Theo nghiên cứu mới đây tại Trung Quốc, trí tuệ nhân tạo (AI) đang cho thấy sự vượt trội hơn hẳn con người trong hầu hết các bài kiểm tra về năng lực. Nhiều tổ chức đã đưa ra dự đoán rằng trong khoảng thời gian từ năm 2030 đến năm 2060, có thể tới 50% số công việc hiện nay sẽ bị thay thế bởi AI, với tốc độ nhanh hơn khoảng 10% so với các ước tính trước đây. Điều này cho thấy rằng trí tuệ nhân tạo có khả năng ảnh hưởng đến thị trường lao động của con người một cách quy mô lớn trong tương lai.
Vậy, trong bối cảnh đó, trẻ em nên phát triển những kỹ năng nào và duy trì những lợi thế cạnh tranh nào để khẳng định năng lực của bản thân tốt hơn trong tương lai?
Giáo sư Bành Khai Bình, Trưởng khoa Khoa học xã hội tại Đại học Thanh Hoa, đã chỉ ra rằng có ít nhất 9 khả năng mà máy móc trí tuệ nhân tạo không thể thay thế con người, bao gồm sự đồng cảm, nhận thức đạo đức, trí tuệ, khả năng tự chủ, cảm nhận cái đẹp, hạnh phúc, cảm nhận ý nghĩa, tư duy tượng trưng và sự cộng hưởng.
Tất cả 9 khả năng này đều xuất phát từ 3 lợi thế cạnh tranh bẩm sinh quan trọng: thẩm mỹ, sáng tạo và đồng cảm.
Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, giáo dục truyền thống mà các bậc phụ huynh theo đuổi cũng cần có sự thay đổi. Theo quan điểm của giáo sư Bành Khai Bình, các bậc phụ huynh nên chú trọng vào việc nuôi dưỡng 3 năng lực này cho con cái của mình để chuẩn bị cho tương lai.
Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, giáo dục truyền thống mà các bậc phụ huynh theo đuổi cũng cần có sự thay đổi
Tính thẩm mỹ là một yếu tố quan trọng
Chuyên gia thẩm mỹ Jiang Xun từng nhấn mạnh rằng, năng lực thẩm mỹ đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao khả năng cạnh tranh. Tính thẩm mỹ không chỉ thể hiện tư duy tổng thể mà còn ở từng chi tiết nhỏ. Do đó, việc phát triển khiếu thẩm mỹ là món quà quý giá nhất mà cha mẹ có thể dành cho con cái.
Khả năng thẩm mỹ cũng phản ánh cách những đứa trẻ nhìn nhận thế giới xung quanh. Để nâng cao khả năng thẩm mỹ của trẻ trong không khí gia đình, cha mẹ có thể tham khảo ba phương pháp dưới đây:
Tạo dựng một môi trường đẹp mắt
Gia đình chính là không gian thẩm mỹ đầu tiên mà trẻ tiếp xúc. Một bó hoa tươi thắm, một bức tranh nghệ thuật hay một góc đọc sách được bài trí hợp lý đều có thể mang lại cho trẻ những trải nghiệm về cái đẹp tinh tế.
Nếu gia đình có điều kiện, cha mẹ nên khuyến khích trẻ tham gia vào việc sắp xếp và thiết kế không gian sống để trẻ cảm nhận được niềm vui và giá trị của cái đẹp trong đời sống hàng ngày.
Trân trọng vẻ đẹp xung quanh
Phụ huynh có thể dẫn con đến những phòng trưng bày nghệ thuật để xem triển lãm, ghé thăm bảo tàng hoặc thưởng thức các vở nhạc kịch và kịch cổ điển...
Ngoài ra, chọn lựa những bộ phim tài liệu hấp dẫn cũng là cách tuyệt vời để trẻ cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên quê hương, khám phá sự hùng vĩ và đa dạng của nền văn hóa thế giới, từ đó mở rộng tầm nhìn và nâng cao khả năng thẩm mỹ của mình.
Ghi lại những kỷ niệm quý giá
Khi trẻ nhận ra vẻ đẹp, chúng thường thể hiện nó một cách tự nhiên qua nhiều hình thức. Có thể là những bức tranh tuyệt đẹp, những câu chuyện thú vị hay các sản phẩm thủ công sáng tạo.
Phụ huynh hãy ghi lại hành trình và những bước tiến của trẻ trong việc khám phá, sáng tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo.
Khi trẻ nhận ra vẻ đẹp, chúng thường thể hiện nó một cách tự nhiên qua nhiều hình thức
Sự đồng cảm
Trong tác phẩm "The Better Angels of Our Nature," nhà tâm lý học Steven Pinker từ Đại học Harvard đã chỉ ra rằng một trong những phẩm chất đặc biệt nhất của con người chính là sự đồng cảm.
Sự đồng cảm giúp trẻ em trở nên nhạy bén hơn với cảm xúc của người khác, từ đó xây dựng nền tảng cho khả năng giao tiếp và hợp tác về mặt cảm xúc trong tương lai - một khả năng mà trí tuệ nhân tạo không thể nào có được.
Theo Wu Xiaoling, người sáng lập Montessori Parent Education tại Trung Quốc, trong quá trình nuôi dưỡng lòng đồng cảm cho trẻ, phụ huynh nên chú ý đến bốn giai đoạn quan trọng sau:
- Giai đoạn từ 0 đến 2 tuổi: Trong giai đoạn này, trẻ chưa ý thức được bản thân và chưa phân biệt được sự khác biệt giữa các cá nhân. Bố mẹ nên thường xuyên trò chuyện và chia sẻ cảm xúc của mình với trẻ. Ví dụ: "Con có muốn chơi với mẹ không?" hay "Con có vui không khi gặp bạn A?" Điều này giúp trẻ dần quen với việc diễn đạt cảm xúc.
- Giai đoạn 2-3 tuổi: Trẻ sẽ bắt đầu nhận thức về bản thân và có thể đặt những câu hỏi như "Mẹ ơi, mẹ có muốn ăn không?" khi lúc ăn. Nếu mẹ đang mang nhiều đồ và trẻ đề nghị "Để con lấy cho mẹ một cái," bố mẹ nên khuyến khích hành động này. Việc từ chối có thể cản trở sự phát triển lòng đồng cảm của trẻ, thậm chí có thể khiến trẻ hiểu rằng hành vi tốt là sai.
- Giai đoạn 3-6 tuổi: Trẻ sẽ bắt đầu nhận ra những điểm chung giữa mọi người. Đây là giai đoạn lý tưởng để khuyến khích sự đồng cảm. Bố mẹ có thể dùng những câu hỏi hướng dẫn trẻ suy nghĩ: “Nếu bạn lấy đồ chơi của con, con sẽ cảm thấy thế nào?” hay “Mẹ hứa sẽ đưa con đi chơi vào chủ nhật, nhưng mẹ lại bận, con có buồn không?”
- Giai đoạn từ 6 đến 12 tuổi: Trẻ sẽ phát triển khả năng lý luận và phụ huynh có thể khuyến khích trẻ quan sát cảm xúc của người khác xung quanh mình để từ đó suy luận.
Khả năng sáng tạo
Theo nhà toán học người Anh Thomas Bayes, trí tuệ nhân tạo (AI) chỉ thực hiện các quy tắc đã được xác định, trong khi con người lại có khả năng tạo ra những quy tắc mới.
Trong bối cảnh AI ngày càng phát triển, khả năng sáng tạo của trẻ em trở nên vô cùng quý giá. Vậy làm thế nào để trẻ có thể phát triển khả năng này một cách tối ưu?
Yin Ye, Giám đốc điều hành của BGI, đã chỉ ra rằng khả năng sáng tạo của ông được hình thành từ phương pháp giáo dục mà ông nhận được từ cha mẹ, đó là khuyến khích và cho phép trẻ mắc sai lầm.
Cha mẹ của ông thường xuyên ghi nhận và khen ngợi những nỗ lực của ông, dù là nhỏ bé, điều này đã tạo ra động lực cho ông. Qua quá trình tích lũy và cải thiện, ông đã từng bước nâng cao khả năng sáng tạo của bản thân.
Điều này đã hình thành một chu kỳ tích cực: Khi ông cảm thấy tự tin hơn vào chính mình, ông cũng trở nên an toàn hơn về mặt tâm lý và dũng cảm hơn khi khám phá thế giới bên ngoài.
Khi đề cập đến sự đổi mới, Yin Ye nhấn mạnh rằng trong hầu hết các trường hợp, thất bại chiếm ưu thế hơn thành công, vì vậy, việc cha mẹ cho phép trẻ mắc lỗi là điều cực kỳ quan trọng.
Khi trẻ em cảm thấy rằng việc làm sai hoặc thất bại sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, điều này có thể tạo ra một dấu ấn tiêu cực trong hệ thống thần kinh của chúng. Như vậy, khi trưởng thành, trẻ thường bị kẹt trong vùng an toàn, lo sợ về việc thất bại và gặp khó khăn trong việc thử thách bản thân.
Ông Yin Ye đã từng nói rằng, "Một trong những điểm khác biệt chính giữa loài người, những sinh vật thông minh, và các loài động vật thông thường hay những máy móc thông minh, đó là chúng ta có khả năng suy ngẫm về quá khứ và hướng đến tương lai."
Vì vậy, bố mẹ cần khuyến khích trẻ em phát triển khả năng định hướng tương lai, trau dồi thẩm mỹ và cảm nhận cái đẹp, cũng như thúc đẩy mong muốn hướng tới cuộc sống tốt đẹp hơn.
Với sự thấu hiểu và đồng cảm, trẻ có thể nhận ra nhu cầu và nỗi đau của người khác, từ đó hình thành những kế hoạch cho tương lai với tâm hồn giàu yêu thương. Điều này kết hợp với khả năng sáng tạo phong phú sẽ là bàn đạp giúp trẻ vươn tới mục tiêu và tỏa sáng theo cách riêng của mình.
3 khả năng này sẽ giúp trẻ cảm nhận được hạnh phúc trọn vẹn, trải nghiệm cuộc sống đa dạng và thành công trên hành trình của mình.
