Ở nhiều vùng miền trên khắp Việt Nam, có rất nhiều loại cây quả mọc dại nhưng lại nổi bật với hương vị độc đáo, trở thành đặc sản địa phương. Một trong số đó chính là cây chùm bao.
Cây chùm bao, còn được biết đến với các tên gọi như cây lồng đèn hay cây lạc tiên, là một loại cây dây leo thường mọc dại ở những bãi đất hoang. Chúng có thể bò sát mặt đất hoặc leo lên bờ rào, bám vào các cây khác. Đặc điểm dễ nhận biết của cây chùm bao chính là thân và lá của nó đều phủ đầy lông, giúp phân biệt với các loại cây khác.
Cây chùm bao có nguồn gốc từ khu vực Nam Mỹ, Trung Mỹ và một số quốc gia gần vùng Caribe. Ở Việt Nam, cây này xuất hiện khắp cả ba miền. Đối với những người thuộc thế hệ 8X và 9X lớn lên ở miền quê, cây chùm bao đã trở nên rất quen thuộc. Trẻ em ở quê thường hái quả chùm bao để ăn sống, với vị ngọt thanh và giòn giòn. Trong những năm tháng khó khăn, khi quà vặt không phong phú như bây giờ, quả chùm bao đã trở thành món ăn vặt tuổi thơ khó quên của nhiều người.
Trong những năm tháng khó khăn, khi quà vặt không phong phú như bây giờ, quả chùm bao đã trở thành món ăn vặt tuổi thơ khó quên của nhiều người
Mùa quả chùm bao kéo dài từ tháng 5 đến tháng 7 hàng năm. Quả của cây có hình tròn và được bao bọc bởi một lớp lưới mỏng, nên được gọi là chùm bao.
Tại nhiều vùng quê, lá và đọt non của cây chùm bao được sử dụng như một loại rau dân dã, vừa sạch vừa thơm ngon. Người dân thường chế biến rau chùm bao thành các món như luộc, xào với tôm thịt hay nấu canh. Đặc biệt, rau này có thể ăn sống như các loại rau sống khác bằng cách tước vỏ.
Một điều thú vị về rau chùm bao là chứa chất saponin, khi gặp nước sẽ tạo ra hiện tượng sủi bọt độc đáo. Vì vậy, khi rửa rau, nhiều người thường nhầm tưởng rằng họ đang ngâm rau với xà phòng.
Một điều thú vị về rau chùm bao là chứa chất saponin, khi gặp nước sẽ tạo ra hiện tượng sủi bọt độc đáo
Trong những năm gần đây, rau chùm bao đã trở nên phổ biến tại các chợ quê và các cửa hàng rau sạch, với giá bán khoảng 60.000 đồng mỗi kilogram. Mùa sinh trưởng tốt nhất của loại rau này là vào cuối xuân và đầu hạ. Được thu hái hoàn toàn từ tự nhiên, rau chùm bao không chỉ đảm bảo độ sạch mà còn có hương vị độc đáo, khiến nhiều người dân thành phố ưa chuộng và tìm mua để làm phong phú thêm bữa ăn gia đình.
Anh Hồng, quê ở Hòa Bình, hồi tưởng: “Khi tôi còn nhỏ, cuộc sống khó khăn, thiếu thốn. Mỗi khi lên rừng, mẹ tôi thường tranh thủ hái rau chùm bao để bổ sung vào bữa ăn gia đình. Ngày nay, rau chùm bao trở nên hiếm hoi hơn và chỉ thỉnh thoảng mới thấy bán ở chợ quê. Mỗi lần về quê, tôi đều cố gắng tìm mua để mang lên thành phố xào cùng thịt bò.”
Trong những năm gần đây, rau chùm bao đã trở nên phổ biến tại các chợ quê và các cửa hàng rau sạch, với giá bán khoảng 60.000 đồng mỗi kilogram
Bên cạnh giá trị ẩm thực, các bộ phận của cây chùm bao, trừ phần rễ, đều có thể được sử dụng như dược liệu. Để làm thuốc, người ta hái cây chùm bao, rửa sạch, rồi sao vàng hạ thổ để tạo mùi thơm trước khi hãm trà hoặc sắc uống. Rau chùm bao có vị ngọt, hơi đắng, tính mát, có tác dụng tiêu viêm, lợi tiểu, an thần và thanh nhiệt.
