Nhà tâm lý học người Mỹ Marvin Marshall đã từng chia sẻ một quan điểm sâu sắc rằng: "Khi những bông hoa mà chúng ta trồng không phát triển như mong đợi, thay vì đổ lỗi cho chính những bông hoa đó, ta cần tìm ra nguyên nhân từ những yếu tố khác". Quan điểm này cũng hoàn toàn áp dụng cho việc giáo dục trẻ em.
Khi một đứa trẻ không phát triển theo cách mà chúng ta mong muốn, trách nhiệm không nên đặt lên vai trẻ mà nên tìm kiếm những sai sót trong quá trình giáo dục mà chúng ta đã thực hiện. Quan trọng hơn, cha mẹ cần có khả năng tự xem xét và điều chỉnh phương pháp giáo dục của mình để phù hợp hơn với nhu cầu và đặc điểm của trẻ.
Trẻ em phát triển từng bước qua các giai đoạn khác nhau trong cuộc sống, mỗi giai đoạn lại có những đặc trưng tâm lý và yêu cầu nuôi dạy riêng. Chỉ khi cha mẹ hiểu rõ những điều này, họ mới có thể đồng hành và hỗ trợ con cái một cách hiệu quả, từ đó giúp trẻ trở thành những cá nhân xuất sắc trong tương lai.
Đặc biệt, có một khoảng thời gian được coi là "9 năm vàng", đánh dấu những năm tháng quyết định trong cuộc đời mỗi đứa trẻ. Rất nhiều bậc phụ huynh thường cảm thấy hối tiếc vì đã không nhận ra được tầm quan trọng của giai đoạn này sớm hơn.
Giai đoạn 9-11 tuổi: Hình thành thói quen
Ở độ tuổi từ 9 đến 11, trẻ em thường có xu hướng thích vui chơi hơn là học tập. Nếu không được hướng dẫn để phát triển những thói quen tích cực, trẻ dễ bị cuốn hút bởi những điều hấp dẫn từ thế giới bên ngoài. Những bậc phụ huynh thông thái sẽ khuyến khích con cái thực hiện ba nguyên tắc thiết yếu nhằm tạo dựng nền tảng cho sự phát triển tự giác và xuất sắc của trẻ.
Ở độ tuổi từ 9 đến 11, trẻ em thường có xu hướng thích vui chơi hơn là học tập
Khuyến khích chủ động học hỏi và xây dựng thói quen tốt
Việc rèn luyện thói quen ngăn nắp, gọn gàng và cẩn thận trong công việc sẽ giúp trẻ hình thành trách nhiệm. Khuyến khích trẻ tìm tòi, hỏi han và tự giác ôn tập kiến thức sẽ giúp củng cố những gì đã học, tạo cho trẻ thói quen chủ động trong việc học.
Phát triển niềm yêu thích đọc sách
Trẻ em với thói quen đọc sách thường có vốn từ phong phú hơn và khả năng diễn đạt tốt hơn. Lợi thế này có thể được phát huy trong giai đoạn tiểu học khi thời gian rảnh tương đối nhiều. Cha mẹ nên dành thời gian đưa trẻ đến thư viện, cùng đọc sách và thảo luận, từ đó khơi gợi lòng ham mê khám phá tri thức.
Duy trì hoạt động thể chất để có sức khỏe tốt
Sức khỏe là yếu tố quan trọng giúp trẻ hoàn thành tốt công việc học tập và cuộc sống. Cha mẹ có thể khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời như đi bộ, chơi thể thao hoặc leo núi. Những hoạt động này không chỉ giúp trẻ giảm stress mà còn tăng cường năng lượng, phục vụ cho quá trình học tập hiệu quả hơn.
Giai đoạn 12-14 tuổi: Dành thời gian cho thanh thiếu niên
Khi con cái bước vào giai đoạn vị thành niên, nhiều bậc phụ huynh thường cảm thấy khó khăn trong việc giao tiếp với trẻ. Những phản ánh phổ biến như "chúng trở nên nhạy cảm", "phản kháng", hay "khó quản lý" trở nên quen thuộc. Thế nhưng, phải chăng tuổi dậy thì là nguyên nhân duy nhất dẫn đến những vấn đề này?
Thực tế, không phải đứa trẻ nào cũng thể hiện sự nổi loạn khi bước vào tuổi thanh thiếu niên. Nếu trẻ được phát triển trong môi trường phù hợp, với những nhu cầu tinh thần và cảm xúc được đáp ứng, cùng một mối quan hệ giao tiếp tích cực với cha mẹ, thì lý do gì để trẻ phải nổi loạn?
Cuốn sách "Giải mã tuổi dậy thì" có một nhận định chính xác: “Tuổi thiếu niên là khoảng thời gian đầy biến động, khi tâm trí và cơ thể trải qua những thay đổi mạnh mẽ. Những trẻ có vẻ khó gần và nổi loạn thường ẩn chứa nỗi khao khát được thấu hiểu và hỗ trợ từ cha mẹ. Dù ngoại hình bên ngoài có thể là sự mạnh mẽ hay lạnh lùng, điều trẻ cần là sự kiên nhẫn và đồng cảm từ cha mẹ để xây dựng niềm tin vững vàng.”
Khi con cái bước vào giai đoạn vị thành niên, nhiều bậc phụ huynh thường cảm thấy khó khăn trong việc giao tiếp với trẻ
Để hỗ trợ con trong giai đoạn đầy thách thức này, bố mẹ chỉ cần thực hiện hai việc quan trọng sau đây:
Dạy trẻ cách quản lý cảm xúc
Người có khả năng kiểm soát cảm xúc mới thực sự có thể định hình cuộc sống của chính mình. Cha mẹ hãy hướng dẫn trẻ đối diện với cảm xúc của mình, từ những áp lực trong học tập đến những cảm xúc tiêu cực như lo âu hay trầm cảm. Việc tìm ra nguyên nhân sâu xa và tìm cách xử lý tích cực sẽ giúp trẻ phát triển khả năng tự lập và độc lập.
Rèn luyện khả năng chịu đựng căng thẳng
Mặc dù áp lực trong bậc trung học cơ sở có thể khá lớn, nhưng nó chỉ là một phần trong bức tranh tổng thể khi trẻ chuẩn bị cho những thách thức lớn hơn ở các cấp học cao hơn. Đây chính là thời điểm hoàn hảo để trang bị cho trẻ khả năng chống chọi với căng thẳng, cùng với việc dạy trẻ chấp nhận thất bại và không ngại khám phá những điều mới mẻ. Sự cố gắng, dù không thành công, vẫn đáng được công nhận như một chiến công.
15-17 tuổi: Gia đình biết "buông bỏ" để nuôi dạy những đứa con triển vọng
Triết gia Erich Fromm từng khẳng định: "Không có sự tôn trọng, tình yêu có thể dễ dàng trở thành sự thống trị và chiếm hữu". Điều này có thể giải thích lý do tại sao những đứa trẻ lớn lên trong những gia đình kiểm soát thường gặp khó khăn trong việc phát triển thành những cá nhân tích cực và vui vẻ. Dù bên ngoài có thể tươi cười, bên trong chúng thường phải đối diện với những tổn thương tâm lý sâu sắc.
Trẻ em là những cá thể độc lập, với ước mơ và con đường riêng. Chúng không phải là những công cụ để cha mẹ hiện thực hóa lý tưởng hay tham vọng cá nhân, cũng không thể trở thành những huy chương mà cha mẹ khoe khoang với bạn bè. Cha mẹ nào không biết cách "buông bỏ" sẽ gặp khó khăn trong việc nuôi dạy những đứa con tự lập và có khả năng phát triển tốt.
Một tình yêu thương thực sự đồng nghĩa với việc tôn trọng sự lựa chọn của con. Cha mẹ cần cung cấp lời khuyên, giải thích rõ ràng những ưu nhược điểm, và hỗ trợ quyết định của con. Hạnh phúc của người làm cha mẹ không chỉ nằm ở việc giữ con bên cạnh mình, mà còn là việc nuôi dưỡng tính tự lập và cho phép con tự do khám phá thế giới.
Một tình yêu thương thực sự đồng nghĩa với việc tôn trọng sự lựa chọn của con
Dưới đây là 3 cách để cha mẹ có thể "buông bỏ" và tạo không gian cho con trẻ phát triển:
Để con tự lựa chọn
Cha mẹ có thể hướng dẫn con đi thăm các trường đại học, khám phá các chuyên ngành, và đưa ra những gợi ý hữu ích, nhưng cần tránh áp đặt. Khuyến khích trẻ đặt ra mục tiêu dựa trên đam mê sẽ giúp nâng cao động lực học tập và khiến trẻ cảm thấy tự tin hơn trong việc theo đuổi ước mơ của mình.
Cho phép trẻ mắc sai lầm
Cuộc sống là một hành trình dài, và việc mắc lỗi là điều hoàn toàn bình thường. Trẻ cần được phép sai sót trong quá trình khám phá bản thân và thế giới xung quanh. Cha mẹ nên giúp trẻ nhận diện và học hỏi từ những sai lầm thay vì lo lắng quá mức về chúng.
Khuyến khích sự độc lập
Món quà quý giá nhất mà cha mẹ có thể dành cho con cái không phải là việc che chở khỏi mọi khó khăn, mà là việc trang bị cho chúng khả năng tự lập. Điều này bao gồm kỹ năng quản lý cuộc sống hàng ngày như giặt giũ, nấu ăn, và giao tiếp với người khác. Hãy dạy cho trẻ những kỹ năng cần thiết để tự lập và sống tốt sau khi rời xa gia đình.
Quá trình giáo dục không chỉ là hành trình phát triển của trẻ, mà cũng là cuộc hành trình trưởng thành của cha mẹ. Tình yêu thương mạnh mẽ nhất là ở những bậc phụ huynh sẵn sàng thay đổi vì sự phát triển tốt đẹp của con cái. Sự cam kết này sẽ tạo nên nền tảng vững chắc cho tương lai của trẻ, giúp chúng trở thành những cá nhân thành công và hạnh phúc.
