Như chúng ta đã biết, con người có hai cặp nhiễm sắc thể là XX và XY. Trong đó, nhiễm sắc thể Y quy định giới tính về gen cho giống đực.
Hiện nay, các nhà khoa học nhận thấy rằng nhiễm sắc thể Y đang có xu hướng thoái hóa dần. Cụ thể, nhiễm sắc thể X có khoảng 1.000 gen trong khi nhiễm sắc thể Y chỉ có 45 gen.
Nguyên nhân được giải thích như sau: Trong cặp nhiễm sắc thể giới tính, XX được cấu tạo từ hai nhiễm sắc thể đồng dạng. Hai nhiễm sắc thể này có sự trao đổi chéo (quá trình tái tổ hợp di truyền) và điều chỉnh giúp X không bị thoái hóa trong quá trình di truyền từ đời này sang đời khác.
Ví dụ như một nhiễm sắc thể X bị hỏng thì sự trao đổi chéo giữa 2 nhiễm sắc thể X giúp chúng sữa lỗi và tiếp tục di truyền sang đời con cháu. Trong khi đó, cặp XY lại không hoạt động như vậy. Giữa X và Y có xảy ra trao đổi chéo nhưng chỉ ở những vùng đồng dạng. Điều này dẫn tới các gen trong Y thường chỉ di chuyền từ bố sang con trai. Về lâu dài, nó tạo ra sự thoái hóa của nhiễm sắc thể Y.
Bảng nhiễm sắc thể của XY của nam (trái) và XX của nữ (phải).
Hình ảnh các bộ nhiễm sắc thể của con người hiện nay cho thấy, Y có kích thước nhỏ hơn X khá nhiều.
Trong khi đó, theo Nghiên cứu được thực hiện bởi Jennifer Graves, một nhà di truyền học tại Đại học La Trobe ở Melbourne, ở thời điểm 166 triệu năm trước, nhiễm sắc thể Y có số lượng gen tương tự như nhiễm sắc thể X, khoảng 1.669.
Theo dự đoán của Jennifer Graves, toàn bộ nhiễm sắc thể Y sẽ biến mất sau 4,5 triệu năm.
Nghiên cứu cho thấy tỉ lệ thoái hóa đã diễn ra chậm hơn theo thời gian. Nhiễm sắc thể Y của con người chỉ mất có 1 gen kể từ khi con người và linh trưởng tách rời nhau trên cây tiến hóa vào khoảng 25 triệu năm trước.
Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn cho rằng việc biến mất hoàn toàn của nhiễm sắc thể Y có khả năng xảy ra. Trên thực tế, nó đã từng xảy ra ở các loài gặm nhấm dưới lòng đất như chuột chũi, một số loài chuột gai ỏ Nhật Bản.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng nói thêm rằng điều này không đồng nghĩa với việc giới tính đực sẽ biến mất vì mất đi nhiễm sắc thể Y.
"Mọi người nghĩ rằng giới tính là một thứ rất quyết định bởi nhiễm sắc thể. Nếu bạn có nhiễm sắc thể Y, thì bạn là đàn ông, bạn không có nhiễm sắc thể Y, thì bạn là nữ. Nhưng trên thực tế, nó không hoạt động như vậy" - Rasmus Nielsen, nhà di truyền học tại Đại học California, Berkeley cho hay.
Nielsen giải thích thêm: "Mất nhiễm sắc thể Y không có nghĩa là mất đi giống đực. Nếu nhiễm sắc thể Y biến mất, một gen khác có thể sẽ đảm nhận vai trò quyết định giới tính chính trong quá trình phát triển của con người".
