Loài cá trong hang rất lạ, không phải trắm cũng không phải chép, mình có 2 sọc vàng chạy dọc thân, đầu to và không có râu. Những người già trong bản còn nói rằng loài cá này có nướng cũng không chín và chẳng ai dám mạo phạm đến hang cá thần. Đó là câu chuyện mà người dân ở Mường Bon vẫn rỉ tai nhau từ bao đời nay về hang “cá thần” nằm sát nhà văn hóa bản Mai Quỳnh (xã Mường Bon, Mai Sơn, Sơn La).
Hang cá kỳ lạ
Đặt chân đến mảnh đất Mường Bon, tôi tình cờ nghe được câu chuyện về hang cá thần kỳ bí nằm giữa bản Tra và Xa Căn trong xã. Hang cá thần này vốn nổi tiếng linh thiêng nên ngay cả trong quá khứ xa xưa nhiều ngày đói kém nhưng bà con dân tộc Thái ở đây vẫn đặc biệt tôn thờ đàn cá trong hang chứ tuyệt nhiên không dám mạo phạm ra đánh bắt đem về giết thịt.
Có người gọi đó là Pa Phạ (cá trời), cũng có người gọi đó là Pa phi (cá ma). Nhưng dù là cá trời hay cá ma thì bà con ở đây vẫn kiêng kị không dám mạo phạm với hang cá đó.
Những người già ở hai bản Tra và Xa Căn (xã Mường Bon, huyện Mai Sơn, Sơn La) kể lại rằng: Chẳng biết cái hang cá ấy có từ bao giờ nhưng nó cứ nhung nhúc cá, quẫy đạp òm òm. Những ngày hang đầy nước, nhìn cá nhảy múa mà thấy thèm nhưng chẳng ai dám đụng đến một cái vảy cá ấy.
 |
| Người dân bản chỉ miệng hang cá thần lâu ngày đã bị cây cỏ mọc phủ kín |
Ai muốn xem cá cũng chỉ dám mang ít ngô, thóc đến ném xuống để nhìn cá ăn cho vui. Dẫu bụng có đói thì cũng phải nhịn vì cha truyền, con nối ở đây chưa ai dám bắt cá trong hang cá kỳ lạ đó bao giờ.
Ấy vậy mà có kẻ đã dám liều mạng mang thuốc nổ đến hang hòng thâu tóm nguồn lợi cực lớn từ hang cá thần này.
Ông Lò Văn Bình, dân bản Xa Căn kể: Cách đây đã đến vài chục năm, cũng vào mùa hè như thế này, có 2 người Kinh ở bản Mai Tiên trong xã đã vác về đây 2 quả mìn lớn. Họ tuyên bố chẳng có cá ma, cá thần gì hết.
Cứ đặt quả mìn vào miệng hang này là thánh thần thành món nhắm hết. Dân bản không tin thì cứ ra mà xem. Rồi họ loay hoay đặt mìn, tính toán toạ độ sao cho hiệu quả nhất và chiều dài dây cháy chậm cho đảm bảo an toàn. Khoảng 4 giờ chiều thì họ đốt mìn.
Chỉ lát sau, một tiếng nổ lớn vang lên rung động cả núi rừng, đất đá, cá mú bay lên mù mịt. Khi những kẻ liều mạng đánh mìn và cả những người dân bản hiếu kỳ đến xem còn chưa kịp hoàn hồn sau tiếng nổ thì chẳng hiểu sao mây đen, gió lốc từ đâu ùn ùn kéo tới đặc kín bản.
Lốc xoáy từng cơn rít trên đầu như ông trời đang dậm chân giận dữ. Mưa bão ném xuống mặt đất những hạt lớn rát buốt da. Gió vặn cây rừng ào ào như có cả ngàn con trăn gió trong cơn điên loạn tràn về… Tất cả tháo chạy lấy thân.
Hai người đánh mìn mấy phút trước còn cứng tay, mạnh mồm đến vậy nhưng cũng bị chết đứng mất mấy phút vì sự thay đổi đột ngột của đất trời. Rồi như chợt hiểu ra điều gì vừa xuất hiện, họ cũng quăng hết đồ đạc, bỏ cả chiến lợi phẩm, cắm đầu cắm cổ chạy về nhà.
Ấy vậy nhưng về đến bản thì đã có đến mấy cái nhà bị bão táp quật cho tơi bời, nhẹ thì tốc mái, nặng thì sập nát. Một thời gian sau, cả hai người liều lĩnh đánh mìn hôm ấy đã phải cuốn gói ra đi khỏi bản.
Người Tra - Xa Căn không biết họ đi đâu nhưng không thấy họ trở lại nữa, cũng chả ai dám mở miệng hỏi thêm về chuyện ấy vì nó liên quan tới những điều xui xẻo "chỉ có trời mới biết".
Kể lại câu chuyện ấy, ông Bình bảo: Hôm sau khi mưa tạnh, gió ngừng chúng tôi mới dám đứng từ xa nhìn lại cửa hang thấy cá chết trắng xoá, dễ đến vài tạ nhưng chả ai dám đến gần chứ đừng nói gì tới nhặt cá. Sau mấy ngày nắng thì cá thối um, hàng tuần mới hết mùi nồng nặc.
Cá nướng không chín
Tìm gặp UBND xã Mường Bon, anh Mùa A Hờ, Phó Chủ tịch UBND xã, cười mà bảo rằng: "Tôi cũng nghe nói về cái hang cá bí hiểm ấy. Có người bảo cá ấy nướng không chín nhưng tôi không tin.
Cứ nướng lên là chín hết. 5-6 năm trước khi chọn đất giáp ranh 2 bản Tra-Xa Căn để lập bản tái định cư Mai Quỳnh chúng tôi đã phải khoanh vùng, rào hang lại cho an toàn. Có thể cái hang ấy thông với nhánh Nậm Pàn của dòng sông Đà nên cá theo về ở mãi rồi cũng to, cũng nhiều".
Tuy nói vậy nhưng khi được hỏi đã lần nào trực tiếp xuống hang cá chưa thì anh Hờ thật thà cho biết: Mình cũng chỉ dám đứng ngoài nhìn chứ chưa dám xuống tận nơi vì cũng thấy sợ…
Còn theo lời ông Lò Văn Bình, ngay từ những ngày tóc còn để chỏm, ông Bình là một trong những trẻ trâu nghịch ngợm nhất trong bản, thường xuyên lân la khám phá quanh khu hang cá thần. Những cấm đoán, đồn đại về sự linh thiêng của 2 hang cá từ những người già càng kích thích sự tò mò của ông.
 |
| Ông Lò Văn Bình chỉ nơi có đôi rắn thần canh giữ hang cá |
"Khi đó tôi cũng không tin là có hang cá thần nhưng cứ nghĩ mãi là cá ở đâu ra mà nhiều thế, lại là loài cá lạ. Tìm hiểu mãi tôi cũng phát hiện ra một cửa hang nước nằm cách 2 miệng hang cá khoảng gần 100m ở khe núi phía suối Nậm Pàn.
Nhưng chỉ khi nào lũ to thì nước mới ngập tới khe đó, còn bình thường thì nước đùn ở trong hang ra mát lạnh và có rất nhiều cá con.
Tuy rất thích bắt cá nhưng ở đó lại có một đôi rắn đen, to bằng bắp chân, cứ suốt ngày quẩn quanh miệng hang làm tôi chẳng dám đến gần. Mấy năm nay, do đông người đến đây ở, cá cũng chẳng còn mà đôi rắn cũng không thấy nữa. Hỏi nhiều người nhưng cũng chưa thấy ai kể là bắt được con rắn đó bao giờ".
Theo cách lý giải của ông Bình thì đôi rắn ấy có nhiệm vụ canh giữ cửa hang không cho cá trong hang ra và không cho ai bắt cá ở đầu vào. Vì thế nên hang cá mới mới mỗi ngày một nhiều.
"Ấy là suy nghĩ của tôi hồi nhỏ. Chứ sau này đi bộ đội về tôi cũng đã có lần đánh liều câu trộm cá trong hang nhưng nướng mãi mà thịt vẫn tanh lòm và nhiều mỡ như thịt lợn, kinh lắm. Từ sau lần ấy là tôi cạch, không dám câu cá trong hang nữa" - ông Bình kể.
Trò chuyện về hang cá thần với ông trưởng bản Xa Căn-anh Lò Văn Hồng, anh bảo: "Khi mình còn bé thì cũng thấy cái hang ấy có nhiều cá lắm. Cá to tới 4-5 kg, quẫy nước bắn tung toé.
Quan sát kỹ thì thấy đó là loại cá rất lạ, không phải trắm cũng không phải chép, mình có 2 sọc vàng chạy dọc thân, đầu to và không có râu. Cũng có thể do hang ở dưới thung lũng nên mùa mưa nước tràn từ những ao cá trên đồi đổ xuống, dồn lại khu cửa hang, tích tụ lâu ngày thành hang cá lớn.
Cũng có thể hai cái hang này thông với suối Nậm Pàn chảy qua gần đấy vì địa hình núi đá vôi có nhiều hang động ngầm nhưng cũng chưa ai xác định được chính xác điều này.
Thấy chúng tôi tò mò muốn tận mắt chứng kiến hang cá thần, ông Bình tình nguyện đưa chúng tôi đến tận nơi.
Đó là 2 cái hang đá khá rộng, nằm gần kế nhau ngay dưới chân bản Xa Căn. Miệng hang ẩn dưới những tán cây rậm rạp làm hang tối om thêm phần kỳ bí.
Sau mội hồi bới lá, vạch cành để kiếm chút ánh nắng xiên xuống hang, ông Bình chỉ tay vào cái ngách hang rộng ngoác dưới một thân cây nằm vắt ngang như con trăn lớn, bảo: Nó ở trong ấy, nhiều lắm.
Nhưng từ ngày đón dân tái định cư thuỷ điện Sơn La về đây, lập bản mới Mai Quỳnh thì cái hang này đã thuộc đất của họ rồi nên tôi không bén mảng đến đây nữa.
Lân la đến hộ ông Lò Văn Lỉnh ở ngay gần kề khu vực hang cá, ông Lỉnh kể: "Từ khi tôi chuyển đến đây đã thấy chính quyền cho rào quanh khu vực cửa hang và bảo sau này sẽ cho xây tường vững chãi quanh đó để tránh người đột nhập hang.
 |
| Ông Lò Văn Bình kể về hang cá thần |
Dân bản cũ ở đây thì bảo đó là hang cá thần, có bắt nướng thì cũng không chín nên tôi cũng không dám đụng đến”.
Cũng theo lời ông Lỉnh, đất tái định cư có hạn, thấy khu vực hang rộng muốn lấp đi để trồng cây hoặc đào thành ao nuôi cá kiếm thêm thu nhập nhưng không dám vì nghe bảo hang cá thiêng lắm. Mỗi năm 2 lần, vào dịp Tết và rằm tháng 7 tôi vẫn làm cơm cúng hang cá thần.
Không phải thầy mo, thầy cúng nên tôi cứ nôm na mà khấn: “Tôi về đây thì thành hàng xóm của ông, có cùng ăn, vui cùng hưởng. Mong thần cá ở đây phù hộ cho tôi được mạnh khoẻ, làm ăn thuận lợi.
Mấy năm trước khi mới chuyển đến, chưa biết mà cúng ông cá nên có vài lần bị nước dâng lụt lội, trôi hết cả gà, vịt, ngô khoai. Giờ tôi cứ thật lòng như thế; mang cơm canh, hoa quả ra cũng tận nơi nên cũng chưa thấy cá thần làm hại điều gì", ông Lỉnh đọc vanh vách lời khấn.
- Ngọc Tú
[links()]
