Cuối năm, nhiều gia đình thu xếp viếng mộ tổ tiên (tạ mộ/tảo mộ) như một cách khép lại năm cũ, dọn dẹp, thăm hỏi sửa lại mộ phần. Nhưng trong quan niệm dân gian, không phải ai cũng nên đi viếng mộ vào thời điểm này. Người xưa từng căn dặn rất rõ: có những người nếu cố đi, không những không trọn lễ nghĩa mà còn dễ làm gia đạo bất an.
Dưới đây là 3 nhóm người được khuyên không nên đi viếng mộ cuối năm, xét trên góc nhìn phong tục, tâm linh và cả sức khỏe tinh thần.
1. Người đang suy nhược tinh thần, tâm trạng bất ổn kéo dài
Cuối năm là thời điểm âm khí được cho là vượng hơn, nhất là tại những nơi như nghĩa trang, mộ phần. Người xưa tin rằng người có tinh thần yếu, tâm trí rối loạn, nhiều lo âu hoặc đang buồn phiền kéo dài rất dễ bị ảnh hưởng bởi không khí u tịch của nơi mồ mả.
Khi tâm trạng chưa ổn định, việc tiếp xúc với không gian mang tính tưởng niệm sâu nặng dễ khiến cảm xúc tiêu cực tăng lên. Từ đó sinh ra mệt mỏi, mất ngủ, u ám tinh thần, ảnh hưởng trực tiếp tới sinh hoạt gia đình những ngày cuối năm vốn đã nhiều áp lực.
Vì vậy, dân gian cho rằng với nhóm người này, việc viếng mộ cuối năm không mang ý nghĩa an ủi tâm linh mà ngược lại, dễ làm tinh thần thêm nặng nề. Ở góc nhìn hiện đại, đây cũng là lời khuyên mang tính thực tế để bảo vệ sức khỏe tinh thần và giữ hòa khí trong gia đình.
2. Phụ nữ mang thai hoặc người đang yếu bệnh
Trong quan niệm xưa, phụ nữ mang thai và người thể trạng yếu được xếp vào nhóm “dương khí chưa vững”. Việc đến nơi mộ phần cuối năm, khi thời tiết lạnh, ẩm và không khí trầm lắng, được cho là không phù hợp với thể trạng này.
Không chỉ là yếu tố tâm linh, người xưa còn nhìn nhận rất thực tế. Cuối năm thường mưa lạnh, đường đi nghĩa trang trơn trượt, việc cúi lạy, đứng lâu ngoài trời dễ ảnh hưởng tới sức khỏe. Với phụ nữ mang thai, chỉ một sự bất tiện nhỏ cũng có thể gây lo lắng kéo dài cho cả gia đình.
Vì thế, dân gian khuyên nếu trong nhà có người mang thai hoặc đang điều trị bệnh, gia đình nên sắp xếp người khác đại diện đi viếng mộ. Tâm ý thành kính vẫn được giữ trọn, trong khi sự an toàn và yên ổn của gia đình được đặt lên hàng đầu.
3. Người đang gặp vận xui, công việc rối ren, tài chính bấp bênh
Người xưa rất coi trọng trạng thái “vận khí” khi thực hiện các việc mang tính tâm linh. Với những người đang liên tục gặp trắc trở, công việc đình trệ, tiền bạc hao hụt, tinh thần sa sút, việc đi viếng mộ cuối năm được cho là không nên.
Quan niệm dân gian cho rằng khi vận khí đang thấp, việc đến nơi âm phần dễ khiến tinh thần thêm nặng nề, tâm lý bi quan kéo dài sang năm mới. Từ đó ảnh hưởng tới cách nhìn nhận cơ hội, quyết định tài chính và các mối quan hệ trong gia đình.
Thay vì cố gắng đi viếng mộ trong trạng thái bất ổn, người xưa khuyên nhóm người này nên tịnh tâm, ổn định sinh hoạt, giữ nhịp sống điều độ. Khi tinh thần và vận khí dần cân bằng, việc tưởng nhớ tổ tiên sẽ mang ý nghĩa tích cực và trọn vẹn hơn.
Vì sao người xưa kiêng kỵ nhưng không cực đoan?
Điểm đáng chú ý là trong các lời dặn truyền lại, người xưa không cấm tuyệt đối việc viếng mộ, mà chỉ nhấn mạnh yếu tố “đúng người, đúng thời”. Mục đích cuối cùng không phải là sợ hãi, mà là giữ sự yên ổn cho gia đạo trong giai đoạn chuyển giao năm cũ – năm mới.
Ngay cả khi không trực tiếp đi viếng mộ, con cháu vẫn có thể hướng tâm tưởng nhớ, thắp hương tại gia, giữ nếp sinh hoạt hòa thuận. Với người xưa, gia đình yên ấm, con cháu thuận hòa chính là cách báo hiếu bền vững nhất.
Ở góc nhìn hiện đại, những lời dặn này cũng mang tính nhắc nhở nhẹ nhàng: hãy lắng nghe cơ thể, tinh thần và hoàn cảnh của chính mình, thay vì làm mọi việc theo thói quen một cách máy móc.
Viếng mộ cuối năm là nét đẹp truyền thống, nhưng không phải ai cũng cần tham gia bằng mọi giá. Người xưa dặn 3 nhóm người nên tránh không phải để gây lo lắng, mà để nhắc con cháu biết cân bằng giữa tâm linh, sức khỏe và đời sống gia đình.
Khi mỗi thành viên đều được đặt đúng vị trí, đúng khả năng, gia đạo tự khắc yên ấm. Và đó cũng là điều mà tổ tiên, theo quan niệm dân gian, mong muốn nhất khi năm cũ khép lại.
*Thông tin trong bài chỉ mang tính tham khảo chiêm nghiệm
