Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển thần tốc và thâm nhập sâu rộng vào nhiều lĩnh vực, không ít ngành nghề truyền thống đứng trước nguy cơ bị thay thế hoàn toàn. Điều đáng nói là một số ngành được đánh giá là ổn định, có số lượng đăng ký tuyển sinh cao bất ngờ trong năm nay lại đang nằm trong danh sách có nguy cơ “tuyệt chủng” do AI.
Dưới đây là 10 nghề được dự báo sẽ chịu tác động mạnh nhất từ AI tại Việt Nam trong vòng 5 năm tới.
1. Ngân hàng – Ngành đang chuyển đổi số nhanh nhất
Mặc dù vẫn là ngành “hot” với lượng sinh viên đăng ký đông đảo, ngân hàng đang trên hành trình số hóa mạnh mẽ. Các ứng dụng ngân hàng điện tử, ví số, AI phát hiện gian lận, chatbot hỗ trợ khách hàng 24/7… đã làm thay đổi hoàn toàn mô hình hoạt động truyền thống.
Dự báo trong vài năm tới, gần 90% công việc liên quan đến giao dịch viên, nhân viên tín dụng sẽ được tự động hóa. Tại nhiều quốc gia, hàng triệu lao động ngân hàng đã mất việc vì khách hàng không còn cần đến quầy giao dịch.
2. Kế toán – Nghề “sổ sách” sắp thành dĩ vãng
Công nghệ AI kết hợp phần mềm kế toán thông minh đã và đang dần thay thế vai trò của kế toán viên trong các doanh nghiệp. Việc khai thuế, đối chiếu sổ sách, kiểm tra hóa đơn… có thể thực hiện dễ dàng chỉ bằng vài thao tác trên nền tảng số.
Từ Microsoft cho đến Quickbooks, nhiều phần mềm hiện đã làm tốt hơn cả con người trong việc ghi nhận, kiểm tra và báo cáo tài chính. Xu hướng này khiến nhu cầu tuyển dụng nhân sự kế toán giảm dần theo từng năm.
3. Thu ngân và nhân viên siêu thị – Bị thay thế bởi máy móc
Nghề thu ngân từng là điểm khởi đầu phổ biến cho sinh viên, lao động phổ thông. Tuy nhiên, với sự lên ngôi của thanh toán không tiền mặt, quầy tự phục vụ, hệ thống quản lý tồn kho bằng AI... nghề này đang dần bị loại bỏ.
Tại Việt Nam, nhiều chuỗi siêu thị lớn đã bắt đầu triển khai quầy tự thanh toán và ứng dụng mua sắm bằng mã QR, khiến công việc thu ngân trở nên ít cần thiết hơn bao giờ hết.
4. Tài xế – Khi xe tự lái trở thành hiện thực
Công nghệ xe tự lái không còn là viễn tưởng. Nhiều hãng công nghệ lớn đang thử nghiệm xe giao hàng tự động, taxi không người lái. Hệ thống điều khiển bằng cảm biến, AI nhận diện vật cản và lộ trình thông minh có thể vận hành mà không cần sự can thiệp của con người.
Nếu được áp dụng rộng rãi, các tài xế taxi, xe tải, giao hàng sẽ đứng trước nguy cơ mất việc hoàn toàn vào thập kỷ tới.
5. Telesales – Khi robot “biết nói chuyện” thay thế con người
Ngành tiếp thị qua điện thoại từng tạo ra hàng trăm nghìn việc làm với thu nhập tốt. Tuy nhiên, AI hiện có khả năng mô phỏng giọng nói, xử lý ngôn ngữ tự nhiên và thuyết phục khách hàng hiệu quả không kém con người.
Các công ty lớn đang chuyển dần sang dùng hệ thống AI để chăm sóc khách hàng, giới thiệu sản phẩm, xử lý khiếu nại, khiến telesales dần trở thành ngành “thoái trào”.
6. Đại lý du lịch truyền thống – Bị “gạt khỏi đường đua”
Với sự phổ biến của các ứng dụng như Traveloka, Booking, Agoda, du khách có thể tự lên lịch trình, đặt vé máy bay và khách sạn chỉ trong vài phút. Các đại lý du lịch truyền thống không còn giữ vai trò trung gian như trước đây.
Xu hướng du lịch tự túc, công nghệ AI gợi ý hành trình theo sở thích cũng đang khiến các nhân viên bán tour, book vé dần trở nên thừa thãi.
7. Đầu bếp đồ ăn nhanh – Robot nấu ăn lên ngôi
Trong ngành dịch vụ ăn uống, các chuỗi nhà hàng lớn đang đầu tư vào robot nấu ăn, chế biến thực phẩm tự động với tốc độ và độ chính xác cao. Một số hệ thống thậm chí có thể phân tích khẩu vị để đưa ra công thức nấu ăn phù hợp với từng thực khách.
Điều này khiến vị trí đầu bếp ở mảng thức ăn nhanh – vốn yêu cầu kỹ năng đơn giản – trở thành mục tiêu bị thay thế hàng đầu.
8. Biên – phiên dịch – AI dịch ngôn ngữ chuẩn không kém người thật
Với sự xuất hiện của các công cụ dịch thuật bằng AI như Google Translate, DeepL, ChatGPT... khả năng dịch tự động đang ngày càng chính xác và nhanh chóng. Một số ứng dụng có thể dịch đồng thời cả văn bản, hình ảnh và giọng nói.
Trong khi đó, chi phí thuê một biên phiên dịch vẫn ở mức cao, khiến doanh nghiệp ưu tiên giải pháp công nghệ thay vì nhân sự thật.
9. Chuyên gia phân tích chứng khoán – Khi thuật toán “đọc vị” thị trường
AI hiện có khả năng phân tích dữ liệu tài chính, nhận diện mô hình giá và dự báo xu hướng thị trường chứng khoán dựa trên hàng triệu biến số. Điều này giúp các công ty đầu tư có thể hành động nhanh hơn và chính xác hơn con người.
Vai trò của các nhà phân tích truyền thống do đó đang bị thay thế dần bởi công nghệ tài chính (fintech) và hệ thống dự báo thông minh.
10. Trợ lý pháp lý – Khi thuật toán “thuộc” cả kho luật
Công việc trợ lý pháp lý yêu cầu sự chính xác cao và mất nhiều thời gian tra cứu tài liệu, đối chiếu luật. Tuy nhiên, AI đã cho thấy khả năng xử lý hàng triệu văn bản luật, điều khoản, tiền lệ pháp lý trong thời gian ngắn.
Một số công ty luật quốc tế đã ứng dụng AI để xử lý hồ sơ pháp lý, đưa ra khuyến nghị pháp lý ban đầu, giúp rút ngắn quy trình làm việc và tiết kiệm chi phí.
Công nghệ AI không chỉ mang lại cơ hội mới, mà còn là thách thức lớn đối với người lao động. Những ngành nghề mang tính lặp đi lặp lại, dựa vào quy trình cố định sẽ là mục tiêu thay thế đầu tiên. Để thích nghi với thời đại mới, người lao động Việt Nam cần nhanh chóng cập nhật kỹ năng, đặc biệt là những kỹ năng sáng tạo, phân tích, và quản lý – thứ mà AI vẫn còn lâu mới thay thế được hoàn toàn.
