Khi dạo bước trên các con phố Tokyo, bạn sẽ bắt gặp hình ảnh những nhân viên văn phòng mặc vest vội vã, hiếm khi thấy ai đến phòng tập thể dục. Thế nhưng, các loại đồ ăn nhẹ lành mạnh trên kệ cửa hàng tiện lợi luôn trong tình trạng cháy hàng.
Đặc biệt hơn, tỷ lệ mắc ung thư tại Nhật Bản thấp hơn 20% so với Hoa Kỳ, cùng với tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch cũng thuộc hàng thấp nhất thế giới. Vậy điều gì đang ẩn giấu sau hiện tượng này? Bác sĩ tiết lộ 4 lý do đáng để bạn suy ngẫm!
I. Triết lý ẩm thực: “Hiệu thuốc thiên nhiên” trên bàn ăn
Tại một quán izakaya ở Osaka, ông Watanabe, 70 tuổi, cầm một miếng sashimi và nói: “Chúng tôi ăn cá không phải vì ngon mà để bảo vệ sức khỏe.” Ba nguyên tắc vàng trong chế độ ăn của người Nhật đã ăn sâu vào lối sống và DNA của họ:
“Đĩa cầu vồng” ít chất béo, giàu chất xơ. Người Nhật tiêu thụ ít nhất 30 loại thực phẩm mỗi ngày, bao gồm cá hồi đỏ (nguồn Omega-3), rong biển xanh (chất xơ), bí ngô vàng (β-carotene), đậu phụ trắng (protein thực vật), mè đen (chất chống oxy hóa) cùng một bát gạo lứt để cung cấp đủ bảy nhóm dinh dưỡng chính. Chế độ ăn này giúp giảm nguy cơ ung thư trực tràng tới 40% và ung thư vú tới 27%.
Ăn đến no 80% - triết lý sinh tồn thông minh. Tại các nhà hàng truyền thống ở Kyoto, khẩu phần thường nhỏ khiến thực khách cảm thấy “chưa đủ”. Nhưng đó chính là nguyên tắc “bụng 80%”, tức chỉ ăn no khoảng 70-80%, giúp giảm thời gian làm rỗng dạ dày, tăng độ nhạy insulin và kéo dài tuổi thọ. Người Okinawa, nổi tiếng sống lâu, tiêu thụ ít calo hơn 20% so với người Mỹ và tế bào lão hóa chậm hơn 1,5 lần.
Cuộc cách mạng đường ruột từ thực phẩm lên men. Các món ăn lên men như súp miso, natto, kim chi làm đa dạng hệ vi khuẩn đường ruột của người Nhật cao hơn 30% so với châu Âu và Mỹ. Nghiên cứu trên tạp chí Nature cho thấy sự cân bằng “trục ruột-não” giúp giảm nguy cơ lo âu và trầm cảm tới 50%.
II. Hệ thống y tế: Tuyến phòng thủ quốc gia với sàng lọc và điều trị sớm
Tại Trung tâm Ung thư Quốc gia Tokyo, cô Sato, 45 tuổi, vừa hoàn tất sàng lọc nội soi dạ dày. Hệ thống y tế Nhật hoạt động như một bánh răng chính xác, đặt sức khỏe người dân lên hàng đầu:
Mạng lưới sàng lọc ung thư toàn dân. Từ 40 tuổi trở lên, người dân được miễn phí tầm soát 12 loại ung thư phổ biến, như ung thư dạ dày, phổi, vú. Luật yêu cầu các công ty phải tổ chức kiểm tra sức khỏe cho nhân viên. Tỷ lệ sàng lọc duy trì trên 70% quanh năm. Tỷ lệ phát hiện ung thư dạ dày giai đoạn sớm lên đến 70%, với tỷ lệ sống trên 5 năm hơn 80%.
Bác sĩ gia đình - người gác cổng sức khỏe. Mỗi cộng đồng có bác sĩ gia đình theo dõi sức khỏe trọn đời, từ tiêm chủng trẻ em đến quản lý bệnh mãn tính. Người trên 65 tuổi được khám miễn phí hàng năm, bao gồm đánh giá nhận thức và dinh dưỡng. Tư duy “phòng bệnh hơn chữa bệnh” giúp chi tiêu y tế Nhật chỉ chiếm 11% GDP, nhưng lại đạt tuổi thọ khỏe mạnh hàng đầu thế giới.
Chăm sóc sức khỏe giá cả phải chăng nhờ bảo hiểm y tế. Người dân chi trả tối đa 30% chi phí điều trị bệnh nhẹ như cảm cúm, trong khi điều trị ung thư được hoàn trả tới 90%. Chính phủ hỗ trợ người thu nhập thấp, đảm bảo ai cũng có thể tiếp cận y tế chất lượng. Hệ thống này khuyến khích người dân đi khám sớm, ngăn ngừa bệnh nhẹ thành bệnh nặng.
III. Quản lý căng thẳng: Bí quyết sống sót trong xã hội đầy áp lực
Dưới chân Tháp Tokyo, những nhân viên văn phòng mặc vest xếp hàng mua cà phê tươi; còn ở ngôi chùa cổ tại Kyoto, những cụ ông tóc bạc đang thiền định dưới tán hoa anh đào. Người Nhật có cách xử lý căng thẳng rất đặc biệt:
Massage tâm lý từ “niềm vui nhỏ”. Những thứ giản đơn như cơm nắm mua ở cửa hàng tiện lợi, ly nước ấm từ máy bán hàng tự động, hay tiếng chuông báo tàu đến tạo nên “vùng đệm cảm xúc” giúp người Nhật cân bằng tinh thần. Một nghiên cứu trên tạp chí “Tâm lý học tích cực” cho thấy việc ghi lại ba điều vui vẻ mỗi ngày giúp giảm 25% nguy cơ trầm cảm.
Văn hóa tắm - liều thuốc chữa lành cơ thể và tinh thần. Vào buổi tối, hơi nước nóng bốc lên từ phòng tắm của mọi gia đình Nhật. Nước nóng khoảng 40℃ giúp giãn mạch máu, thúc đẩy tuần hoàn máu tương tự như tập luyện nhẹ nhàng. Nghiên cứu của Đại học Tokyo chỉ ra rằng người cao tuổi tắm ít nhất ba lần mỗi tuần giảm 30% nguy cơ bệnh tim mạch.
“Lối thoát an toàn” cho căng thẳng nơi công sở. Dù môi trường làm việc Nhật Bản nổi tiếng căng thẳng, nhiều công ty có phòng tư vấn tâm lý và tổ chức lớp yoga cho nhân viên. Chính phủ cũng ban hành “Luật doanh nghiệp dự phòng” nhằm hạn chế giờ làm thêm, giúp người trẻ có thời gian chăm sóc bản thân và gia đình.
IV. Hoạt động thường ngày: “Chuyển động vô hình” giúp duy trì sức khỏe
Tại chợ Osaka, bà Tanaka 70 tuổi nhanh nhẹn đi bộ với giỏ rau: “Tôi đi bộ 10.000 bước mỗi ngày, tốt hơn nhiều so với việc đến phòng tập.” Người Nhật duy trì sức khỏe bằng những hoạt động giản đơn trong đời sống:
“Cuộc cách mạng đi bộ” trên đường đi làm. Nhân viên văn phòng Tokyo đi bộ trung bình 8.000 bước mỗi ngày, đốt khoảng 300 calo. Các lối đi dành riêng cho người đi bộ nhanh trong tàu điện và máy đếm bước chân trên cầu thang âm thầm thúc đẩy sức khỏe. Nghiên cứu trên Tạp chí Y học Thể thao Anh cho thấy người lớn tuổi đi bộ 5.000–7.000 bước mỗi ngày có tỷ lệ tử vong giảm 30%.
Lợi ích bất ngờ từ việc làm việc nhà. Những công việc như lau thảm tatami, rửa bát, quét sân giúp người Nhật vận động nhiều hơn người Mỹ tới 40%. Nghiên cứu Đại học Nagoya cho biết lau nhà 30 phút mỗi ngày có thể giảm nguy cơ bệnh tim mạch 24%.
Văn hóa đứng – bí quyết tăng cường trao đổi chất. Trường học Nhật khuyến khích “giảng dạy đứng” và nhiều văn phòng áp dụng làm việc đứng. Nghiên cứu Đại học Waseda cho thấy đứng ba giờ mỗi ngày tăng tỷ lệ trao đổi chất 15%, tương đương đốt 10 kg mỡ trong một năm.
Trong khi nhiều người đổ mồ hôi ở phòng tập, người Nhật lại tạo nên câu chuyện huyền thoại về tuổi thọ nhờ trí tuệ sống. Họ cho thấy sức khỏe không phải là đặc quyền của vài cá nhân mà là thành quả của cả một hệ thống xã hội: từ chế độ ăn uống, y tế, quản lý căng thẳng đến hoạt động hàng ngày. Đây chính là lời nhắc nhở rằng sức khỏe thực sự được vun đắp từng ngày bằng những điều giản dị nhất trong cuộc sống.
