Vùng núi các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Giang, Bắc Kạn có một loại đặc sản được ví như “lộc trời” mà thiên nhiên ban tặng cho người dân nơi đây, đó là nấm chẹo.
Loại nấm này có màu đỏ tươi, hình như cái ô. Chúng thường mọc lên vào 2 mùa trong năm, lần đầu tiên từ tháng 3-4 âm lịch, lần thứ 2 từ tháng 8-9 âm lịch. Vòng đời của chúng chỉ kéo dài từ 1-2 ngày, vì thế nếu không thu hoạch kịp thời, cây nấm chẹo sẽ tự lụi tàn.
Theo lời người dân địa phương thì nấm chẹo mọc ở dưới tán cây chẹo, cây dẻ, nhưng không phải dưới tán cây nào cũng có nấm. Đôi khi, cả một khu rừng chỉ có một chỗ có nấm, chính vì thế mà nấm chẹo được coi như “vàng của rừng”, rất quý hiếm.
Loại nấm này mọc lên vào ban đêm, từ 2-4 giờ sáng nên người dân nơi đây phải soi đèn đi hái nấm từ sớm. 4-8 giờ sáng là khoảng thời gian nấm có hình cái ô, chưa xòe to ra, trên mũ vẫn còn nguyên lớp phấn được thu mua với giá cao nhất, khoảng 300.000-350.000 đồng/kg. Nếu như đi muộn thì sẽ chỉ hái được những cây nấm đã xòe to ra hoặc đứt, gẫy, không còn nguyên vẹn, bán với giá từ 150.000 – 200.000 đồng/kg.
Anh Hải, một người dân ở Lạng Sơn cho biết: “Nấm chẹo rất dễ bị hái trộm, vì thế những nhà có rừng chẹo hay rừng dẻ phải dựng rạp để canh nấm khi chúng vào mùa. Ngoài ra, khi hái nấu phải cẩn thận và có kinh nghiệm, nếu mạnh tay nấm bị bãy thì sẽ không bán được giá. Theo kinh nghiệm của người dân bản địa, khi hái nấm không được ngồi mà phải cúi, nếu ngồi xuống thì chỗ đó nấm sẽ không mọc nữa”.
Với nấm cheo, chúng ta có thể chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn, có thể kể tới như thịt trâu, hầm xương, xào tỏi,… Vì ngon và hấp dẫn nên mấy năm gần đây, nấm chẹo được nhiều người biết tới, kể cả du khách và người dân ở thành phố.
Gần đây, trên các chợ mạng có nhiều địa chỉ rao bán nấm chẹo. Những cây nấm có màu sắc đẹp mắt và là nấm sạch, mọc tự nhiên ở trong rừng nên rất được ưa chuộng trên thị trường.
Theo chia sẻ của người dân thì đến mùa nấm chẹo, thương lái sẵn sàng ăn, ngủ hàng tuần tại các bản, người dân bản địa cũng kiếm được hàng triệu đồng mỗi ngày nhờ đi hái nấm.
Hiện nay, nấm chẹo ngày càng khó kiếm vì người dân đốt nương làm rẫy nên vô tình đốt luôn rễ nấm chẹo. Bên cạnh đó, do nấm chỉ mọc trong thời gian ngắn vào ban đêm nên người dân địa phương thường nhổ cả cây (gồm cả rễ) để hái được nhanh hơn, nhiều hơn.
