Từ một loài dây leo mọc hoang ven rào, thường bị xem là cỏ dại, lạc tiên ngày nay đã trở thành loại rau đặc sản được giới ẩm thực đồng quê săn đón. Không chỉ mang đến hương vị thanh mát, rau lạc tiên còn sở hữu nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, khiến thực khách hiện đại ngày càng trân quý loại rau mộc mạc này.
Lạc tiên là rau gì?
Lạc tiên, có tên khoa học Passiflora foetida, còn được gọi bằng nhiều cái tên dân gian như dây nhãn lồng, dây chùm bao, dây lồng đèn... Đây là một loại dây leo thân mềm, có tua cuốn, lá hình chân vịt, mọc phổ biến ở vùng đồng bằng, đồi núi thấp, đặc biệt là dọc hàng rào, bờ bụi tại nhiều tỉnh thành từ Bắc chí Nam.
Điểm đặc biệt giúp nhận ra lạc tiên là quả hình tròn nhỏ, có lớp màng lông bao quanh. Khi chín, quả chuyển sang màu vàng cam, bên trong chứa nhiều hạt nhỏ được bọc lớp màng trắng, vị chua ngọt dễ chịu tương tự chanh leo.
Phần ngọn và lá non của lạc tiên thường được dùng làm rau ăn, chế biến như ngọn bí, ngọn su su. Dù là cây mọc hoang, nhưng khi được luộc, xào hoặc nấu canh, rau lạc tiên lại mang đến vị ngọt dịu nhẹ, hơi đắng thanh mát rất riêng – thứ hương vị khiến nhiều người “ăn một lần nhớ mãi”.
Từ rau dại thành món ngon đậm chất quê
Trong bối cảnh xu hướng ẩm thực hiện đại ngày càng đề cao giá trị truyền thống và thực phẩm sạch, lạc tiên – loài rau dại từng bị bỏ quên – đã trở lại mạnh mẽ. Rau lạc tiên hiện được bày bán tại các chợ đặc sản, siêu thị nông sản sạch, thậm chí xuất hiện trong thực đơn của nhà hàng cao cấp, phục vụ cho cả thực khách nội địa lẫn du khách quốc tế yêu thích ẩm thực bản địa.
Một số món ăn dân dã từ lạc tiên đang rất được ưa chuộng gồm:
- Lạc tiên luộc chấm mắm kho quẹt: Đơn giản nhưng thơm ngon, giữ nguyên vị ngọt của rau quyện với vị mặn mòi của mắm.
- Lạc tiên xào tỏi: Rau giòn nhẹ, quyện mùi tỏi phi thơm nồng – vừa dân dã vừa hấp dẫn.
- Canh lạc tiên nấu tôm: Món canh giải nhiệt, thanh mát, rất phù hợp cho bữa cơm mùa hè.
- Gỏi lạc tiên trộn tai heo: Giòn sần sật, lạ miệng, kích thích vị giác.
Sự trở lại của lạc tiên trong các món ăn không chỉ là sự hồi sinh của một nguyên liệu xưa cũ, mà còn là biểu tượng cho phong cách sống “xanh” – gần gũi thiên nhiên, sử dụng thực phẩm sạch và có lợi cho sức khỏe.
Rau lạc tiên – vị thuốc quý trong Đông y
Không chỉ là món ăn ngon, rau lạc tiên còn được biết đến như một vị thuốc dân gian quý. Theo y học cổ truyền, lạc tiên có vị ngọt nhạt, tính mát, có tác dụng an thần, hỗ trợ điều trị mất ngủ, lo âu, suy nhược thần kinh. Ngoài ra, rau còn có công dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, giúp ổn định huyết áp và cải thiện giấc ngủ.
Trong dân gian, người ta thường dùng đọt và lá lạc tiên phơi khô, hãm như trà để uống hằng ngày. Loại “trà rau dại” này giúp người dùng ngủ ngon hơn, đầu óc thư giãn, đặc biệt hiệu quả với những người làm việc căng thẳng hoặc người lớn tuổi.
Một số nghiên cứu hiện đại cũng chỉ ra rằng trong lạc tiên chứa flavonoid, alkaloid và các chất chống oxy hóa – những hợp chất có khả năng giảm căng thẳng, chống viêm, và hỗ trợ bảo vệ tế bào thần kinh.
Tuy nhiên, giống như mọi loại thảo dược, việc sử dụng lạc tiên cũng cần lưu ý liều lượng và thể trạng từng người. Phụ nữ có thai, đang cho con bú hoặc người có bệnh lý nền nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng dài ngày.
Trồng lạc tiên tại nhà cực dễ
Lạc tiên không chỉ dễ ăn mà còn rất dễ trồng. Cây có thể sinh trưởng tốt ở nhiều loại đất, không cần chăm sóc cầu kỳ. Người trồng chỉ cần làm giàn hoặc tận dụng hàng rào, ban công, sân thượng để cây leo – lạc tiên sẽ phát triển xanh tốt quanh năm.
Cây lạc tiên ít sâu bệnh, không cần dùng thuốc hóa học nên rất an toàn. Mỗi tuần có thể thu hoạch từ 2–3 lần, đủ rau sạch cho bữa cơm gia đình. Bên cạnh giá trị thực phẩm, giàn lạc tiên còn tạo bóng mát, làm dịu không khí, giúp không gian sống thêm gần gũi thiên nhiên.
Nhiều gia đình ở thành phố hiện nay đã trồng lạc tiên trong thùng xốp, chậu nhỏ, vừa làm cảnh, vừa có rau sạch ăn quanh năm.
Lạc tiên – món quà từ thiên nhiên
Sự “lột xác” của lạc tiên từ một loại dây leo hoang dại thành món ăn đặc sản chứng minh rằng giá trị đích thực luôn có chỗ đứng xứng đáng. Rau lạc tiên mang đến hương vị thanh ngọt, dễ chế biến, lại có lợi cho sức khỏe và cực kỳ dễ trồng. Đó không chỉ là món ăn – mà còn là món quà từ thiên nhiên dành tặng cho những ai biết trân quý những điều mộc mạc, bình dị trong cuộc sống.
