Tại khu vực duyên hải Nam Trung Bộ, cây chè dây - một loại dược liệu quý giá, đã trở thành đặc sản được rất nhiều người yêu thích nhờ vào những lợi ích về sức khỏe mà nó mang lại. Từ một cây dại mọc hoang trong rừng, hiện nay, cây chè dây đã được trồng phổ biến ở nhiều tỉnh thành như Đà Nẵng, Quảng Nam và Quảng Ngãi. Đặc biệt, đối với đồng bào Cơ Tu tại khu vực này, chè dây đã mang lại một sự chuyển biến lớn trong cuộc sống của họ.
Cây chè dây có thân hình dây leo, lá nhỏ và thon, có dạng chân chim với các cạnh răng cưa. Nó có vị ngọt và đắng, với tính mát, được người dân tộc miền núi sử dụng như một bài thuốc tự nhiên để điều trị nhiều loại bệnh liên quan đến dạ dày, đường ruột, cảm cúm, đau dạ dày và đau nhức. Hơn nữa, chè dây còn có tác dụng an thần, giúp cải thiện giấc ngủ và chữa trị các vết loét, đồng thời kháng khuẩn hiệu quả.
Loài chè dây có thể nói là một trong những loại cây dễ trồng nhất, với yêu cầu chỉ đơn giản là được đảm bảo đủ nước và ánh sáng. Chè dây phát triển mạnh mẽ và mang lại năng suất cao, đặc biệt là trong mùa mưa ẩm, lúc ra chồi và sinh trưởng. Đặc biệt, loại cây này có khả năng tái sinh chồi tốt ngay cả khi bị cắt cành.
Tại tỉnh Quảng Nam, vào một thời điểm nhất định, chè dây đã trở thành hàng hiếm trên thị trường do người dân tìm kiếm và sử dụng một cách ồ ạt. Để đáp ứng nhu cầu đó, tỉnh đã triển khai các dự án nhằm bảo tồn và phát triển chè dây.
Tại tỉnh Quảng Nam, vào một thời điểm nhất định, chè dây đã trở thành hàng hiếm trên thị trường do người dân tìm kiếm và sử dụng một cách ồ ạt
Nhận thức được giá trị dinh dưỡng cũng như kinh tế của cây chè dây, ông Phạm Quốc Phòng, một cư dân tại huyện Đông Giang, đã bắt đầu trồng loại cây này từ năm 2016 và đã gặt hái được nhiều thành công. Là người tiên phong trong khu vực, ông Phong đã thử nghiệm trồng trên diện tích 0,5ha. Ông chia sẻ: "Việc đầu tiên là trồng để gia đình và người thân có thêm thức uống tốt cho sức khỏe, còn việc bán ra sao thì tính sau."
Vận may đã đến với ông khi chè dây cho năng suất cao, thu hút nhiều thương lái đến thu mua với giá cả tốt, tạo ra nguồn thu nhập ổn định. Vườn chè của ông mỗi năm đạt sản lượng từ 15-20 tấn, mang lại doanh thu từ 170-180 triệu đồng, sau khi trừ chi phí, ông có thể bỏ túi khoảng 100-120 triệu đồng mỗi năm chỉ từ việc trồng chè dây.
Theo ông Phòng, cây chè dây có màu sắc xanh vàng đặc trưng, và người dân thường tiến hành thu hoạch bằng cách cắt tỉa nhiều lần trong năm. Thời gian từ khi gieo hạt cho đến lúc thu hoạch thường kéo dài từ 6 đến 8 tháng, và sau đó, người dân có thể thu hoạch từ 4 đến 5 lần mỗi tháng. Loại cây này không chỉ cho năng suất cao mà còn có tuổi thọ bền bỉ, có thể lên đến 7 đến 10 năm.
Loại cây này không chỉ cho năng suất cao mà còn có tuổi thọ bền bỉ, có thể lên đến 7 đến 10 năm
Thầy giáo Lê Anh Tú, với nhiều năm kinh nghiệm giảng dạy, trong một lần tình cờ được thưởng thức trà chè dây, đã không khỏi mê mẩn và ấn tượng với đặc sản của đồng bào Cơ Tu. Với tình yêu và đam mê, anh quyết định chọn vùng đất huyện Hòa Vang (TP. Đà Nẵng) để bắt tay vào việc canh tác loại cây này.
Năm 2015, anh đã có bước đầu thử nghiệm trong lĩnh vực nông nghiệp khi trồng hơn 50 bầu ươm chè dây trên diện tích hơn 100m2, nhưng không may đã gặp thất bại. Nhận thức được mình còn thiếu kinh nghiệm, anh không ngần ngại học hỏi từ những người đi trước, đặc biệt là từ những lão nông đã thành công trong việc trồng chè dây.
Thông qua việc tiếp thu kiến thức và rút ra kinh nghiệm từ điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của địa phương, anh Tú đã đạt được nhiều thành công với vườn chè dây của mình.
Là một loài cây thân leo, chè dây cần có sự hỗ trợ để phát triển. Vì vậy, anh đã tạo dựng dàn treo và lắp đặt khung lưới để đảm bảo môi trường phát triển tốt nhất. Anh Tú đã đầu tư xây dựng hàng trăm trụ bê tông và thiết kế giàn lưới thép chắc chắn, tạo điều kiện thuận lợi cho cây chè leo lên và phát triển. Đặc biệt, anh cũng thiết kế một hệ thống dẫn nước suối từ nguồn về vườn và lắp đặt hệ thống phun sương tự động, giúp chủ động trong việc cung cấp nước tưới cho cây.
Là một loài cây thân leo, chè dây cần có sự hỗ trợ để phát triển
Vườn chè dây của anh hiện đã phát triển một cách ổn định và đạt sản lượng cao. Chè dây nổi bật với khả năng tái sinh chồi mạnh mẽ sau khi cắt, vì vậy anh thực hiện thu hoạch sau mỗi 45 ngày. Sau khi thu hoạch, quy trình sao chè được bắt đầu, cứ khoảng 16kg chè tươi sẽ cho ra khoảng 4kg chè khô. Tiếp theo là công đoạn ủ chè trong khoảng 12 tiếng, và sau đó phơi khô trong khoảng 3 nắng để chuẩn bị cho việc đóng gói và xuất ra thị trường. Mỗi năm, vườn mang lại khoảng 12 tạ chè dây khô, với giá bán gần 180.000 đồng/kg, cho anh lợi nhuận khoảng 150 triệu đồng sau khi trừ đi chi phí.
Theo chia sẻ từ anh Tú, sự ưa chuộng của khách hàng trong nước cũng như quốc tế dành cho loại chè này đến từ những đặc tính dược liệu của nó, giúp điều trị bệnh dạ dày và cải thiện giấc ngủ. Anh cho biết, chỉ hái những phần lá và thân dây còn non để giữ được tính dược liệu cao nhất. Sau khi qua quy trình sao chè và phơi, bề mặt chè sẽ xuất hiện một lớp phấn trắng, thể hiện tính dược liệu vượt trội. Chính vì lý do đó, sản phẩm chè dây được rất nhiều người yêu thích.
Ngày nay, chè dây vẫn được coi là một đặc sản, có giá trị dược liệu cao và được chế biến thành trà tốt cho sức khỏe. Mặc dù giá thành tương đối cao, nhưng nhiều người vẫn sẵn lòng tìm kiếm và sở hữu sản phẩm này, tạo ra tín hiệu tích cực cho những nông dân chuyên canh tác chè dây.
