Tại các tỉnh miền núi phía Bắc, từ lâu đã có một loại quả được người dân bản địa sử dụng để làm nước giải khát, thanh nhiệt và nhuận tràng, đó chính là quả la hán.
Quả la hán, còn được biết đến với tên gọi khác là giả khổ qua, phát triển trên loài cây dây leo và được trồng chủ yếu để thu hoạch quả. Khi còn xanh, quả la hán có hình dáng tương tự quả chanh dây, nhưng kích thước lớn hơn một chút, mang hình cầu hoặc hơi trái xoan.
Qua quá trình tìm hiểu, loại quả này được phát hiện có nguồn gốc từ Trung Quốc, đặc biệt là đặc sản của vùng Quế Lâm, tỉnh Quảng Tây. Ban đầu, chúng mọc hoang dại ở các bìa rừng và leo lên bờ rào. Sau đó, người dân đã mang về trồng vì nhận thấy quả này có thể chế biến thành thức uống với nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Quả la hán, còn được biết đến với tên gọi khác là giả khổ qua
Chị Thùy, cư dân Lào Cai, chia sẻ: "Quả la hán lúc còn tươi có màu xanh lục, nhưng khi được phơi khô thì chuyển sang màu xám. Trong những năm gần đây, loại quả này trở nên rất được ưa chuộng tại các thành phố, và luôn được săn đón mỗi khi vào mùa. Thời gian thu hoạch la hán thường diễn ra từ tháng 7 đến tháng 9 hàng năm."
Theo chị Thùy, bề ngoài của quả la hán có một lớp lông mịn mỏng, khá giòn và có thể dễ dàng bóp bằng tay. Bên trong quả chứa nhiều hạt và phần thịt màu trắng, khi chạm vào có cảm giác xốp nhẹ. Hạt của quả la hán có hình tròn với một rãnh nhỏ ở giữa. Trước đây, người dân thường lựa những ngày nắng đẹp để trải quả la hán ra đường phơi khô. Tuy nhiên, hiện nay với số lượng lớn và công nghệ hiện đại, quả la hán sau khi hái xuống đều được sấy bằng máy, sau đó đóng gói và gửi đi cho khách hàng khắp các tỉnh thành.
Thời gian thu hoạch la hán thường diễn ra từ tháng 7 đến tháng 9 hàng năm
Tại các chợ quê, quả la hán được bán với giá khoảng 200.000 đồng/kg. Tuy nhiên, khi đến các tỉnh thành khác hoặc các cửa hàng đặc sản, giá của quả la hán khô có thể tăng lên đến 400.000 – 500.000 đồng/kg.
"Quả la hán có vị ngọt tự nhiên, thường được sử dụng như một thay thế cho một số loại đường và nước ngọt. Đặc biệt, năng lượng và chất béo trong quả la hán thấp hơn đáng kể so với nhiều loại thực phẩm khác. Vì thế, những người bị béo phì, thừa cân, thậm chí bệnh nhân tiểu đường thường chọn loại quả này để ngăn ngừa các triệu chứng nguy hiểm của bệnh," chị Thùy chia sẻ thêm.
Giá của quả la hán khô có thể tăng lên đến 400.000 – 500.000 đồng/kg
Tại các tỉnh Tây Bắc, người dân còn dùng quả la hán trong ẩm thực, với món canh la hán mang hương vị độc đáo, vừa ngọt mát vừa bổ dưỡng, khiến du khách đều tấm tắc khen ngợi. Quả la hán được thái thành từng lát, sau đó cho vào nồi đun kỹ với nước. Khi nước sôi, thêm thịt nạc và nấu canh, có thể thêm bột gia vị để điều chỉnh hương vị sao cho phù hợp với khẩu vị từng người.
Trong y học cổ truyền Đông Y, quả la hán được coi là một vị thuốc có tính mát, có tác dụng bổ phế và đại tràng. Do đó, quả la hán giúp thanh nhiệt, nhuận tràng, nhuận phế và thông tiện. Bên cạnh đó, saponin tritecpen trong quả la hán mang lại vị ngọt tự nhiên, rất phù hợp cho người mắc bệnh đái tháo đường, cho phép họ sử dụng quả này để pha chế nước uống hàng ngày.
