi bị cho là dễ nhiễm “tà khí”, hấp thụ nhiều uế tạp từ môi trường xung quanh, đặc biệt là từ phân bón, côn trùng hoặc sự tiếp xúc với các yếu tố không sạch sẽ.
- Khâu bảo quản và buôn bán: Khi được thu hoạch và vận chuyển ra chợ, dưa thường được “đổ đống”, đặt trên nền đất, vỉa hè hoặc tấm bạt trải ngoài trời – điều này làm dấy lên mối lo ngại về độ thanh tịnh khi đem thắp hương.
- Quan niệm tâm linh: Một số quan điểm cho rằng chỉ nên chọn những loại quả mọc trên cành cao, không tiếp xúc với mặt đất để dâng cúng – ví dụ như chuối, cam, mãng cầu, na, xoài, lựu... Những loại quả này được cho là mang tính dương, sạch sẽ và thanh khiết hơn.
Từ những quan niệm trên, nhiều gia đình quyết định kiêng đặt dưa hấu dưa lê, dưa vàng lên bàn thờ, nhất là vào dịp Tết, rằm hoặc mùng một – thời điểm cúng lễ mang tính tâm linh sâu sắc.
Tuy nhiên, cũng có nơi vẫn thắp hương dưa hấu
Dù nhiều người kiêng cữ, nhưng vẫn có không ít gia đình vẫn dùng dưa hấu, dưa vàng, dưa lê để dâng cúng, đặc biệt vào dịp Tết cổ truyền. Theo quan niệm phong thủy, từ “dưa” gần âm với từ “dư”, mang ý nghĩa dư dả, no đủ, tượng trưng cho tài lộc, phúc thọ viên mãn. Đó là lý do mà dưa hấu vẫn hiện diện trong nhiều mâm ngũ quả ở một số vùng miền.
Những lưu ý khi trưng bày dưa hấu trên bàn thờ
Nếu bạn vẫn muốn sử dụng dưa hấu, dưa vàng, dưa lê để thắp hương, hãy lưu ý một vài điểm sau để đảm bảo sự trang trọng và an toàn:
- Chọn quả vừa phải: Nên chọn những quả dưa có kích thước phù hợp với không gian bàn thờ. Với bàn thờ treo cao, tránh chọn quả quá to hoặc nặng vì dễ gây mất cân bằng hoặc rơi vỡ.
- Vệ sinh sạch sẽ: Trước khi đặt lên bàn thờ, hãy lau rửa sạch lớp vỏ ngoài của quả dưa để loại bỏ bụi bẩn và vi khuẩn, đảm bảo tính sạch sẽ, tôn nghiêm.
- Không để quá lâu: Dưa có nhiều nước nên dễ bị hư hỏng, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nóng. Dù vỏ ngoài trông còn tươi nhưng ruột bên trong có thể đã bị hỏng nếu để quá lâu trên bàn thờ.
- Chọn quả ngon: Dưa hấu dưa vàng ngon thường có vỏ cứng, phần đầu núm nhỏ, vỏ xanh đậm đều màu – đây là những đặc điểm giúp chọn được quả dưa ngọt, mọng nước và tươi lâu hơn.
Dưa hấu, dưa vàng là loại quả bổ dưỡng, được yêu thích rộng rãi nhờ vị ngọt thanh, giải nhiệt hiệu quả. Tuy nhiên, trong vấn đề thờ cúng, mỗi gia đình nên cân nhắc theo quan niệm tâm linh, không gian bàn thờ và truyền thống của địa phương để đưa ra lựa chọn phù hợp. Dù chọn dâng cúng hay không, điều quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành kính của gia chủ đối với tổ tiên.
*Thông tin tham khảo chiêm nghiệm
