Tại các vùng quê Việt Nam, có nhiều loại cây quả mọc hoang dại trên khắp cánh đồng và ruộng vườn, không chỉ ăn được mà còn bổ dưỡng, cung cấp nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe. Trong số đó, cây bình bát dây đáng được nhắc đến.
Bình bát dây, hay còn gọi là mảnh bát, bát bát, dưa dại, là một loại cây dây leo có thân mảnh và dài. Ở nước ta, cây này phân bố rộng khắp từ Bắc vào Nam, thường mọc ở bờ bụi, leo trên hàng rào từ vùng đồng bằng đến miền núi cao. Theo người dân địa phương, bình bát dây rất dễ sống và có thể ra hoa kết quả suốt bốn mùa.
Bình bát dây, hay còn gọi là mảnh bát, bát bát, dưa dại, là một loại cây dây leo có thân mảnh và dài
Từ lâu, người dân miền Tây đã biết tận dụng dây bình bát non và lá để chế biến thành các món ăn ngon như nấu canh hoặc luộc chấm mắm tỏi. Món ăn dân dã này đặc biệt thú vị bởi khi nấu chín, lá và ngọn non vẫn giữ được độ giòn độc đáo cùng vị ngọt thanh lạ miệng. Lá bình bát có thể được nấu canh cùng hột vịt lộn, hoặc kết hợp với thịt băm, xương, tôm... Mỗi món canh đều tỏa ra mùi thơm và vị ngọt hấp dẫn, không thể nhầm lẫn với bất kỳ loại rau nào khác.
Anh Diên (ở Vĩnh Long) chia sẻ rằng, để chuẩn vị nhất, rau bình bát thường được nấu cùng hột vịt lộn, hoặc dùng trong món lẩu hột vịt lộn ăn kèm bún và nhúng rau bình bát. Khi nấu canh, trước tiên phi hành với dầu ăn cho đến khi vàng thơm, sau đó đổ ít nước đã đun sôi vào, nêm gia vị vừa ăn. Tiếp theo, cho trứng vịt lộn vào và đậy kín nắp để trứng chín, sau đó mới cho rau bình bát vào, đun lửa lớn cho vừa sôi là tắt bếp ngay để rau giữ được độ ngon. Sự kết hợp giữa bình bát và hột vịt lộn tạo nên hương vị thanh mát, bổ dưỡng, ăn mãi không ngán.
Rau bình bát thường được nấu cùng hột vịt lộn, hoặc dùng trong món lẩu hột vịt lộn ăn kèm bún và nhúng rau bình bát
Chị Thúy Hạnh (ở An Giang) chia sẻ: "Nhà tôi có một mảnh đất trống sau vườn, nơi cây bình bát mọc lên xanh tốt và phát triển rất nhanh, bò lan cả lên hàng rào gần đó. Vào những ngày hè, tôi thường nấu lá bình bát với đủ loại nguyên liệu như thịt, tôm, cua, cá... Mỗi món đều có vị ngon ngọt đặc trưng. Tuy nhiên, món canh cua đồng bình bát vẫn là món được các bà nội trợ miệt vườn miền Tây ưa chuộng nhất."
Chị Hạnh chia sẻ rằng, trái bình bát khi còn non có màu xanh tương tự như dưa leo, kích thước chỉ bằng ngón tay cái và có vị đắng. Nhiều người lầm tưởng cây bình bát dây là cây dại, và e ngại không dám ăn vì quả chín có màu đỏ rực. Tuy nhiên, thực tế đã chứng minh rằng loại quả này hoàn toàn không độc. Bạn có thể yên tâm, khi ăn có thể nuốt hoặc nhả hạt tùy thích. Khi chín, quả bình bát có vị ngọt ngon, mềm mịn, giống như thưởng thức một trái hồng chín mọng nước.
Nhiều người lầm tưởng cây bình bát dây là cây dại, và e ngại không dám ăn vì quả chín có màu đỏ rực
Ngày nay, nhiều người xa quê vẫn luôn hoài niệm về những bát canh bình bát dây đậm đà hương vị quê nhà. Người dân miền Tây thường chế biến món canh này để đãi khách từ xa hay những người sống ở thành phố. Mặc dù là món ăn dân dã, nhưng canh bình bát dây lại mang nét độc đáo hiếm có, mà không phải ai ở đô thị cũng có cơ hội thưởng thức hay biết đến.
Trong y học cổ truyền, rau bát được biết đến với vị ngọt mát, có nhiều công dụng như: làm mát phế, thanh nhiệt dạ dày, nhuận táo, sinh tân dịch, dưỡng âm và giải độc. Đặc biệt, người mắc bệnh tiểu đường có thể hái 100g lá non của dây bát, kết hợp với 50g thịt cua và gia vị vừa đủ để nấu canh. Thường xuyên ăn món canh này sẽ giúp giảm đáng kể lượng đường trong máu.
