Củ mã thầy – từ vùng đất ngập nước đến đặc sản giải nhiệt
Củ mã thầy là phần thân ngầm (củ) của loài thực vật thuộc họ cói, sống trong môi trường ngập nước. Từ lâu, loại củ này đã xuất hiện ở nhiều vùng quê Việt Nam như Cao Bằng, Bắc Kạn, Đà Lạt (Lâm Đồng) và đặc biệt là vùng Đồng Tháp Mười – nơi nổi tiếng với những cánh đồng ngập nước quanh năm.
Chị Vũ Lan – một tiểu thương ở TP Cao Lãnh (Đồng Tháp) – cho biết: "Củ mã thầy thường được thu hoạch vào cuối năm, từ tháng 11–12 và có thể kéo dài vài tháng sau đó. Mùa nào ăn mùa đó, củ tươi luôn có vị ngọt giòn rất đặc trưng.”
Khi được rửa sạch và gọt vỏ, củ mã thầy lộ ra lớp ruột trắng nõn bên trong – vị ngọt thanh mát như củ đậu nhưng giòn hơn, lại có hương thơm tự nhiên dễ chịu.
Đủ món ngon từ một loại củ dân dã
Chị Lan chia sẻ thêm: “Củ mã thầy có thể ăn sống sau khi gọt vỏ, hoặc dùng để nấu chè, làm trà thảo mộc, nấu canh hay hầm với xương để tăng vị ngọt cho nước dùng.”
Ở nhiều hàng quán mùa hè, chè mã thầy kết hợp cùng nha đam, hạt é, lá dứa trở thành món giải nhiệt “quốc dân”. Vị giòn tan của mã thầy hòa cùng vị ngọt thanh của nước đường và thảo mộc mang lại cảm giác mát lành giữa trưa oi nồng.
Cầu kỳ hơn, các đầu bếp tại TP.HCM còn sáng tạo món “trân châu mã thầy”, biến loại củ mộc mạc này thành nhân bánh trong các món tráng miệng kiểu Hoa, đem lại sự bất ngờ thú vị cho người thưởng thức.
Không chỉ ngon mà còn là “vị thuốc mát lành”
Theo cuốn “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của cố GS.TS Đỗ Tất Lợi – chuyên gia đầu ngành dược liệu Việt Nam: “Củ mã thầy có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, dùng chữa bệnh tiêu khát, gan (vàng da), nhiệt lỵ, đại tiện táo bón, mắt đỏ sưng.”
Củ còn được dùng như một thực phẩm bổ mát, thích hợp trong các món ăn mùa hè để cân bằng nhiệt trong cơ thể.
Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể dùng mã thầy thường xuyên. Theo các chuyên gia y học cổ truyền, người có tỳ thận hư hàn, trẻ nhỏ hay đái dầm nên hạn chế ăn vì tính hàn cao dễ gây rối loạn tiêu hóa.
Ngoài ra, vì củ sống trong môi trường bùn lầy nên vỏ ngoài dễ bị ấu trùng sán bám vào. Cách tốt nhất là rửa kỹ và chần qua nước sôi trước khi gọt vỏ để đảm bảo an toàn.
Đặc sản “đất bùn” nay được đóng gói, hút chân không đi khắp Việt Nam
Vài năm gần đây, nhờ nhu cầu tăng cao, mã thầy không chỉ được tiêu thụ trong nước mà còn xuất khẩu sang một số nước châu Á. Sau khi thu hoạch, củ được rửa sạch, gọt vỏ và đóng gói hút chân không, vừa bảo quản được lâu, vừa dễ dàng vận chuyển.
Tại các siêu thị lớn như Winmart, Co.opmart, hoặc các sàn thương mại điện tử như Shopee, Tiki…, mã thầy tươi hiện đang được bán với giá dao động từ 60.000 – 90.000 đồng/kg tùy vùng. Một mức giá hoàn toàn xứng đáng cho một loại thực phẩm vừa ngon vừa lành.
Kết luận: Một loại củ – nhiều giá trị
Từ ao hồ làng quê đến bàn ăn thành thị, từ món ăn dân dã đến vị thuốc cổ truyền – củ mã thầy là minh chứng cho sự giản dị mà quý giá của thiên nhiên Việt Nam.
Giữa mùa hè oi ả, nếu có dịp, hãy thử một ly chè mát lạnh với mã thầy giòn sần sật. Không chỉ giúp giải nhiệt tức thì, mà còn là cách để ta trân trọng hơn những sản vật quê hương mộc mạc nhưng đầy sức sống.
