Dưới đây là những việc các gia đình phải làm sau khi tiễn táo quân chầu trời
1. Dọn dẹp, tẩy uế ban thờ (còn gọi là bao sái)
Do tin rằng, những ngày này thần linh đi vắng nên đây là dịp để các gia đình dọn dẹp ban thờ sau một năm, cũng là chuẩn bị ban thờ Tết.
Thông thường, trong lễ tiễn Táo quân, chủ nhà cũng xin phép việc sửa sang bàn thờ đón Tết. Một số gia đình cẩn thận hơn, ngoài lễ tiễn Táo quân, khi dọn dẹp ban thờ lại thắp hương với hoa quả, nhang đèn để xin phép thần linh.
Việc đầu tiên, cần chọn người trong gia đình có tính tỉ mỉ, cẩn thận, thường là người chủ sự gia đình hạ bát hương xuống để làm công việc bao sái ban thờ. Khi hạ bát hương, cần để bát hương ở nơi sạch sẽ, tránh bị va chạm, cẩn thận hơn trải hoặc phủ vải đỏ cho bát hương khi bao sái.
Dọn bàn thờ cuối năm là truyền thống của người Việt
Sau khi lau rửa sạch sẽ, người ta sẽ đem bài vị thần Phật và tổ tiên đặt lại chỗ cũ và công đoạn này cũng rất phức tạp. Trước hết phải chuẩn bị một chiếc lò nhỏ trong có đốt than hoa, đặt dưới bàn thờ khoảng 15 phút, sau đó đốt bảy tờ tiền vàng làm dấu hơ ở bốn hướng trên dưới trái phải, ý là dùng lửa để khai quang, làm sạch, tiền vàng chưa cháy hết thì bỏ vào lò than hoa.
2. Tỉa chân hương (nhang) và thay tro bát hương nếu cần thiết
Trong một năm, trải qua các ngày rằm, mùng một và các kì giỗ, chân hương của bát hương sẽ rất nhiều. Lúc này, có thể tỉa từng chân hương, và để lại số chân hương lẻ như 3, 5, 7, 9 (theo số âm). Số chân hương còn thừa sẽ mang hóa (đốt) sau khi làm lễ.
Có thể thay tro mới trong bát hương. Một số gia đình cầu kì, sẽ mua rơm nếp về đốt, thay thế tro cũ trong bát hương. Đơn giản hơn, có thể mua tro bán sẵn ở các cửa hàng bán đồ thờ cúng. Cần lưu ý giữ nguyên phần cốt của bát hương (thường là đá quý, kim loại quý…) để lại trong bát hương trong quá trình thay tro. Số tro thừa sẽ được mang rắc ở sông, hồ có nguồn nước lưu thông.
Có một số trường hợp bát hương, ban thờ không còn phù hợp với điều kiện gia đình (gia chủ muốn ban thờ khang trang hơn), các gia đình có thể thay thế.
Đối với bát hương, cần lưu ý giữ lại phần cốt bát hương và chân nhang cũ. Bát hương, ban thờ cũ có thể mang hóa.
Tuy nhiên, việc mang bát hương thả ra sông, hồ cần lưu ý đến việc ảnh hưởng cảnh quan, môi trường. Đồng thời, tại các sông, hồ ô nhiễm, các gia đình không nên mang bát hương, ban thờ cũ ra đó để thả.
Đốt tiếp bảy tờ tiền vàng làm sạch vị trí muốn đặt tượng/bài vị thần Phật và bát hương sau đó mới đặt các đồ vật vào vị trí cố định. Sau khi đặt xong thì đốt 12 que hương cắm theo thứ tự hướng thời gian:
- Que thứ nhất cắm ở vị trí 1h, khi cắm thì đọc “niên niên thị hảo niên”, tức mỗi năm đều là năm tốt
- Que thứ hai cắm ở vị trí 2h, khi cắm đọc “nguyệt nguyệt thị hảo nguyệt”, tức mỗi tháng đều là tháng tốt
- Cây thứ ba cắm ở vị trí 3h, khi cắm đọc “nhật nhật thị hảo nhật”, tức mỗi ngày đều là ngày tốt
- Cây thứ tư cắm ở vị trí 4h, khi cắm đọc “thời thời vị hảo thời”, tức mỗi giờ đều là giờ tốt
Cứ tuần tự như vậy cho đến thời điểm vị trí 12h. Các vị trí bài vị, bát hương của tổ tiên và bà tổ cô cũng làm như vậy.
3. Làm lễ mời an vị Táo quân vào ngày cuối năm và cúng Tất Niên
Lúc này, ban thờ đã sạch sẽ, khang trang để chào đón Thần linh, các gia đình cần làm lễ an vị Táo quân, an vị Thần linh. Thông thường, lễ cúng này được làm vào trưa ngày 30 Tết. Tuy nhiên, các gia đình về quê, đi xa trong ngày này có thể cúng sớm hơn. Có thể cúng lễ Tất niên gộp vào lễ thỉnh an vị Táo quân vào buổi trưa hoặc chiều ngày 30 Tết.
Mâm lễ cúng tất niên thường gồm: Mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét)... Cỗ mặn hoặc chay với đầy đủ các món ăn ngày Tết, được chế biến thơm ngon tinh khiết, bày biện đầy đặn, trang nghiêm.
Bữa cơm tất niên làm thịnh soạn hơn ngày thường. Trong bữa cơm tất niên, tất cả mọi thành viên trong gia đình đều phải có mặt đông đủ, người ta nói nhiều chuyện vui vẻ đã qua, động viên nhau cố gắng, tạo nên một không khí gia đình đầm ấm trong những ngày se se lạnh.
Làm lễ tất niên gia đình xum họp chia tay năm cũ
4. Trang hoàng lại nhà cửa
Nhà cửa sạch đẹp dể đón sinh khí từ đất trời
Người xưa tin rằng cuối năm lau chùi, dọn dẹp đồ đạc, thải bỏ đồ vật không cần thiết là cách để xua đuổi tà khí trong nhà, mang đến cho không gian sống, nhất là khu vực bếp núc – nơi gia đình thường xuyên sinh hoạt, quây quần – một nguồn sinh khí mới. Lưu ý 11 giờ trưa ngày tất niên nên đốt 3 ngọn nến trước ba vị thần Phúc, Lộc, Thọ và các vật phẩm phong thủy khác trong nhà nếu có.
5. Mở cửa, bật đèn đón sinh khí từ đất trời
Đêm 30 Tết, tất cả cửa chính và các cửa nhà phải được mở trước giao thừa, đèn nến bật càng nhiều càng tốt, để cả nhà tràn ngập ánh sáng, đón nguồn sinh khí linh thiêng từ đất trời, mang lại sức sống và may mắn cho cả gia đình. Khi thời khắc giao thừa đến, con cái sẽ chúc bố mẹ những lời chúc tốt đẹp, cùng nhau lên chùa hái lộc đầu năm. Ở nhiều nơi, những ai làm ăn đều chọn đêm giao thừa để xuất hành với mong ước mọi chuyện sẽ gặp nhiều thuận lợi trong năm mới.
*Thông tin trong bài chỉ mang tính tham khảo
