Ở các vùng miền của Việt Nam, những loài cá sống trong khe suối trên các ngọn núi cao thường có thói quen ăn rong rêu và lá cây, nhờ vậy mà thịt của chúng vừa chắc vừa ngọt. Có thể nhắc đến như cá mát tại Nghệ An, hay cá sỉnh, cá niêng ở khu vực Tây Bắc. Đặc biệt, tại Cao Bằng, còn có một loại cá suối mang tên rất độc đáo mà nhiều người có thể chưa biết tới, đó là cá Pja Mẳn.
Người dân địa phương cho hay, cá Pja Mẳn có kích thước rất nhỏ bé, chỉ bằng đầu ngón tay út, và những con trưởng thành cũng chỉ lớn cỡ hai ngón tay. Loài cá này sinh sống trong những dòng suối trong lành ở khe núi và các khúc sông nhỏ. Thức ăn chủ yếu của chúng là rong rêu và lá cây, nhờ vậy mà thịt cá Pja Mẳn trở nên ngọt, chắc và thơm ngon.
Người dân địa phương cho hay, cá Pja Mẳn có kích thước rất nhỏ bé, chỉ bằng đầu ngón tay út, và những con trưởng thành cũng chỉ lớn cỡ hai ngón tay
Trong quá khứ, khi cuộc sống còn vất vả, người dân Cao Bằng thường sử dụng lưỡi câu hoặc lưới nhỏ để tìm kiếm những vị trí mà cá Pja Mẳn hay xuất hiện nhất nhằm thu hoạch chúng để chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn. Phổ biến nhất vẫn là cách nướng trực tiếp trên than hoa.
"Chỉ cần vào rừng tìm những con suối nhỏ là có thể mang về đầy ắp cá Pja Mẳn để đãi khách quý, thời điểm đó chưa ai nghĩ tới việc bán chúng ở chợ. Cá Pja Mẳn có thể chế biến thành nhiều món ngon, nhưng nướng lên chấm với chẩm chéo lại là hương vị đặc biệt nhất, vẫn giữ nguyên được mùi thơm tự nhiên của cá suối, ai đã thử một lần cũng đều mê mẩn," anh Ngọc (người dân Cao Bằng) chia sẻ.
Chỉ cần vào rừng tìm những con suối nhỏ là có thể mang về đầy ắp cá Pja Mẳn để đãi khách quý
Gần đây, với sự phát triển của ngành du lịch tại Cao Bằng, cá Pja Mẳn đã trở nên nổi tiếng hơn. Tuy nhiên, hiện nay, số lượng cá tự nhiên không còn nhiều như trước. Chỉ những ai may mắn mới có khả năng thấy người dân địa phương mang cá về chợ quê. Hiện giá cá Pja Mẳn khoảng 100.000 đồng/kg.
Tại một số nhà hàng và quán ăn địa phương, cá Pja Mẳn đã trở thành một phần hấp dẫn trong thực đơn phục vụ khách hàng.
Hiện giá cá Pja Mẳn khoảng 100.000 đồng/kg
"Nhiều người dân trong vùng thường săn tìm loài cá này và cung cấp cho các nhà hàng, nhưng mỗi ngày may mắn chỉ mang về vài cân, với mức giá bán ra chỉ vài chục nghìn đồng cho mỗi kilogram. Những ai đến Lào Cai và muốn mang cá sống về thì cần phải vào bản, đặt hàng từ chính tay người dân," anh Ngọc chia sẻ thêm.
Cá Pja Mẳn vốn sống trong môi trường nước sạch, nên sau khi được bắt về, cách chế biến khá đơn giản: chỉ cần mổ, làm sạch ruột và rửa cho thật sạch trước khi để ráo. Với món cá chiên giòn, thực khách sẽ được thưởng thức xương cá giòn tan cùng với vị ngọt thơm từ thịt cá, tạo nên một trải nghiệm ẩm thực khó quên.
