Tỉa chân nhang trước hay sau khi cúng ông Công ông Táo?
Người Việt quan niệm, bát hương là cầu nối thể hiện tấm lòng, sự tưởng nhớ của con cháu với các vị thần linh và gia tiên.
Chính vì thế, các gia chủ thường rất chăm chút cho bát hương của gia đình.
Mỗi năm, các gia đình sẽ tiến hành lau dọn bàn thờ, lau chùi đồ thờ cúng và tỉa chân nhang vào dịp ngày 23 tháng Chạp (tức ngày ông Công ông Táo).
Hiện nay, có rất nhiều quan điểm xoay quanh vấn đề nên tỉa chân nhang trước hay sau khi cúng ông Công ông Táo.
Đại đa số thì cho rằng, nên dọn bát hương, tỉa chân nhang sau ngày 23 tháng Chạp. Số khác lại cho rằng sang tháng Chạp là gia chủ có thể tiến hành tỉa chân nhang, sau rằm tháng Chạp là tốt nhất.
Tính tới thời điểm hiện tại, chưa có bất cứ nghiên cứu nào khẳng định tỉa chân nhang trước hay sau ngày ông Công ông Táo là đúng. Tuy nhiên, phần lớn các gia đình đều tiến hành tỉa chân nhang, lau dọn bàn thờ sau ngày ông Công ông Táo.
Bao sái ban thờ, tỉa chân hương cần làm những việc như sau:
Chọn người
Ai cũng có thể bao sái ban thờ. Nhưng nếu trong nhà chọn được người chỉn chu, có tâm trong công việc thờ cúng thì rất tốt, bởi ban thờ tổ tiên là nơi linh thiêng, việc bao sái ban thờ, tỉa chân hương cần làm tỉ mỉ, sạch sẽ và thành kính.
Trước khi bao sái, người được chọn nên tắm rửa sạch sẽ rồi hãy bắt đầu công việc.
Cần giã vài củ gừng, ngâm với rượu trắng trước (nên ngâm nhiều một chút để bao sái đồ thờ cúng, thừa thì dùng chữa cảm lạnh nên không sợ lãng phí).
Xin phép
Trước khi bao sái ban thờ sắm đĩa hoa quả tươi đặt lên thắp hương, xin phép quan thần linh và gia tiên biết việc thời gian bao sái ban thờ, mời tổ tiên và thần linh tạm lánh để con cháu thực hiện công việc (nhiều gia chủ tiến hành việc này từ hôm trước).
Chuẩn bị một chiếc bàn bên trên trải vải đỏ, hoặc giấy đỏ để đặt bài vị. Nếu bàn thờ có đặt chung bài vị gia tiên với các thần thì phải để ra hai chỗ khác nhau để tránh bị lẫn lộn. Đợi hương tàn hãy bắt đầu công việc.
Lau rửa bài vị của tổ tiên thì phải dùng rượu - gừng, hoặc nước ấm, không được dùng nước lạnh. Nếu có bài vị của phật, thánh thì lau trước, sau đó đổ nước cũ, thay nước mới để lau bài vị của tổ tiên.
Lau sạch ban thờ bằng nước sạch, rồi lau lại bằng rượu gừng, nước thơm.
Bao sái ban thờ nên làm vào cuối tháng, trước khi làm lễ cúng Táo quân chầu trời.
Bao sái bát hương
Với bát hương, nếu tro đầy thì dùng thìa nhỏ xúc từng thìa tro đổ bớt ra ngoài. Rồi lau bát hương bẳng cách giữ cố định bát hương, lấy khăn ẩm nhúng rượu pha gừng đã giã nhỏ, hoặc nước thơm để lau cho sạch.
Quá trình lau bát hương nếu có xê dịch chút ít thì gia chủ không nên quá lo sợ, mà hãy cứ bình tĩnh làm. Nhưng không nên bê bát hương đã được an vị ra chỗ khác để bao sái ban thờ.
Sau khi bao sái sạch sẽ hãy bày lại bài vị phật, thần, gia tiên như cũ.
Nhân dịp cuối năm, nếu muốn thay bát hương, tôn bát hương, bốc lại bát hương thì dịp cuối năm này nên làm luôn. Nếu không biết lễ, cần nhờ người hiểu biết về tâm linh làm lễ. Nếu muốn mua bát hương mới, cần sắm bát hương phù hợp với kích cỡ ban thờ, và bát hương quan thần linh nên to nhất.
Thời điểm này nông dân mới thu hoạch lúa nếp nên có nhiều rơm nếp. Nên dùng rơm nếp đốt để lấy tro nếp dùng cho bát hương mới. Khi đổ tro vào bát hương không nên lắc, hay nén chặt, mà đổ tự nhiên.
Tôn bát hương, thay bát hương, bốc bát hương xong thì dùng cành tre (cành hoa đã rửa sạch) nhúng vào rượu gừng rồi vẩy vào bát hương (theo dân gian là để tẩy uế cho bát hương thanh sạch).
Tỉa chân hương
Trong việc bao sái ban thờ thì việc tỉa chân hương là quan trọng nhất, cần được thực hiện hết sức cẩn trọng và thành kính.
Có người cứ để bát hương đầy chặt chân hương với quan niệm như thế mới mang lại tài lộc cho gia chủ. Nhưng nhiều người lại bao sái sạch sẽ, rút sạch chân hương, với quan niệm bát hương quang đãng sẽ không “che mắt” thần linh, gia tiên, mới phù hộ được cho con cháu.
Nhưng các chuyên gia tâm linh cho rằng, nhiều nhà thắp hương hàng ngày nên bát hương nhanh đầy, việc tỉa chân hương có thể làm hàng tháng để giữ mỹ quan giúp bát hương, ban thờ sạch sẽ, sáng sủa.
Việc tỉa chân hương cuối năm đón Tết thích hợp nhất là sau lễ Táo Quân chầu trời, bởi các cụ xưa cho rằng lúc đó các Táo đi vắng cần tranh thủ bao sái ban thờ, bát hương.
Sau khi thắp hương xin phép, sẽ tỉa từng chân hương một, cho đến khi còn lại một vài chân hương đẹp nhất, thường để lại số lẻ: 3, 5, 7, 9.
Số chân hương đã tỉa sẽ được đốt trong lò hóa vàng, tro đem đổ xuống sông, hoặc vùi vào gốc cây (nên chọn cây to khỏe hãy vùi, bởi các cây non rất dễ bị chết).
Bao sái ban thờ xong, tỉa chân hương xong cần thắp hương cẩn báo mời quan thần linh và gia tiên trở về.
Việc bao sái ban thờ, tỉa chân hương hay được các gia đình thường được làm vào cuối năm, và nếu thấy cần thiết thì làm vào cuối tháng, trước ngày gia đình có giỗ chạp…
Lưu ý:
Gia chủ phải đặt bát hương ở nơi sạch sẽ.
- Trước khi bao sái ban thờ cần khấn xin phép được di chuyển đồ thờ cúng (bình hoa, chén nước, đỉnh đồng, đèn…). Riêng bát hương đã an vị thì không nên xê dịch.
- Quá trình tỉa chân hương, bao sái ban thờ nên tuyệt đối giữ sự yên tĩnh cho bát hương, không được làm xê dịch, di chuyển.
- Với đồ thờ cúng không dùng đến (bán hương, tro hóa chân hương, vàng mã thờ cúng…) cần thả xuống sông suối, tránh vứt nơi uế tạp.
